Brené Brown: Δυσλεξία - Ευαλωτότητα - Δημιουργικότητα

Η Μπρενέ Μπράουν (Brené Brown) ένας άνθρωπος που είχε εθιστεί να εστιάζει στον τρόπο λειτουργίας του αριστερού ημισφαιρίου και να τον αξιολογεί ως τον μόνο χρήσιμο για τη ζωή του ανθρώπου, απεχθανόταν την ευαλωτότητα και όπως ομολογεί: «Μισώ την ευαλωτότητα! Θα κατανοήσω πώς λειτουργεί και θα της την φέρω! Έγινα ερευνήτρια για να αποφύγω να νιώθω ευάλωτη. Και όταν το να νιώθεις ευάλωτος προέκυψε από τα δεδομένα της έρευνας, σαν κάτι απολύτως απαραίτητο για κάθε ζωντανό ανθρώπινο οργανισμό ... κατέρρευσα!» Διηγείται η ίδια:

“Όταν ήμουν νέα ερευνήτρια, υποψήφια διδάκτωρ (έxω πτυχίο στην κοινωνική εργασία, μεταπτυχιακό στην κοινωνική εργασία και ότι έπαιρνα το Ph.D. μου στην κοινωνική εργασία), τον πρώτο μου χρόνο είχα έναν σύμβουλο καθηγητή ο οποίος μας είπε, «Προσέξτε, ότι δεν μπορεί να μετρηθεί, δεν υπάρχει!»' Και σκέφτηκα ... αυτός με φλερτάρει! (Τόσο πολύ μου ταίριαζε αυτός ο αφορισμός, αυτή η οδηγία, «ότι δεν μπορεί να μετρηθεί ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ») ... Στην ακαδημαϊκή μου καριέρα περιβαλλόμουν από ανθρώπους που πίστευαν «η ζωή είναι άνω κάτω, αγάπα την». Εγώ όμως ήμουν περισσότερο υπέρ της άποψης: «η ζωή είναι άνω κάτω, τακτοποίησέ την! Οργάνωσέ την και τοποθέτησέ την ‘σε κουτάκια’ (σ’ ένα bento box [θήκες φαγητού])!!!». ... Έλεγα, χτύπα τη βαριεστημάρα κατακέφαλα ... πάρε σε όλα Α! Αυτό ήταν το μάντρα μου! [Το Μάντρα είναι ένα βοήθημα για να συγκεντρωθεί κάποιος καλλίτερα και ευκολότερα στον σκοπό του. Το Μάντρα είναι σύντομα στιχάκια ή και μεμονωμένες λέξεις που αντιπροσωπεύουν τον σκοπό του διαλογισμού. Τα επαναλαμβάνει κανείς αργά και καθαρά.] Έτσι ήμουν πολύ ενθουσιασμένη! Σκεφτόμουν, «αυτή είναι καριέρα για μένα, ενδιαφέρομαι για κάποια μπερδεμένα ζητήματα (π.χ. την κοινωνική εργασία), αλλά θέλω να είμαι σε θέση να τα ξεμπερδέψω! Θέλω να τα κατανοήσω. Θέλω να εισχωρήσω σε αυτά τα θέματα που ξέρω ότι είναι σημαντικά και να γράψω τον κώδικα για να τον δουν όλοι”.

Η Μπρενέ Μπράουν ξεκίνησε την έρευνα της εστιάζοντας στην ΣΥΝΔΕΣΗ, σύντομα όμως αναγκάστηκε να εστιάσει στη ΝΤΡΟΠΗ και τελικά στην ΕΥΑΛΩΤΟΤΗΤΑ. Όμως όπως ομολογεί η ίδια: «Μισώ την ευαλωτότητα! Κι έτσι σκέφτηκα, να η ευκαιρία να της ανταποδώσω ‘το χτύπημα με το χάρακα’. Θα ασχοληθώ, θα την καταλάβω, θα την αποδομήσω ... θα κατανοήσω πώς λειτουργεί η ευαλωτότητα, και θα της την φέρω! Ήμουν έτοιμη και πραγματικά ενθουσιασμένη».

Μάζεψε χιλιάδες συνεντεύξεις, τις ταξινόμησε και βρήκε ότι αυτοί που ένιωθαν ΣΥΝΔΕΔΕΜΈΝΟΙ, αυτοί «που έχουν μια δυνατή αίσθηση αγάπης και ένταξης» τους οποίους η ίδια τους ονόμασε «ολόψυχους», «ήταν πρόθυμοι να φύγουν από αυτό που σκέφτονταν ότι πρέπει να είναι, για να γίνουν αυτό που χρειαζόταν να είναι. ... Αυτό που είχαν κοινό ήταν η αίσθηση του θάρρους ... αυτοί οι άνθρωποι είχαν, πολύ απλά, το θάρρος να είναι ατελείς. ... Το άλλο πράγμα που είχαν κοινό ήταν ότι ασπάζονταν πλήρως την ΕΥΑΛΩΤΟΤΗΤΑ. Πίστευαν ότι αυτό που τους έκανε ευάλωτους τους έκανε όμορφους. Δεν είπαν ότι η ευαλωτότητα είναι άνετη, ... απλά είπαν ότι είναι απαραίτητη! ... Ήταν διατεθειμένοι να επενδύσουν σε μια σχέση που ίσως δουλέψει ίσως όχι. Γενικά δεν επεδίωκαν να ελέγχουν και να προβλέπουν»!

Όταν κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα και διαπίστωσε ότι αυτοί που έχουν κερδίσει τη ζωή τους, αυτοί που νιώθουν συνδεδεμένοι και ολόψυχοι δηλώνουν ότι αυτό το χρωστάνε στην ευαλωτότητα, ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ! Αυτή την κατάρρευση την περιγράφει η ίδια με πολύ γλαφυρό τρόπο: «Εγώ, προσωπικά θεωρούσα ότι η ευαλωτότητα είναι προδοσία. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι είχα υποσχεθεί πίστη στην έρευνα - ο ορισμός της έρευνας είναι να ελέγχεις και να προβλέπεις, να μελετάς φαινόμενα, για τον σαφή λόγο να ελέγχεις και να προβλέπεις. Και τώρα η αποστολή μου να ελέγχω και να προβλέπω είχε καταλήξει στην απάντηση ότι ο τρόπος για να ζεις είναι να ασπασθείς την ευαλωτότητα και να σταματήσεις να ελέγχεις και να προβλέπεις. Αυτό με οδήγησε σε μια κατάρρευση -- η οποία στην πραγματικότητα έμοιαζε περισσότερο κάπως έτσι ... (κατάμαυρη οθόνη!) Όντως. Εγώ το αποκάλεσα κατάρρευση, η θεραπεύτρια μου το αποκαλεί πνευματική αφύπνιση. Η φράση πνευματική αφύπνιση ακούγεται καλύτερα από την κατάρρευση, αλλά σας βεβαιώνω ότι ήταν κατάρρευση. Και έπρεπε να αφήσω στην άκρη τα στοιχεία μου και να πάω να βρω ένα ψυχαναλυτή. Έτσι βρήκα μια ψυχαναλύτρια. Οργάνωσα τη λίστα μου για τον τρόπο που οι ολόψυχοι ζουν, κάθισα. ... και είπα, ''Λοιπόν, έχω ένα θέμα με την ευαλωτότητα. Ξέρω ότι η ευαλωτότητα είναι ο πυρήνας της ντροπής και του φόβου και του αγώνα μας να αξίζουμε, αλλά φαίνεται ότι είναι επίσης και η κοιτίδα της χαράς, της δημιουργικότητας, της ένταξης, της αγάπης. Και νομίζω ότι έχω ένα πρόβλημα, και χρειάζομαι κάποια βοήθεια. .... αυτό είναι το θέμα μου, όχι οικογενειακά προβλήματα, όχι αηδίες της παιδικής ηλικίας. ... Απλά χρειάζομαι κάποιες στρατηγικές. Και πήρε γύρω στον ένα χρόνο. ... Για μένα, ήταν μια οδομαχία διάρκειας ενός έτους. Ήταν ένας σκληρός αγώνας. Η ευαλωτότητα έσπρωχνε, την έσπρωχνα κι εγώ. ΕΧΑΣΑ ΤΗ ΜΑΧΗ, ΑΛΛΑ μάλλον ΚΕΡΔΙΣΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ».

Μέσα από αυτή τη πορεία, η Μπρενέ Μπράουν που είχε απολυτοποιήσει τον τρόπο λειτουργίας του αριστερού ημισφαιρίου κατανόησε την χρησιμότητα για τη ζωή του τρόπου λειτουργίας του δεξιού ημισφαιρίου.

Το αίτημα τελικά δεν είναι ο πόλεμος μεταξύ των δύο τρόπων που υποστηρίζει το κάθε ημισφαίριο, η λύση είναι η αρμονική συνύπαρξη των δύο τρόπων, ο έρωτας, η ένωση και των δύο έτσι ώστε ο νους, η αυτοσυνειδησία του καλλιεργημένου πλέον ανθρώπου να λειτουργεί σαν να διαθέτει τηλεκοντρόλ. Κάθε στιγμή, ανάλογα με τις ανάγκες του, να μπορεί να εστιάζει άλλοτε στον τρόπο λειτουργίας του αριστερού:

«Το αριστερό ημισφαίριο σκέφτεται γραμμικά και μεθοδικά. Το αριστερό μας ημισφαίριο έχει να κάνει με το παρελθόν και με το μέλλον. Το αριστερό μας ημισφαίριο είναι σχεδιασμένο να παίρνει αυτό το τεράστιο κολλάζ της τωρινής στιγμής και να διαλέγει λεπτομέρειες, λεπτομέρειες και περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτές τις λεπτομέρειες. Μετά κατηγοριοποιεί και οργανώνει όλες αυτές τις πληροφορίες, τις συσχετίζει με όλα αυτά που έχουμε μάθει στο παρελθόν και προβάλλει στο μέλλον όλες τις δυνατότητές μας. Το αριστερό μας ημισφαίριο σκέφτεται λεκτικά. Ο αριστερός νους μας εμπλουτίζεται με λεπτομέρειες, λεπτομέρειες και ακόμη περισσότερες λεπτομέρειες γύρω από αυτές τις λεπτομέρειες. Τα γλωσσικά κέντρα του αριστερού ημισφαιρίου χρησιμοποιούν λέξεις για να περιγράψουν, να ορίσουν, να κατατάξουν και να μεταδώσουν το καθετί. ... Το αριστερό μας ημισφαίριο κοιτάζει το λουλούδι και κατονομάζει τα διάφορα μέρη που αποτελούν το σύνολο – πέταλα, μίσχος, στήμονας και γύρη. ... Διακρίνεται στις ακαδημαϊκές σπουδές και εμφανίζει ένα αίσθημα αυθεντίας πάνω στις λεπτομέρειες που κατέχει».

(Από ομιλία της νευροανατόμου Τζιλ Μπολτ Τέηλορ στο TED: http://www.ted.com/ και από το βιβλίο της «Το Εγκεφαλικό της Φώτισης μου», Κέδρος, 2013).

Και άλλοτε στον τρόπο λειτουργίας του δεξιού:

«Το δεξί ημισφαίριο έχει να κάνει με την τωρινή στιγμή. Είναι για το “εδώ και τώρα”. Το δεξί μας ημισφαίριο σκέφτεται με εικόνες και μαθαίνει κιναισθητικά, μέσω της κίνησης του σώματός μας. Πληροφορίες, με τη μορφή ενέργειας, ρέουν ταυτόχρονα μέσω όλων των αισθητηρίων συστημάτων μας και μετά εκρήγνυνται σε αυτό το τεράστιο κολλάζ του πώς η παρούσα στιγμή φαίνεται, πώς η παρούσα στιγμή μυρίζει και τι γεύση έχει, τι αίσθηση έχει και πώς ακούγεται. Για τον δεξιό νου δεν υπάρχει άλλος χρόνος εκτός από την παρούσα στιγμή και κάθε στιγμή πάλλεται από αισθήματα. Η ζωή ή ο θάνατος συμβαίνουν στην παρούσα στιγμή. Η εμπειρία της χαράς συμβαίνει στην παρούσα στιγμή. Η αντίληψη μας και η εμπειρία της σύνδεσης με κάτι που είναι μεγαλύτερο από τον εαυτό μας συμβαίνει στην παρούσα στιγμή. Για τον δεξιό νου μας η στιγμή του τώρα είναι άχρονη και άφθονη. ... ο δεξιός νους μας είναι ελεύθερος να σκέφτεται διαισθητικά έξω από τα πλαίσια και να εξερευνά δημιουργικά τις δυνατότητες που φέρνει κάθε καινούργια στιγμή. Χάρη στο σχεδιασμό του ο δεξιός νους μας είναι αυθόρμητος, ανέμελος και ευφάνταστος. Επιτρέπει στους καλλιτεχνικούς χυμούς μας να κυλήσουν ελεύθερα, χωρίς αναστολές ή κρίσεις. Η παρούσα στιγμή είναι ένας χρόνος όπου τα πάντα και όλοι συνδέονται μεταξύ τους σαν ένα. Ως αποτέλεσμα, ο δεξιός νους μας αντιλαμβάνεται τον καθένα μας ως μέλος της ανθρώπινης οικογένειας. Εντοπίζει τις ομοιότητες μας και αναγνωρίζει τη σχέση μας με τον θαυμάσιο αυτό πλανήτη. Αντιλαμβάνεται τη μεγάλη εικόνα, τον τρόπο με τον οποίο όλα σχετίζονται μεταξύ τους και όλοι συνδεόμαστε για να σχηματίσουμε ένα σύνολο. Η ικανότητα μας να νιώθουμε ενσυναίσθηση, να μπαίνουμε νοερά στη θέση των άλλων και να νιώθουμε τα αισθήματα τους είναι προϊόν του δεξιού μετωπικού φλοιού».

(Από ομιλία της νευροανατόμου Τζιλ Μπολτ Τέηλορ στο TED: http://www.ted.com/ και από το βιβλίο της «Το Εγκεφαλικό της Φώτισης μου», Κέδρος, 2013)

Κι έτσι να μπορεί να εκμεταλλεύεται ολόκληρο τον υπέροχο βιολογικό Επεξεργαστή που τόσο προσεκτικά η φύση φρόντισε να προστατεύσει μέσα στο οστέινο φρούριο, μέσα στο οστέινο θησαυροφυλάκιο του κρανίου.

Στο τέλος της ομιλίας της τονίζει ότι ένας βασικός λόγος που αποτυγχάνουμε στο αίτημα της ευτυχίας είναι ο ευδαιμονισμός! Στην ευδαιμονιστική εποχή μας απωθούμε, διώχνουμε, αποφεύγουμε όλα τα δυσάρεστα-αρνητικά βιώματα-συναισθήματα, αλλά αυτό έχει ως νομοτελειακή συνέπεια να ΝΑΡΚΩΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ μας κι έτσι να γινόμαστε ανίκανοι να νιώσουμε με ένταση και τα θετικά βιώματα-συναισθήματα.

Το πρόβλημα είναι -- και αυτό το έμαθα από την έρευνα -- ότι δεν μπορείς επιλεκτικά να νακρώνεις το συναίσθημα. Δεν μπορείς να πεις, αυτό είναι κακό πράγμα, είναι ευαλωτότητα, αυτό το θρήνο, αυτή τη ντροπή, το φόβο, την απογοήτευση, δεν θέλω να τα αισθανθώ. Θα πιω μπύρες, θα φάω ένα μάφιν με μπανάνα και καρύδι. Δεν θέλω να τα νιώσω αυτά. ... Όμως δεν μπορούμε να ναρκώνουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα χωρίς να ναρκώνουμε ολόκληρη τη καρδιά μας. Δεν μπορείτε να ναρκώνουμε επιλεκτικά. Έτσι όταν ναρκώνουμε τα δυσάρεστα, ναρκώνουμε και τη χαρά, ναρκώνουμε την ευγνωμοσύνη, ναρκώνουμε την ευτυχία, ναρκώνουμε την αίσθηση ότι η ζωή μας έχει νόημα. Και νιώθουμε δυστυχισμένοι, και ψάχνουμε για σκοπό και νόημα, και αισθανόμαστε ευάλωτοι, έτσι πάλι πίνουμε μερικές μπύρες και τρώμε μάφιν με μπανάνα και καρύδι. Εγκλωβιζόμαστε σ’ αυτό τον επικίνδυνο φαύλο κύκλο. Επίσης, επιδιώκουμε όλα να φαίνονται τέλεια, αψεγάδιαστα. Αν υπάρχει κάποιος που θα ήθελε η ζωή του να φαίνεται τέλεια είμαι εγώ, αλλά δυστυχώς δεν είναι έτσι. Παίρνουμε λίπος από τον πισινό και το βάζουμε στα μάγουλα. Ελπίζω, σε εκατό χρόνια, οι άνθρωποι θα το θυμούνται και να γελάνε.

Και το χειρότερο, έτσι μεγαλώνουμε και τα παιδιά μας. ΄... Η αγωνία μας είναι να βεβαιωθούμε ότι μέχρι την πέμπτη τάξη θα έχουν μπει στην ομάδα του τένις και μέχρι την εβδόμη στο Υale! Όμως δεν είναι αυτή η δουλειά μας. Η δουλειά μας είναι να τα κοιτάμε και να τους λέμε, ''Ξέρεις κάτι; Δεν είσαι τέλεια, είσαι φτιαγμένη να αγωνίζεσαι, αλλά αξίζεις να σε αγαπούν και να ανήκεις κάπου.'' ... Προσποιούμαστε ότι αυτό που κάνουμε δεν έχει επίδραση στους άλλους ανθρώπους. Το κάνουμε στις προσωπικές μας ζωές. Το κάνουμε στις δουλειές μας και προσποιούμαστε ότι δεν έχει τεράστια επίδραση στους άλλους.

Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος. Κι αυτός είναι: να αφήσουμε τον εαυτό μας να φανερωθεί, να φανεί η ευαλωτότητά μας. Να αγαπήσουμε με όλη μας την καρδιά, παρ' όλο που δεν υπάρχει εγγύηση -κι αυτό είναι πραγματικά σκληρό, και μπορώ να πω ως γονέας, ότι είναι βασανιστικά δύσκολο- να νιώθουμε ευγνωμοσύνη και χαρά εκείνες τις στιγμές του τρόμου, ... και να λέμε, ''Είμαι ευγνώμων, επειδή το να αισθάνομαι ευάλωτη σημαίνει ότι είμαι ζωντανή.''

Όταν ναρκώνουμε, την καρδιά μας, τον τρόπο λειτουργίας του δεξιού ημισφαιρίου, την ενσυναίσθηση, τότε η ζωή καταντά ΧΩΡΙΣ ΝΟΗΜΑ και ακόμη χειρότερα ο ανάπηρος εγκέφαλος νομίζει ότι δεν υπάρχει καν η δυνατότητα να νιώσει ότι η ζωή έχει νόημα! Όποιος έχει αχρωματοψία, όποιος δεν μπορεί να διακρίνει τα χρώματα ... αυτοεπιβεβαιώνεται από την εμπειρία του, τα βλέπει όλα γκρίζα! Αλλά δεν φταίει η ζωή, το πρόβλημα είναι η αναπηρία του συγκεκριμένου εγκέφαλου. Ο αρμονικά καλλιεργημένος εγκέφαλος αισθάνεται ότι ζει στο παρόν μια ζωή γεμάτη νόημα· πλέει σε πελάγη ευφορίας βρίσκοντας πληρότητα στην καθημερινότητα, αισθάνεται συνδεδεμένος με το περιβάλλον και τους συνανθρώπους του και πετάει με τα γερά φτερά της έμπνευσης, της ελπίδας και της αγάπης, χορεύοντας στους ρυθμούς της συμπαντικής μουσικής αρμονίας.

Η Μπρενέ Μπράουν την παραπάνω ομιλία της για την ευαλωτότητα την έκανε στο Ted τον Ιούνιο του 2010. Δυο χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 2012 μίλησε πάλι στο Ted με θέμα την ντροπή. Κάποια αποσπάσματα από αυτή την ομιλία!

“Θα σας πω λίγα πράγματα για την προηγούμενη ομιλία μου στο TED το 2010. Ξύπνησα το πρωί μετά την ομιλία και αισθανόμουν τόσο ευάλωτη όσο ποτέ άλλοτε στη ζωή μου. Δεν βγήκα από το σπίτι μου για περίπου τρεις μέρες. Την πρώτη φορά που βγήκα, ήταν για να συναντήσω μια φίλη για φαγητό η οποία μου είπε «Θεέ μου, φαίνεσαι χάλια». κι εγώ της απάντησα, «Νιώθω πραγματικά, σαν να μην λειτουργώ.» Με ρώτησε «Τι συμβαίνει;» κι εγώ της είπα «Μόλις είπα σε 500 ανθρώπους ότι έγινα ερευνήτρια για να αποφύγω να νιώθω ευάλωτη. Και πως όταν το να νιώθεις ευάλωτος προέκυψε από τα δεδομένα της έρευνας, σαν κάτι απολύτως απαραίτητο για κάθε ζωντανό ανθρώπινο οργανισμό, είπα σ' αυτούς τους 500 ανθρώπους ότι κατέρρευσα. Είχα μια διαφάνεια που έγραφε Κατάρρευση. Τι μούρθε και τα είπα αυτά;» Εκείνη μου είπε «Είδα την ομιλία σου σε ζωντανή μετάδοση. Πράγματι δεν ήσουν εσύ! Ήσουν λίγο διαφορετικιά από αυτό που είσαι συνήθως. Άλλα ήσουν καταπληκτική.» Κι εγώ της είπα «Δεν είναι δυνατόν. Θα το βάλουν αυτό το πράγμα στο YouTube. Και μετά θα το δουν 600, 700 άνθρωποι! ... Αν οι 500 γίνουν 1.000 ή 2.000 η ζωή μου πάει, τελείωσε.» Δεν είχα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για 4 εκατομμύρια (4 εκατομμύρια τότε, σήμερα 19-6-2016 το βίντεο εκείνης της ομιλίας της στο Ted το έχουν δει 25.374.104 άνθρωποι!).

Υπάρχουν δύο πράγματα που έμαθα τον προηγούμενο χρόνο. Το πρώτο είναι, ότι το να νιώθεις ευάλωτος δεν είναι αδυναμία. Αυτός ο μύθος είναι πολύ επικίνδυνος. ... Το να είσαι ευάλωτος δεν είναι αδυναμία. Ορίζω την ευαλωτότητα ως συναισθηματικό ρίσκο, ως έκθεση, αβεβαιότητα. Τροφοδοτεί την καθημερινότητά μας. Έφτασα λοιπόν στο συμπέρασμα -φέτος είναι η 12η χρονιά που κάνω αυτή την έρευνα- ότι η ευαλωτότητα είναι η πιο ακριβής μέτρηση του θάρρους, να νιώθεις ευάλωτος, να αφήνεις τον εαυτό σου να εκτεθεί, να είσαι ειλικρινής απαιτεί θάρρος. Ένα από τα περίεργα πράγματα που συνέβησαν είναι ότι, μετά την ομιλία στο TED δέχθηκα πολλές προσφορές για να μιλήσω σ' όλη τη χώρα -- απ' όλους, από σχολεία και συναντήσεις γονέων και κηδεμόνων μέχρι από εταιρίες της λίστας του περιοδικού Fortune 500. Πολλές από τις κλήσεις ήταν κάπως έτσι, «Γεια σας, Δρ. Μπράουν. Μας άρεσε πάρα πολύ η ομιλία σας στο TED. Θα θέλαμε να έρθετε και να δώσετε μια ομιλία εδώ. Θα το εκτιμούσαμε αν δεν αναφέρατε την λέξη ευαλωτότητα ή ντροπή.» «Για ποιό θέμα θα θέλατε να μιλήσω;» ... «Για καινοτομία, δημιουργικότητα και αλλαγή». Οπότε ας πούμε, ότι η ευαλωτότητα είναι το λίκνο της καινοτομίας, της δημιουργικότητας και της αλλαγής. Δημιουργία είναι το να φτιάχνεις κάτι που δεν υπήρχε πριν. Δεν υπάρχει κάτι πιο ευάλωτο από αυτό.

Το δεύτερο πράγμα που έμαθα, για να καταλάβουμε επιτέλους σε βάθος τη σχέση ευαλωτότητας και θάρρους, είναι: Πρέπει να μιλάμε για τη ντροπή. ... Έμαθα για την ευαλωτότητα, το κουράγιο, τη δημιουργικότητα και την καινοτομία μελετώντας την ντροπή. Οι αναλυτές της σχολής του Γιούγκ θεωρούν ότι «η ντροπή είναι ο βάλτος της ψυχής». Εμείς θα μπούμε εκεί μέσα. Ο σκοπός μας δεν είναι να μπούμε να χτίσουμε ένα σπίτι και να μείνουμε εκεί. Ο σκοπός μας είναι να βάλουμε τις γαλότσες μας, να περπατήσουμε και να βρούμε το δρόμο μας. .....

Ένας συνάδελφος στο TED, ο Μίσκιν Ινγκαγουόλι, την πρώτη μου μέρα εδώ, ανέβηκε και εξήγησε τι τον έκανε να δημιουργήσει μια τεχνολογία για να βοηθήσει την εξέταση για την αναιμία επειδή πολλοί άνθρωποι πέθαιναν χωρίς λόγο. Είπε «Είδα ότι χρειαζόταν. Ξέρετε τι έκανα; Το έφτιαξα». Και όλοι ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και φώναζαν «ΝΑΙ!» και αυτός είπε, «Όμως, δεν δούλεψε! Μετά το έκανα άλλες 32 φορές, και τελικά δούλεψε». Ξέρετε γιατί το TED είναι εκπληκτικό; Επειδή πολύ λίγοι άνθρωποι εδώ μέσα φοβούνται να αποτύχουν. ... Νομίζω ότι ο κόσμος δεν το καταλαβαίνει αυτό εξαιτίας της ντροπής.

Αυτό είναι το νόημα του TED για μένα. Αυτό είναι η ζωή για μένα. Να τολμάς να είσαι στην αρένα. Όταν κατευθύνεσαι προς την αρένα, και βάζεις τα χέρια σου στην πόρτα, και σκέφτεσαι, «Θα το κάνω αυτό, θα το δοκιμάσω», η ντροπή είναι εκείνο το διαβολάκι που λέει «Όχι. Δεν είσαι αρκετά καλός. Δεν τελείωσες ποτέ το μεταπτυχιακό σου. Η γυναίκα σου σε άφησε. Ξέρω ότι ο μπαμπάς σου δεν ήταν στ' αλήθεια στο εξωτερικό. Ήταν στη φυλακή. Ξέρω τα πράγματα που σου συνέβησαν καθώς μεγάλωνες. Ξέρω ότι δεν πιστεύεις ότι είσαι αρκετά όμορφος ή αρκετά έξυπνος ή αρκετά ταλαντούχος ή αρκετά δυνατός. Ξέρω ότι ο μπαμπάς σου ποτέ δεν σου έδωσε σημασία, ακόμα και όταν πήρες υψηλή θέση». Αυτό είναι η ντροπή. Η ντροπή είναι μια επιδημία της κουλτούρας μας. Για να τη διώξουμε από πάνω μας, για να βρούμε τον δρόμο μας, θα πρέπει να καταλάβουμε πώς μας επηρεάζει και πώς επηρεάζει τον τρόπο που παιδαγωγούμε, τον τρόπο που δουλεύουμε, τον τρόπο που βλέπουμε ο ένας τον άλλο. ... Αν βάλεις την ντροπή σε ένα πιατάκι μικροβιολογικού εργαστηρίου, θα χρειαστεί τρία πράγματα για την καλλιέργειά της: μυστικότητα, σιωπή και κριτική. Αν βάλουμε στο πιατάκι την ντροπή και την εμβαπτίσουμε με ενσυναίσθηση, δεν θα επιβιώσει. Η ενσυναίσθηση είναι το αντίδοτο της ντροπής. Ποιες είναι οι δύο πιο δυνατές λέξεις όταν κάποιος βρίσκεται σε δεινή κατάσταση: «κι εγώ». ... Αν αναζητήσουμε το δρόμο για να βρούμε ο ένας τον άλλον, η ευαλωτότητα θα είναι το μονοπάτι.”

Ο Αϊνστάιν προφητικά, διαισθητικά μίλησε για τον διαφορετικό τρόπο λειτουργίας των δύο μας εγκεφαλικών ημισφαιρίων λέγοντας: «Το διαισθητικό μυαλό (δεξί ημισφ.) είναι ιερό Δώρο και το ορθολογικό μυαλό (αριστερό ημισφ.) είναι πιστός Υπηρέτης. Έχουμε δημιουργήσει μια κοινωνία που σέβεται τον Υπηρέτη αλλά έχει ξεχάσει το Δώρο».

(Από ομιλία του βρετανού ψυχίατρου Iain McGilchrist με τίτλο «The Divided Brain and the Making of the Western World» 17 November 2010 στο RSA - https://www.youtube.com/)

Αυτό το Δώρο μας θυμίζει η δυσλεξία. Εκείνα δηλαδή τα παιδιά των οποίων ο νους προτιμά να εστιάζει στον τρόπο λειτουργίας του δεξιού εγκεφαλικού τους ημισφαιρίου, στο διαισθητικό μυαλό. Λόγω αυτής της τάσης έχουν αυξημένο το αίσθημα της ευαλωτότητας και μια επιπόλαιη διάγνωση συνήθως το καταλαβαίνει ως μειονέκτημα, ως κόμπλεξ μειωμένης αυτοεκτίμησης.

Σύστημα χαρτογράφησης των 8 τύπων μαθησιακής προσωπικότητας

Στην εκπομπή «On ΕΡΤ», 7/6/2016, οι δημοσιογράφοι Ελένη Χρονά και Ανδρέας Ροδίτης συζητούν με τον Εμμανουήλ Γιαννακουδάκη Καθηγητή Πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για το σύστημα χαρτογράφησης των 8 τύπων μαθησιακής προσωπικότητας που έχει δημιουργήσει.

Ο Εμμανουήλ Γιαννακουδάκης, σχεδίασε το πρώτο αυτοματοποιημένο ψυχομετρικό τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού στην Αγγλία σε διάτρητες κάρτες το 1974, καθώς και το πρώτο πληροφοριακό σύστημα αυτοματοποίησης του συλλογικού καταλόγου της Βρετανικής Εθνικής Βιβλιοθήκης το 1977. Μεταξύ των άλλων: Ειδικός Σύμβουλος του Υπουργού Παιδείας (1988-1989) με αρμοδιότητα την εισαγωγή της Πληροφορικής στη Β/θμια Εκπαίδευση, και Επιστημονικός Υπεύθυνος ίδρυσης του Ελληνικού Εθνικού Κέντρου Επαγγελματικού Προσανατολισμού και εκπρόσωπος της χώρας στα πλαίσια του προγράμματος PETRA της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1993-1995).
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: http://www.aueb.gr/.

Η θεωρία της μάθησης ερευνάται χρόνια τώρα, η τρίτη δεκαετία. Εμείς έχουμε δημιουργήσει ένα έγκυρο σύστημα χαρτογράφησης των μαθησιακών ικανοτήτων-δυσκολιών και των μαθησιακών τύπων - με ποιό τρόπο μαθαίνει κανείς. Ο εγκέφαλος αντιδρά με συγκεκριμένο τρόπο που τον έχουμε μελετήσει. Γνωρίζουμε πολύ καλά την δυνητικότητα του δεξιού ημισφαιρίου και του αριστερού ημισφαιρίου. Δηλαδή, το αριστερό ημισφαίριο όταν το έχεις πιο ανεπτυγμένο, γιατί γεννιέσαι με αυτό και δεν είναι καλό ούτε κακό, είσαι αυτός που είσαι εκ φύσεως. Και τα δύο είναι καλά. Ορισμένοι έχουν δυνητικό ανεπτυγμένο στο αριστερό ημισφαίριο, άλλοι στο δεξιό κι άλλοι είναι στη μέση, λίγο απ' όλα, στη μέση. Αν μετρήσουμε και διαπιστώσουμε ότι έχετε ανεπτυγμένο το αριστερό σας ημισφαίριο, τότε γνωρίζοντας το αυτό ο καθηγητής θα μπορεί να σας διδάξει κάτωθεν. Δηλαδή, από τη λεπτομέρεια στο όλον. Για παράδειγμα, αν θέλει να σου διδάξει το Πυθαγόρειο Θεώρημα, θα αρχίσει ζητώντας σου να πάρεις τρία ξυλάκια, να τα ενώσεις στις άκρες, για να δεις το σχήμα που προκύπτει. Αν είσαι του δεξιού ημισφαιρίου, θα σου δείξει διάφορα σχήματα, θα σε ρωτήσει, "ποιό είναι το σχήμα εκείνο που έχει τρεις πλευρές"; Ε, αυτό είναι το τρίγωνο. Άνωθεν. Έχοντας τον μαθησιακό χάρτη μπροστά του ο καθηγητής, δεν έχει παρά να ζητήσει από τα παιδιά να καθίσουν οι του δεξιού ημισφαιρίου, στο δεξιό μέρος της αίθουσας και οι του αριστερού, στο αριστερό.

Ο οπτικός που μαθαίνει με διαγράμματα. Ο διαπροσωπικός ο οποίος μαθαίνει όταν είναι σε παρέα με άλλους, χρειάζεται παρέα ο διαπροσωπικός τύπος. Μόνο του το παιδί δεν μπορεί. Είναι πιο κοινωνικό. Ένα παιδί που δεν είχε κάποιον να διαβάζει και αναγκάστηκε να μιλάει με το σκυλάκι του. Είχε την ανάγκη κάποιου όντος απέναντί του, ενός ακροατή. Αυτός είναι ο διαπροσωπικός τύπος. Ο ενδοπροσωπικός. Ο αισθητικοκινητικός. Για παράδειγμα, βλέπετε το παιδάκι που κάθεται και παίζει με το στυλό ή χτυπάει με το χέρι του το θρανίο, και φωνάζει ο καθηγητής, "σταμάτα!". Είναι ότι χειρότερο μπορείς να κάνεις. Το παιδί έχει ανάγκη το ρυθμό, τη κίνηση. ...

Υπάρχουν πάνω από 800 μάστερ, μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και δεν υπάρχει που να εξειδικεύεται στη θεωρία της μάθησης και μιλάμε για μαθησιακές ικανότητες-δυσκολίες όπως τις περιγράφουμε εμείς εδώ.

... Εσύ θέλεις εικόνες, εσύ θέλεις κίνηση, εσύ θέλεις επαφή με τη φύση ... και ο δάσκαλος λέει στους γονείς: "το παιδί μπράβο που θέλει μουσικούλα για να διαβάσει, δεν πειράζει. Το παιδί θέλει παρέα ...". Και το παιδί μαθαίνει με το σωστό τρόπο. ...

... Ακόμη και στα σεμιναριακά μαθήματα που κάμνει, ας πούμε, κάποιος εργοδότης, είναι απαραίτητο να ξέρει τον μαθησιακό τύπο του απέναντι του. ... Και θα μπορούσε αυτό να εφαρμοστεί και στους εργασιακούς χώρους. ... Να σου επιτρέπουν να εργάζεσαι ανάλογα με το τί τύπος είσαι και αυτό θα το εισπράξει ο εργοδότης γιατί θα αποδώσεις περισσότερο.

Πηγή: Ολόκληρη η συνέντευξη στην εκπομπή «On ΕΡΤ» 7/6/2016, από το 08:12 λεπτό έως το 24:57 (http://webtv.ert.gr/)

Το 1983, o Howard Earl Gardner (γεν. 1943), στο βιβλίο "Τα πλαίσια του νου", διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης. Ο Gardner έχει αναγνωρίσει οκτώ τύπους νοημοσύνης:

Α) Γλωσσική νοηµοσύνη

Β) Λογικοµαθηµατική νοηµοσύνη

Γ) Χωρική νοηµοσύνη

∆) Κιναισθητική νοηµοσύνη

Ε) Μουσική νοηµοσύνη

ΣΤ) Ενδοπροσωπική νοηµοσύνη

Ζ) ∆ιαπροσωπική νοηµοσύνη

Η) Νατουραλιστική νοηµοσύνη

Περισσότερα για τον Howard Gardner και τη θεωρία Πολλαπλής Νοημοσύνης: https://sciencearchives.wordpress.com/

Το σύστημα χαρτογράφησης των μαθησιακών ικανοτήτων-δυσκολιών και των μαθησιακών τύπων του καθηγητή Εμμανουήλ Γιαννακουδάκη βασίζεται πάνω στη διάκριση των οκτώ τύπων νοημοσύνης του Gardner:

Ακουστικοηχητικός (Μουσική νοηµοσύνη)

Διαπροσωπικός(∆ιαπροσωπική νοηµοσύνη)

Ενδοπροσωπικός (Ενδοπροσωπική νοηµοσύνη)

Αισθητικοκινητικός (Κιναισθητική νοηµοσύνη)

Γλωσσικός ( Γλωσσική νοηµοσύνη)

Λογικοαναλυτικός (Λογικοµαθηµατική νοηµοσύνη)

Φυσιοδιφικός (Νατουραλιστική νοηµοσύνη)

Οπτικός (Χωρική νοηµοσύνη)

και επιπλέον εντοπίζει αν κάποιος έχει δυνητικό ανεπτυγμένο στο ΑΡΙΣΤΕΡΟ ή το ΔΕΞΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ.