Παρουσίαση με κινούμενα σχέδια ομιλίας
του Κεν Ρόμπινσον με τίτλο:
«ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ».
Φεβρουάριος 2010
Όλες οι χώρες, αναθεωρούν την δημόσια εκπαίδευση τους. Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό.
Ο πρώτος είναι οικονομικός.
Προσπαθούμε να βρούμε πως θα μπορούσαμε να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας ώστε να βρουν τη θέση τους στις οικονομίες του 21ου αιώνα. Πώς μπορούμε όμως να το πετύχουμε αυτό δεδομένου ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε πως θα είναι η οικονομία στο τέλος της επόμενης εβδομάδας; Όπως άλλωστε η τελευταία (μιλάει τον Φεβρουάριο του 2010) αναταραχή διακηρύσσει. Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;
Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτισμικός.
Κάθε χώρα προσπαθεί να βρει πως είναι δυνατόν να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας ώστε να αποκτήσουν πολιτισμική ταυτότητα, πώς να τους περάσουμε, τα πολιτισμικά γονίδια των κοινωνιών μας, ενώ ταυτόχρονα υφίστανται τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Πώς είναι δυνατόν να τετραγωνίσουμε τον κύκλο!
Το πρόβλημα είναι ότι προσπαθούμε να συναντήσουμε το μέλλον χρησιμοποιώντας μεθόδους από το παρελθόν, ενώ ταυτόχρονα αποξενώνουμε εκατομμύρια παιδιά που δεν μπορούν να βρουν κάποιο λόγο για τον οποίο πηγαίνουν στο σχολείο.
Όταν εμείς πηγαίναμε σχολείο, μας συγκρατούσε το σενάριο που έλεγε ότι αν δουλέψεις σκληρά και πας καλά στα μαθήματα και πάρεις ένα πτυχίο, ΘΑ ΕΧΕΙΣ ΔΟΥΛΕΙΑ. Τα παιδιά μας δεν το πιστεύουν πλέον αυτό. Και καλά κάνουν, για να είμαστε ειλικρινείς. Είναι καλύτερα να έχεις ένα πτυχίο από το να μην έχεις, αλλά αυτό πλέον δεν είναι εγγύηση. Και ειδικότερα δεν είναι εγγύηση αν κατά τη διαδρομή μέχρι αυτό το πτυχίο περιθωριοποιήσεις ότι θεωρείς ότι είναι σημαντικό για τον εαυτό σου. Οπότε οι άνθρωποι λένε ότι χρειάζεται να ανεβάσουμε το επίπεδο και ότι αυτό είναι μια εξέλιξη. Αλήθεια; Ναι, χρειάζεται! Δεν λέει κανείς να κατεβάσουμε το επίπεδο, αλλά να το ανεβάσουμε; Βέβαια να το ανεβάσουμε.
Το πρόβλημα είναι ότι το τρέχον εκπαιδευτικό σύστημα σχεδιάστηκε και οργανώθηκε για μια διαφορετική εποχή. Σχεδιάστηκε μέσα στα πλαίσια της διανοητικής κουλτούρας του Διαφωτισμού και μέσα στις οικονομικές συνθήκες της Βιομηχανικής Επανάστασης. Πριν τα μέσα του 19ου αιώνα δεν υπήρχε δημόσια εκπαίδευση. Βέβαια μπορούσες να μορφωθείς, αν είχες τα χρήματα, στους Ιησουίτες. Αλλά η δημόσια εκπαίδευση, η πληρωμένη από τη φορολογία, υποχρεωτική για όλους και δωρεάν στα σχολεία, ήταν μια επαναστατική ιδέα και πολλοί εναντιώθηκαν σ’ αυτήν. Έλεγαν ότι δεν είναι δυνατόν τα φτωχά παιδιά της εργατικής τάξης να ωφεληθούν από μια δημόσια εκπαίδευση. Είναι αδύνατον να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν. Οπότε γιατί να σπαταλήσουμε χρόνο σ’ αυτό; Αυτό χτίστηκε πάνω σε μια σειρά από υποθέσεις σχετικά με την κοινωνική δομή και τις δυνατότητες που είχαν οι τάξεις. Καθοδηγούνταν από μια οικονομική επιταγή της εποχής, την οποία αν την εξετάσουμε θα διαπιστώσουμε ότι ήταν απλώς ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα του μυαλού. Ήταν, κατά βάση, η άποψη του Διαφωτισμού για τη νοημοσύνη του ανθρώπου. Η άποψη ότι η πραγματική ανθρώπινη νοημοσύνη θα πρέπει να διέπεται, από τον επαγωγικό συλλογισμό (όλοι οι άνθρωποι είναι ηθικοί, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, άρα ο Σωκράτης είναι ηθικός!) και από την γνώση των Κλασικών (Ομηρικά Έπη), δηλαδή από την ακαδημαϊκή δεξιότητα. Και αυτό βρίσκεται βαθιά μέσα στο DNA της δημόσιας εκπαίδευσης. Ότι δηλαδή υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων: αυτοί που έχουν την ακαδημαϊκή δεξιότητα και αυτοί που δεν την έχουν. Οι έξυπνοι άνθρωποι και οι μη έξυπνοι. Αυτό είχε σαν συνέπεια πολλοί ευφυείς να νομίζουν ότι δεν είναι ευφυείς επειδή κρίθηκαν με αυτή την ιδιαίτερη άποψη για το μυαλό. Οπότε έχουμε δύο πυλώνες που πάνω τους στηρίζεται η εκπαίδευση: ένα οικονομικό κι έναν ιδεολογικό.
Είναι πεποίθηση μου ότι αυτό το μοντέλο έχει προκαλέσει χάος στη ζωή πολλών ανθρώπων. Υπήρξε υπέροχο για μερικούς, υπάρχουν άνθρωποι που ωφελήθηκαν με θαυμάσιο τρόπο από αυτό το μοντέλο, αλλά οι περισσότεροι δεν ωφελήθηκαν. Αντίθετα, υπέφεραν από μια σύγχρονη επιδημία που είναι τόσο άστοχη όσο και πλασματική. Πρόκειται για τη πανούκλα του ADHD, τη «Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας» (ΔΕΠΥ). Αυτός είναι ο χάρτης των κρουσμάτων ADHD στην Αμερική. Αυτών που έχουν διαγνωσθεί και συνταγολογηθεί. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν υποστηρίζω ότι δεν υπάρχει Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Άλλωστε δεν έχω τα προσόντα να κάνω κάτι τέτοιο. Και γνωρίζω ότι η πλειοψηφία των ψυχολόγων και των παιδιάτρων λένε ότι υπάρχει. Εξακολουθεί βέβαια να είναι αντικείμενο διαφωνιών. Αυτό που γνωρίζω σαν γεγονός είναι ότι δεν πρόκειται για επιδημία. Σε αυτά τα παιδιά χορηγήθηκαν φάρμακα με την ίδια ευκολία που τους βγάζαμε και τις αμυγδαλές για τον ίδιο αλλόκοτο λόγο, ότι είχε γίνει ιατρική μόδα.
Τα παιδιά μας ζουν στην πιο υπερπλήρη σε ερεθίσματα περίοδο της ιστορίας της γης. Βομβαρδίζονται με πληροφορίες και προκλήσεις από όλους τους χώρους, από τους υπολογιστές, τα iphones, τις διαφημίσεις, τα εκατοντάδες τηλεοπτικά κανάλια. Κι ερχόμαστε και τα τιμωρούμε επειδή δεν μπορούν να συγκεντρωθούν! Σε τι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν; Στα βαρετά, στο μεγαλύτερο μέρος τους, πράγματα του σχολείου. Μου φαίνεται ότι δεν είναι εντελώς σύμπτωση που οι περιπτώσεις της ΔΕΠΥ αυξήθηκαν παράλληλα με την αύξηση των τυποποιημένων διαγωνισμάτων. Σε αυτά τα παιδιά χορηγήθηκαν Ritalin και Adderall, και άλλα πολύ σοβαρά και μερικές φορές επικίνδυνα φάρμακα, για να κατορθώσουν να συγκεντρωθούν και να ηρεμήσουν. Αλλά σύμφωνα με αυτό το διάγραμμα η ΔΕΠΥ αυξάνεται καθώς ταξιδεύουμε προς τα ανατολικά της χώρας (ΗΠΑ). Οι άνθρωποι αρχίζουν να χάνουν το ενδιαφέρον τους στην Οκλαχόμα … ίσα-ίσα που μπορούν να σκέφτονται στο Αρκάνσας και μέχρι να φτάσουν στην Ουάσινγκτον το έχουν χάσει τελείως (ζωγραφίζει τον Τζωρτζ Μπους). Αν και πιστεύω ότι υπάρχουν διαφορετικές αιτίες γι’ αυτό. Είναι μια πλασματική επιδημία.
Αν το σκεφτείτε. Κοιτάξτε τις Τέχνες. Πιστεύω ότι ισχύει το ίδιο και για την Επιστήμη και τα Μαθηματικά. Μιλάω όμως ειδικά για τις Τέχνες γιατί αυτές κυρίως είναι το θύμα αυτής της νοοτροπίας. Οι Τέχνες απευθύνονται ειδικά στο γεγονός της αισθητικής εμπειρίας. Κατά τη διάρκεια της αισθητικής εμπειρίας οι αισθήσεις σου λειτουργούν στο έπακρο. Όταν είσαι παρών στο τώρα, στη παρούσα στιγμή, όταν συντονίζεσαι με τον ενθουσιασμό αυτού που βιώνεις, όταν είσαι ΠΛΗΡΩΣ ΖΩΝΤΑΝΟΣ. Αναίσθητος είσαι όταν κλείνεις τις αισθήσεις σου, όταν νεκρώνεις τον εαυτό σου ως προς αυτό που συμβαίνει έξω από σένα και πολλά από αυτά τα φάρμακα, αυτό προκαλούν. Καταφέρνουμε τα παιδιά μας να διανύσουν το διάστημα της σχολικής εκπαίδευσης με το να τα αναισθητοποιούμε. Νομίζω ότι θα έπρεπε να κάνουμε το ακριβώς αντίθετο. Όχι να τα κοιμίζουμε αλλά να τα αφυπνίζουμε ως προς τον εαυτό τους που βρίσκεται μέσα τους.
Αλλά έχουμε αυτό το μοντέλο: Πιστεύω ότι έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που έχει σχεδιαστεί για τις ανάγκες τις βιομηχανοποίησης και κατ’ εικόνα της. Θα δώσω μερικά παραδείγματα. Τα σχολεία είναι πάνω-κάτω οργανωμένα σύμφωνα με τα εργοστασιακά πρότυπα: Χτυπάει κουδούνι για τα διαλείμματα, ξεχωριστές εγκαταστάσεις ειδικευμένες σε ξεχωριστά θέματα. Τα παιδιά μορφώνονται σε φουρνιές. Τα εντάσσουμε στο σύστημα κατά ηλικιακές ομάδες. Γιατί το κάνουμε αυτό; Γιατί υπάρχει αυτό το αυτονόητο ότι, το πιο σημαντικό πράγμα που έχουν κοινό τα παιδιά είναι η ηλικία τους; Είναι σαν, το πιο σημαντικό πράγμα γι’ αυτά να είναι η ημερομηνία παραγωγής τους … Κι όμως ξέρω παιδιά που είναι πολύ καλύτερα από άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας σε διαφορετικούς κλάδους. Ή σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Ή άλλα είναι καλύτερα σε μικρότερες ομάδες αντί σε μεγαλύτερες. Ή κάποια είναι καλύτερα όταν είναι μόνα τους. Αν σε ενδιαφέρει το μοντέλο της εκπαίδευσης δεν ξεκινάς από μια νοοτροπία γραμμής παραγωγής. Όλα αυτά γίνονται βασικά για συμμόρφωση με την αυξητική τάση. Παρατηρώντας την αύξηση των τυποποιημένων διαγωνισμάτων και των τυποποιημένων προγραμμάτων. Έχει να κάνει με την τυποποίηση.
Πιστεύω ότι πρέπει να κινηθούμε προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό εννοώ όταν λέω να αλλάξουμε τα πρότυπα.
Έγινε πρόσφατα μια θαυμάσια μελέτη για την αποκλίνουσα σκέψη που εκδόθηκε πριν ένα-δύο χρόνια. Η αποκλίνουσα σκέψη δεν είναι το ίδιο με την δημιουργικότητα. Ορίζω ως δημιουργικότητα τη διαδικασία να έχεις πρωτότυπες ιδέες που έχουν αξία. Η αποκλίνουσα σκέψη δεν είναι συνώνυμο, αλλά, μια απαραίτητη ιδιότητα της δημιουργικότητας. Είναι η ικανότητα να βλέπεις πολλές απαντήσεις σε μία ερώτηση, πολλούς διαφορετικούς τρόπους να ερμηνεύσεις μια ερώτηση, να σκέφτεσαι (όπως θα το έλεγε πιθανότατα ο Edward de Bono) ΠΛΑΓΙΑ, ΛΟΞΑ. Να σκέφτεσαι όχι μόνο με γραμμικούς ή συγκλίνοντες τρόπους. Να βλέπεις πολλαπλές απαντήσεις κι όχι μία. Υπάρχουν τεστ γι’ αυτό. Ένα απλό παράδειγμα είναι η ερώτηση: Πόσες χρήσεις μπορείτε να σκεφτείτε για ένα συνδετήρα; Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να σκεφτούν δέκα ή δεκαπέντε. Κάποιοι που είναι καλοί σ’ αυτό μπορούν να σκεφτούν 200 χρήσεις. Και το πετυχαίνουν αυτό υποθέτοντας ότι, «θα μπορούσε ο συνδετήρας να έχει μήκος 60 μέτρα και να είναι φτιαγμένος από αφρώδες λάστιχο;» Σιγά μην έπρεπε να είναι ο συνδετήρας όπως τον ξέρουμε … Υπάρχουν τεστ λοιπόν γι’ αυτό και τα έκαναν σε 1500 ανθρώπους για το βιβλίο «Μετά το σημείο καμπής», και βάση των κανόνων του διαγωνισμού, αν πετύχαινες πάνω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο μπορούσες να θεωρηθείς «διάνοια» στην αποκλίνουσα σκέψη. Και σας ρωτάω: Ποιο πιστεύετε ότι ήταν το ποσοστό των ανθρώπων, από τους 1500 που διαγωνίστηκαν, που πέτυχαν να φτάσουν στο επίπεδο της «διάνοιας» στην αποκλίνουσα σκέψη; Πρέπει να ξέρετε κάτι ακόμα γι’ αυτούς: Ήταν παιδιά Νηπιαγωγείου, 3 έως 5 ετών. Ποιό ποσοστό ήταν «διάνοιες»; Το 98%! Το σημαντικό με αυτή την έρευνα ήταν ότι είχε μεγάλη χρονική διάρκεια. Οπότε επανεξέτασαν τα ίδια παιδιά 5 χρόνια αργότερα σε ηλικία 8 έως 10 ετών. Ποιο νομίζετε ότι ήταν το ποσοστό; 32%! Τα εξέτασαν ακόμη μία φορά 5 χρόνια αργότερα, όταν ήταν 13 έως 15 ετών. Το ποσοστό όσων έπιασαν το επίπεδο της «διάνοιας» έπεσε στο 10%! Βλέπετε εδώ μια τάση; Αυτό το αποτέλεσμα μας λέει κάτι ενδιαφέρον, γιατί θα περιμέναμε να είναι αντίστροφο. Ξεκινάς και δεν είσαι πολύ καλός, αλλά, γίνεσαι καλύτερος μεγαλώνοντας. Αλλά αυτό το αποτέλεσμα δείχνει δύο πράγματα: Πρώτον. Όλοι έχουμε αυτή την ικανότητα. Δεύτερον. Μειώνεται. Πολλά συνέβησαν σε αυτά τα παιδιά καθώς μεγάλωναν, πολλά, αλλά το σημαντικότερο που τους συνέβη είναι ότι ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΚΑΝ. Επί 10 χρόνια στο σχολείο άκουγαν να τους λένε ότι υπάρχει μία μόνο λύση, αυτή που βρίσκεται στο Λυσάρι. Να μην την κοιτάξουν, να μην την αντιγράψουν γιατί αυτό είναι ζαβολιά. Έξω από το σχολείο αυτό λέγεται συνεργασία αλλά μέσα στο σχολείο … Αυτό δεν συμβαίνει επειδή το θέλουν οι δάσκαλοι, υπάρχει επειδή απλά συμβαίνει με αυτό τον τρόπο. Υπάρχει γιατί βρίσκεται στο γονίδιο της εκπαίδευσης. Πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά σχετικά με την ανθρώπινη ικανότητα, πρέπει να ξεπεράσουμε αυτή την παλιά αντίληψη για το τι είναι ακαδημαϊκό και τι δεν είναι, τι είναι αφηρημένο, τι θεωρητικό και τι σχετικό με την επαγγελματική σταδιοδρομία και να τα αναγνωρίσουμε ως αυτά που είναι: ένας ΜΥΘΟΣ! Δεύτερον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πιο πετυχημένη εκμάθηση συμβαίνει σε ομάδες (συνεργασίας), ότι η συνεργασία είναι το υλικό της ανάπτυξης. Αν εξατομικεύουμε τους ανθρώπους και τους ξεχωρίζουμε και τους κρίνουμε μεμονωμένα, τους ξεκόβουμε από το φυσικό μαθησιακό τους περιβάλλον. Και τρίτον, ότι αφορά με κρίσιμο τρόπο τον πολιτισμό των θεσμών μας, τις συνήθειες, το περιβάλλον, τον χώρο που καταλαμβάνουν.
Η αρχική ομιλία του Κεν Ρόμπινσον περίληψη της οποίας είναι τα προηγούμενα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου