Iain McGilchrist - Εγκεφαλικά Ημισφαίρια και Δυτικός Κόσμος ...

	Ο Iain McGilchrist (http://www.iainmcgilchrist.com), ψυχίατρος που εργάζεται στο Λονδίνο με το βιβλίο του «The Divided Brain and the Making of the Western World» επαναφέρει το θέμα των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων με πολύ ωραίο και επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο: Δεν είναι αλήθεια ότι η γλώσσα κατοικοεδρεύει μόνο στο αριστερό ημισφαίριο, σημαντικά της στοιχεία βρίσκονται και στο δεξί. Δεν είναι αλήθεια ότι οι οπτικές εικόνες κατοικοεδρεύουν μόνο στο δεξί ημισφαίριο, πολλές βρίσκονται και στο αριστερό. Για τη Φαντασία χρειαζόμαστε και τα δύο ημισφαίρια. Για τη Λογική χρειαζόμαστε και τα δύο ημισφαίρια. Το αριστερό ημισφαίριο με αφηρημένη, ανεικονική γλώσσα προβάλλει έναν σαφή κόσμο που του παρέχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται πράγματα γνωστά, σταθερά, στατικά, απομονωμένα, ασύνδετα μεταξύ τους, ρητά, γενικής φύσης, αλλά σε τελευταία ανάλυση, άψυχα. Η γνώση που προκύπτει από το αριστερό ημισφαίριο εντάσσεται μέσα σε ένα κλειστό σύστημα. Έχει το πλεονέκτημα της τελειότητας, αλλά αυτή τη τελειότητα τελικά την πληρώνουμε με το τίμημα της κενότητας, του κενού. Τα πουλιά και τα ζώα χρησιμοποιούν αρκετά αξιόπιστα το αριστερό τους ημισφαίριο για αυτή την προσηλωμένη εστίαση της προσοχής τους σε κάτι του οποίου ήδη γνωρίζουν την σπουδαιότητα. Όταν ένα πουλί να προσπαθεί να φάει ένα σπόρο σε ένα φόντο από ίδιου μεγέθους κόκκους άμμου ή πετρούλες πρέπει να επικεντρωθεί συγκεκριμένα και ξεκάθαρα σε αυτό το μικρό σπόρο και να είναι σε θέση να τον επιλέξει μέσα από αυτό το φόντο. Για να αποκτήσει αυτό το είδος της προσοχής χρειάζεται το αριστερό του ημισφαίριο. Η εικόνα για τον κόσμο που προκύπτει από το αριστερό ημισφ. είναι πειστική επειδή αποκεφαλίζει κάθε τι που δεν ταιριάζει με το μοντέλο του και το πετάει μακριά. Έτσι, το μοντέλο που δημιουργεί είναι απολύτως συνεπές, επειδή φτιάχτηκε για να είναι συνεπές, από την κατασκευή του είναι συνεπές. Είναι σαν να βρισκόμαστε σε μια αίθουσα με καθρέφτες και όσο περισσότερο παγιδευόμαστε σ’ αυτή τόσο πιο πολύ ευτελίζουμε και ειρωνευόμαστε, τα πράγματα που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να βγούμε έξω από αυτή, και όλο και περισσότερο είμαστε πεπεισμένοι για την ορθότητα της εικόνας μας για τον κόσμο γιατί απλώς ξαναεπιστρέφει σε μας ενισχυμένο, αυτό που ήδη ξέρουμε, γι’ αυτό που ξέρουμε, γι’ αυτό που νομίζουμε ότι ξέρουμε ... Το δεξί ημισφαίριο προβάλλει έναν κόσμο από πρόσωπα, που αλλάζουν, εξελίσσονται, διασυνδέονται, παραμένουν άρρητα, ζωντανά όντα με σάρκα και οστά μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο ζωή, αλλά στη φύση τους, όντα που ποτέ δεν γίνονται πλήρως κατανοητά, απολύτως γνωστά, και σε αυτό το κόσμο όλα βρίσκονται σε μια διασύνδεση μεταξύ τους. Τα πουλιά και τα ζώα χρησιμοποιούν το δεξί τους ημισφαίριο για να βρίσκονται σε μια γενικότερη εγρήγορση για οτιδήποτε που θα μπορούσε να συμβεί, χωρίς όμως να γνωρίζουν από πριν, τι ακριβώς θα μπορούσε να είναι αυτό. Χρησιμοποιούν το δεξί τους ημισφαίριο για να συνδέονται με τον κόσμο. Προσεγγίζουν τους συντρόφους τους και δένονται μαζί τους χρησιμοποιώντας μάλλον το δεξί τους ημισφαίριο. Όταν ένα πουλί να προσπαθεί να φάει ένα σπόρο για να παραμείνει ζωντανό πρέπει να βρίσκεται σε επιφυλακή για τα αρπακτικά ζώα ή πουλιά. Για να αποκτήσει την γενικότερη αυτή εγρήγορση χρειάζεται το δεξί του ημισφαίριο. Το δεξί ημισφαίριο βλέπει τα πράγματα σε ευρύ πλαίσιο, αντιλαμβάνεται το κρυμμένο νόημα, τη μεταφορά, τη γλώσσα του σώματος, το ψυχολογικό υπόβαθρο της έκφρασης του προσώπου. Ασχολείται με τον υλικό κόσμο, στον οποίο ενσωματωνόμαστε και με τον οποίο σχετιζόμαστε, αυτόν τον χειροπιαστό κόσμο. Κατανοεί άτομα-πρόσωπα όχι απλώς αφηρημένες κατηγορίες. Έχει προτίμηση για οτιδήποτε ζωντανό κι όχι μηχανικό. Έχουμε την ανάγκη να βασιζόμαστε σε βεβαιότητες για να χειραγωγούμε τον κόσμο αλλά για να τον κατανοήσουμε βαθύτερα χρειαζόμαστε τη γνώση που προκύπτει στο δεξί ημισφαίριο. Το δεξί ημισφαίριο παρέχει μια σταθερή, ευρεία, ανοικτή, σαφή επαγρύπνηση-εγρήγορση ενώ το αριστερό ημισφαίριο παρέχει μια στενή, αυστηρά επικεντρωμένη στις λεπτομέρειες, προσοχή. «Το διαισθητικό μυαλό (δεξί ημισφ.) είναι ιερό Δώρο και το ορθολογικό μυαλό είναι πιστός Υπηρέτης (αριστερό ημισφ.). Έχουμε δημιουργήσει μια κοινωνία που σέβεται τον Υπηρέτη αλλά έχει ξεχάσει το Δώρο».       1. Ομιλία του Iain McGilchrist στο RSA για το βιβλίο του The Master and His Emissary με υπότιτλους στα ελληνικά (Animated) 2. Παρουσίαση του βιβλίου του Iain McGilchrist: The Master and His Emissary ... στο περιοδικό του MIT: Journal of Interdisciplinary History 3. Απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε ο Iain McGilchrist 4. Το 2012 ο Iain McGilchrist εξέδωσε και ένα άλλο, σχετικό με το θέμα, βιβλίο The Divided Brain and the Search for Meaning. Why Are We So Unhappy?   1. Ομιλία του McGilchrist στο RSA για το βιβλίο του The Master and His Emissary με υπότιτλους στα ελληνικά (Animated) Ιούλιος 2012 Iain McGilchrist - Εγκεφαλικά Ημισφαίρια και Δυτικός Κόσμος ... Το κείμενο των υπότιτλων: 00:00:06 - 00:00:48 Iain McGilchrist: «Το Αφεντικό κι ο Υπηρέτης του: Ο διηρημένος εγκέφαλος και η δημιουργία του Δυτικού κόσμου». Η διαίρεση του εγκεφάλου είναι ένα θέμα για το οποίο δεν αρέσει πλέον στους νευροεπιστήμονες να μιλάνε. Απολάμβανε ένα είδος δημοτικότητας στις δεκαετίες του '60 και του '70 μετά τις πρώτες εγχειρήσεις διαίρεσης του εγκεφάλου (διχοτόμησης του μεσολόβιου) και οδήγησε σε μια εκλαΐκευση η οποία αποδείχθηκε απολύτως λανθασμένη. Δεν είναι αλήθεια ότι το ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου δημιουργεί τον λόγο και το άλλο το συναίσθημα, και τα δύο ημισφαίρια εμπλέκονται βαθύτατα και στις δύο λειτουργίες. Δεν είναι αλήθεια ότι η γλώσσα κατοικοεδρεύει μόνο στο αριστερό ημισφαίριο, σημαντικά της στοιχεία βρίσκονται στο δεξί. Δεν είναι αλήθεια ότι οι οπτικές εικόνες κατοικοεδρεύουν μόνο στο δεξί ημισφαίριο, πολλές βρίσκονται στο αριστερό. 00:00:48 - 00:01:23 Έτσι, από μια κρίση απελπισίας, οι άνθρωποι, σταμάτησαν να μιλάνε γι' αυτό το πρόβλημα, το οποίο όμως δεν μπορούσαν να εξορκίσουν γιατί το όργανο που δημιουργεί τη διασύνδεση αυτή είναι βαθιά διηρημένο. Είναι εκεί, μέσα σε όλους μας. Και γινόταν όλο και πιο διηρημένο κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του ανθρώπου μια και ο λόγος του μεσολόβιου, προς τον όγκο των ημισφαιρίων, συνεχώς μίκραινε κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. Και πόσο μάλλον αν λάβει κανείς υπ' όψιν του, ότι μία από τις κύριες λειτουργίες, αν όχι η κύρια, του μεσολόβιου, είναι, στην πραγματικότητα, να αναστέλλει, να αναστέλλει το άλλο ημισφαίριο. 00:01:23 - 00:01:46 Οπότε, κάτι πολύ σημαντικό συντελείται εδώ και υπάρχει σοβαρός λόγος να διατηρούνται τα πράγματα χωρισμένα το ένα από το άλλο. Κι όχι μόνο αυτό, ο εγκέφαλος είναι βαθιά ασύμμετρος, είναι ευρύτερος πίσω-αριστερά και επίσης ευρύτερος μπροστά-δεξιά και ελαφρώς προεξέχει προς τα εμπρός και προς τα πίσω. Είναι σαν κάποιος να πήρε στα χέρια του τον εγκέφαλο και του έδωσε ένα είδος απότομης στροφής δεξιόστροφα. 00:01:46 - 00:02:24 Τι να σημαίνουν όλα αυτά; Εάν απλά υπήρχε ανάγκη για περισσότερο εγκεφαλικό χώρο αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί συμμετρικά, το «κουτί» στο οποίο περιέχονται όλα αυτά είναι συμμετρικό. Γιατί να μπαίνει στον κόπο να επεκτείνει μερικά τμήματα του ενός ημισφαιρίου και μερικά τμήματα του άλλου εκτός αν έχουν να κάνουν διαφορετικά πράγματα. Τι κάμνουν; Κατ' αρχήν δεν είμαστε μόνο εμείς που έχουμε τέτοιους διηρημένους εγκεφάλους, τα πτηνά και τα ζώα επίσης έχουν. Νομίζω ότι ο απλούστερος τρόπος να σκεφτεί κανείς πάνω σ' αυτό είναι αν φανταστεί ένα πουλί να προσπαθεί να φάει ένα σπόρο σε ένα φόντο από ίδιου μεγέθους κόκκους άμμου ή πετρούλες και να πρέπει να επικεντρωθεί συγκεκριμένα και ξεκάθαρα σε αυτό το μικρό σπόρο και να είναι σε θέση να τον επιλέξει μέσα από αυτό το φόντο. 00:02:24 - 00:03:06 Αλλά επίσης, αν θέλει να καταφέρει να παραμείνει ζωντανό, πρέπει να διατηρεί σε εγρήγορση κι ένα εντελώς διαφορετικό είδος προσοχής, να βρίσκεται σε επιφυλακή για τα αρπακτικά ζώα ή για φίλους, λεπτομέρειες, που όμως είναι απαραίτητες. Φαίνεται ότι τα πουλιά και τα ζώα χρησιμοποιούν αρκετά αξιόπιστα το αριστερό τους ημισφαίριο για αυτή την προσηλωμένη εστίαση της προσοχής τους σε κάτι του οποίου ήδη γνωρίζουν την σπουδαιότητα και επίσης διατηρούν το δεξί τους ημισφαίριο σε μια γενικότερη εγρήγορση για οτιδήποτε που θα μπορούσε να συμβεί, χωρίς όμως να γνωρίζουν από πριν, τι ακριβώς θα μπορούσε να είναι αυτό. Και επίσης χρησιμοποιούν το δεξί τους ημισφαίριο για να συνδέονται με τον κόσμο. Προσεγγίζουν τους συντρόφους τους και δένονται μαζί τους χρησιμοποιώντας μάλλον το δεξί τους ημισφαίριο. 00:03:06 - 00:03:33 Αλλά όταν ερχόμαστε στους ανθρώπους … και είναι αλήθεια ότι πράγματι στους ανθρώπους, αυτό το είδος της προσοχής είναι μία από τις μεγάλες διαφορές. Το δεξί ημισφαίριο παρέχει μια σταθερή, ευρεία, ανοικτή, σαφή επαγρύπνηση-εγρήγορση ενώ το αριστερό ημισφαίριο παρέχει μια στενή, αυστηρά επικεντρωμένη στις λεπτομέρειες, προσοχή. Και οι άνθρωποι που χάνουν το δεξί τους ημισφαίριο έχουν έναν παθολογικό περιορισμό του οπτικού πεδίου της προσοχής τους. 00:03:33 - 00:04:13 Αλλά οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Η σημαντική διαφορά στον άνθρωπο είναι οι μετωπιαίοι λοβοί και ο σκοπός αυτού του μέρους του εγκεφάλου, είναι να αναστέλλει, να αναστέλλει τον υπόλοιπο εγκέφαλο, να σταματά αυτό που θα συνέβαινε αυθόρμητα, κατ’ ευθείαν, έτσι ώστε μένοντας πίσω στον χρόνο και τον χώρο, να παίρνει αποστάσεις από την αμεσότητα της εμπειρίας. Κι αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να κάμνουμε δύο πράγματα. Μας επιτρέπει να κάνουμε αυτό, στο οποίο πάντα οι νευροεπιστήμονες μας λένε ότι είμαστε πολύ καλοί, μας επιτρέπει να έχουμε στρατηγική, και εφ' ετέρου να είμαστε μακιαβελικοί (διπρόσωποι, διπλωμάτες). Και αυτό είναι ενδιαφέρον για μένα γιατί αυτό είναι απόλυτα σωστό. Μπορούμε να διαβάζουμε τις σκέψεις και τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων και αν θέλουμε μπορούμε να τους εξαπατούμε. 00:04:13 - 00:04:44 Αλλά αυτό που πάντα παραβλέπουμε εδώ είναι ότι αυτή μας η ικανότητα μας επέτρεψε επίσης να αποκτήσουμε ενσυναίσθηση, επειδή μας πρόσφερε την αναγκαία απόσταση από τον κόσμο. Εάν βρίσκεσαι σε υπερένταση απλά χτυπάς. Αλλά εάν μπορείς να συγκρατηθείς θα δεις ότι και ο απέναντι είναι ένα άτομο σαν εσένα και μπορεί να έχει ενδιαφέροντα, αξίες και αισθήματα σαν τα δικά σου, και τότε μπορείς να κάνεις δεσμό. Υπάρχει ένα είδος αναγκαίας απόστασης όπως στο διάβασμα: από πολύ κοντά, δεν μπορείς να δεις τίποτα, από πολύ μακριά, δεν μπορείς να διαβάσεις. 00:04:44 - 00:04:54 Έτσι, η δυνατότητα αποστασιοποίησης μας από τον κόσμο δημιουργεί μέσα μας τα διάφορα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, τόσο τα μακιαβελικά (ιδιοτελή) όσο και τα εράσμια (αλτρουιστικά). 00:04:54 - 00:05:25 Τώρα για να κάνουμε το μακιαβελικό υλικό να χειραγωγήσει τον κόσμο, που είναι πολύ σημαντικό, πρέπει να είμαστε σε θέση να το χρησιμοποιήσουμε, αλληλεπιδρώντας με τον κόσμο και χρησιμοποιώντας τον προς όφελος μας. Το φαγητό είναι η αφετηρία. Αλλά επίσης με το αριστερό μας ημισφαίριο πιάνουμε πράγματα, χρησιμοποιώντας το δεξί μας χέρι, και φτιάχνουμε εργαλεία. Επίσης χρησιμοποιούμε τη περιοχή του αριστερού ημισφαιρίου για τη γλώσσα για να κατανοήσουμε πράγματα, όπως λέμε, «για να τα πιάσουμε». Έτσι, όταν πρόκειται για κάτι σημαντικό που ήδη γνωρίζουμε και θέλουμε να είμαστε ακριβείς σχετικά με αυτό, χρησιμοποιούμε το αριστερό μας ημισφαίριο κατ’ αυτόν τον τρόπο. 00:05:25 - 00:05:49 Για να το κάνουμε αυτό χρειαζόμαστε μια απλοποιημένη εκδοχή της πραγματικότητας. Εάν πρόκειται να εκστρατεύσεις, δεν σου χρειάζεται, να ξέρεις όλες τις πληροφορίες σχετικά με όλα τα είδη των φυτών που φύονται στο πεδίο της μάχης. Αυτό που σου χρειάζεται να ξέρεις είναι οι ιδιαιτερότητες κάποιων πραγμάτων τα οποία είναι σημαντικά για σένα, οπότε σου αρκούν ένας χάρτης και μερικές σημαιούλες. Δεν είναι η πραγματικότητα αλλά «δουλεύει» καλύτερα. 00:05:49 - 00:06:27 Ο καινοτόμος χαρακτήρας (η φρεσκάδα) του δεξιού ημισφαιρίου το μετατρέπει σε συνήγορο του διαβόλου, πάντα σε επιφυλακή, για πράγματα που μπορεί να είναι διαφορετικά από τις προσδοκίες μας. Βλέπει τα πράγματα σε ευρύ πλαίσιο, αντιλαμβάνεται το κρυμμένο νόημα, τη μεταφορά, τη γλώσσα του σώματος, το ψυχολογικό υπόβαθρο της έκφρασης του προσώπου. Ασχολείται με τον υλικό κόσμο, στον οποίο ενσωματωνόμαστε και με τον οποίο σχετιζόμαστε, αυτόν τον χειροπιαστό κόσμο. Κατανοεί άτομα-πρόσωπα όχι απλώς αφηρημένες κατηγορίες. Έχει προτίμηση για οτιδήποτε ζωντανό κι όχι μηχανικό. Και αυτό είναι τόσο εγγεγραμμένο μέσα μας που ακόμα και στους αριστερόχειρες που χρησιμοποιούν το δεξί τους ημισφαίριο στη καθημερινή τους ζωή για να χειριστούν εργαλεία με το αριστερό τους χέρι, τα εργαλεία και οι μηχανές έχουν κωδικοποιηθεί στο αριστερό τους ημισφαίριο και όχι στο δεξί. 00:06:27 - 00:07:29 Οπότε αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Και αλλάζει το πώς βλέπουμε το σώμα. Το σώμα μετατρέπεται σ’ ένα σύνολο ξεχωριστών κομματιών για το αριστερό ημισφαίριο. Αν πρόκειται να συνοψίσω όλα τα προηγούμενα θα αποφύγω να πω αυτά που συνηθίζουμε να λέμε: Λόγος και Φαντασία. Επιτρέψτε μου να τονίσω ξεκάθαρα: για τη Φαντασία χρειαζόμαστε και τα δύο ημισφαίρια. Επιτρέψτε μου να τονίσω ξεκάθαρα: για το Λόγο χρειαζόμαστε και τα δύο ημισφαίρια. Οπότε αν πρέπει να συνοψίσω θα πω ότι το αριστερό ημισφαίριο με αφηρημένη, ανεικονική γλώσσα προβάλλει έναν σαφή κόσμο που του παρέχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται πράγματα γνωστά, σταθερά, στατικά, απομονωμένα, ασύνδετα μεταξύ τους, ρητά, γενικής φύσης, αλλά σε τελευταία ανάλυση, άψυχα. Αντίθετα, το δεξί ημισφαίριο προβάλλει έναν κόσμο από πρόσωπα,, που αλλάζουν, εξελίσσονται, διασυνδέονται, παραμένουν άρρητα, ζωντανά όντα με σάρκα και οστά μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο ζωή, αλλά στη φύση τους, όντα που ποτέ δεν γίνονται πλήρως κατανοητά, απολύτως γνωστά, και σε αυτό το κόσμο όλα βρίσκονται σε μια διασύνδεση μεταξύ τους. 00:07:29 - 00:07:55 Η γνώση που προκύπτει από το αριστερό ημισφαίριο εντάσσεται μέσα σε ένα κλειστό σύστημα. Έχει το πλεονέκτημα της τελειότητας, αλλά αυτή τη τελειότητα τελικά την πληρώνουμε με το τίμημα της κενότητας, του κενού. Υπάρχει ένα πρόβλημα εδώ σχετικά με τη φύση των δύο αυτών κόσμων. Μας προσφέρουν δύο εκδόσεις του κόσμου τις οποίες προφανώς συνδυάζουμε διαρκώς με διάφορους τρόπους. Έχουμε την ανάγκη να βασιζόμαστε σε βεβαιότητες για να χειραγωγούμε τον κόσμο αλλά για να τον κατανοήσουμε βαθύτερα χρειαζόμαστε τη γνώση που προκύπτει στο δεξί ημισφαίριο. 00:07:55 - 00:08:16 Και αυτό που προτείνω είναι ότι στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού τα πράγματα άρχισαν τον 1ο π.Χ. αιώνα, την εποχή του Αυγούστου, και τον 15ο / 16ο αιώνα στην Ευρώπη, με μια θαυμαστή ισορροπία των δύο ημισφαιρίων αλλά και μια αυξανόμενη απόκλιση προς τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα το αριστερό ημισφαίριο. 00:08:16 - 00:08:45 Ζούμε σε έναν παράδοξο κόσμο. Επιδιώκουμε την ευτυχία αλλά αυτό μας οδηγεί στη δυσαρέσκεια, μας οδηγεί στη δυστυχία, και στην πραγματικότητα μας οδηγεί σε μια έκρηξη της ψυχικής ασθένειας. Επιδιώξαμε την ελευθερία, αλλά πλέον ζούμε σε έναν κόσμο που όλο και περισσότερο παρακολουθείται από κάμερες CCTV (Κλειστού Κυκλώματος Τηλεόραση-επιτήρηση ή αλλιώς «κάμερες ασφαλείας») και στο οποίο η καθημερινότητα μας καθορίζεται από αυτό που ο Τοκβίλ (1805-1859) είχε ονομάσει, «Δίκτυο μικρών πολύπλοκων κανόνων που κρύβουν τη ζωή και στραγγαλίζουν την ελευθερία». 00:08:45 - 00:09:05 Περισσότερη Πληροφορία – την έχουμε, με τη σέσουλα, αλλά είμαστε όλο και λιγότερο ικανοί να τη χρησιμοποιούμε, να την κατανοούμε, να είμαστε σοφοί. Υπάρχει μια παράδοξη σχέση, απ’ όσα γνωρίζω ως ψυχίατρος, μεταξύ της κακοτυχίας και της επιτυχίας, μεταξύ της χαλιναγώγησης και της ελευθερίας, μεταξύ της γνώσης των επιμέρους και της σοφίας για το όλον. 00:09:05 - 00:09:32 Υποτίθεται και πάλι ότι το μηχανιστικό μοντέλο θα απαντήσει τα πάντα, αλλά δεν το κάνει. Σκεφτείτε: ακόμα κι ο ορθολογισμός θεμελιώνεται σε ένα άλμα που κάνει η διαίσθηση. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποδειχθεί ορθολογικά ότι ο ορθολογισμός είναι σωστός τρόπος για να βλέπουμε τον κόσμο. Διαισθανόμαστε ότι ο ορθολογισμός είναι χρήσιμος. Κι αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Τελικά ο ορθολογισμός … το ξέρουμε από το θεώρημα του Gödel, το ξέρουμε από αυτά που είπε ο Pascal εκατοντάδες χρόνια πριν από τον Gödel, ότι το έσχατο όριο του ορθολογισμού είναι να καταδείξει τα όρια του ορθολογισμού. 00:09:32 - 00:09:57 Στο σύγχρονο κόσμο μας, έχουμε αναπτύξει κάτι που μοιάζει υπερβολικά με τον κόσμο του αριστερού ημισφαιρίου. Προκρίνομε το κατασκευασμένο παρά το πραγματικό. Η τεχνολογία έγινε σημαντική. Η γραφειοκρατία ανθεί. Η εικόνα όμως είναι κατακερματισμένη. Υπάρχει πολλή ομοιομορφία, το Πως έχει υπαχθεί στο Γιατί. Και η ανάγκη για έλεγχο οδηγεί στη παράνοια τη κοινωνία την οποία επιδιώκουμε να κυβερνούμε και να ελέγχουμε ολοκληρωτικά. 00:09:57 - 00:10:30 Γιατί αυτή η αλλαγή; Νομίζω ότι υπάρχουν τρεις λόγοι. Ο ένας είναι ότι η «ομιλία» του αριστερού ημισφαιρίου είναι πολύ πειστική επειδή αποκεφαλίζει κάθε τι που δεν ταιριάζει με το μοντέλο του και το πετάει μακριά. Έτσι, το μοντέλο που δημιουργεί είναι απολύτως συνεπές, κυρίως, επειδή φτιάχτηκε για να είναι συνεπές. Ονομάζω το αριστερό ημισφαίριο «Μπερλουσκόνι του εγκεφάλου», επειδή ελέγχει τα ΜΜΕ, ... φωνάζει πολύ, κάνει πολύ φασαρία, για λογαριασμό του. Το δεξί ημισφαίριο δεν έχει φωνή και δεν μπορεί να κατασκευάσει αντίστοιχα επιχειρήματα. 00:10:30 - 00:11:08 Επίσης σκέφτομαι (για το αριστερό ημισφαίριο), κι αυτό νομίζω είναι το πιο σημαντικό, ότι υπάρχει κάτι σαν αίθουσα με καθρέφτες και όσο περισσότερο παγιδευόμαστε σ’ αυτή τόσο πιο πολύ ευτελίζουμε και ειρωνευόμαστε, τα πράγματα που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να βγούμε έξω από αυτή, και απλώς ξαναεπιστρέφει σε μας ενισχυμένο, αυτό που ήδη ξέρουμε, γι’ αυτό που ξέρουμε, γι’ αυτό που ξέρουμε ... Και θέλω να το ξεκαθαρίσω: δεν αρνούμαι αυτά που μπορεί να προσφέρει το αριστερό ημισφαίριο, κανείς δεν ενδιαφέρεται πιο παθιασμένα, σε μια εποχή στην οποία έχουμε εγκαταλείψει τη λογική, που έχουμε εγκαταλείψει τη συνετή χρήση της γλώσσας, κανείς δεν θα μπορούσε να ενδιαφέρεται πιο παθιασμένα από εμένα, για τη γλώσσα και τη λογική. Απλώς, ακόμα πιο παθιασμένα ενδιαφέρομαι για το δεξί ημισφαίριο και για την ανάγκη να επανακυκλοφορήσουν αυτά που όσα γνωρίζει για το ευρύτερο πλαίσιο. 00:11:08 - 00:11:26 Αποδείχθηκε ότι η σκέψη του Αϊνστάιν κατά κάποιο τρόπο προανήγγειλε αυτό το πράγμα σχετικά με τη δομή του εγκεφάλου. Είχε πει, «Το διαισθητικό μυαλό είναι ιερό Δώρο και το ορθολογικό μυαλό είναι πιστός Υπηρέτης. Έχουμε δημιουργήσει μια κοινωνία που σέβεται τον Υπηρέτη αλλά έχει ξεχάσει το Δώρο». Το κείμενο της ομιλίας στα αγγλικά http://www.thersa.org/ Πηγή: https://www.youtube.com       2. Παρουσίαση του βιβλίου του McGilchrist: The Master and His Emissary: The Divided Brain and the Making of the Western World (Το Αφεντικό κι ο Υπηρέτης του. Ο Διαιρεμένος Εγκέφαλος και η δημιουργία του Δυτικού Κόσμου) στο περιοδικό του MIT: Journal of Interdisciplinary History Randolph Roth. From: Journal of Interdisciplinary History Volume 41, Number 4, Spring 2011, pp. 619-620 | (Project MUSE. Web. 26 Jan. 2013.) «Το Αφεντικό κι ο Υπηρέτης του» είναι βιβλίο που προκαλεί την σκέψη και αξίζει να διαβαστεί από πολλούς, αν και οι περισσότεροι ιστορικοί θα δυσαρεστηθούν από την άποψη του για τη Δυτική ιστορία. Ο McGilchrist ισχυρίζεται ότι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας των πολιτισμών δεν βρίσκεται στους θεσμούς ή τις ιδέες, αλλά στον ανθρώπινο εγκέφαλο - ειδικά στον αγώνα για κυριαρχία μεταξύ του δεξιού και αριστερού ημισφαιρίου, τα οποία έχουν ριζικά διαφορετικούς τρόπους σύλληψης και συμμετοχής στον κόσμο. Ο McGilchrist πιστεύει ότι η διαίρεση των εγκεφάλων σε δύο εξειδικευμένα ημισφαίρια διαδόθηκε μεταξύ των σπονδυλωτών, επειδή η εξέλιξη ευνόησε τα είδη τα οποία μπορούσαν να έχουν δύο «τύπους προσοχής ... να φέρουν στον κόσμο». Επιβίωσαν τα είδη που μπορούσαν «να εστιάζουν στενά και με ακρίβεια» προκειμένου να διαχειρίζονται τον κόσμο ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες τους για τροφή και στέγη, αλλά επίσης μπορούσαν να είναι ανοικτά σε ευρύτερες εντυπώσεις των άλλων και του κόσμου γενικότερα: «Έχω την ανάγκη να αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως μέλος της κοινωνικής ομάδας μου, για να βλέπω τους πιθανούς συμμάχους και επιπλέον να βλέπω τους πιθανούς συντρόφους ή εχθρούς». Εδώ οφείλω να αισθάνομαι τον εαυτό μου ως μέρος ενός συνόλου μεγαλύτερου από τον εαυτό μου, και ακόμη να υπάρχω μέσα και διαμέσου αυτού του «κάτι» το οποίο είναι τόσο μεγαλύτερο από εμένα. ... Αυτό απαιτεί λιγότερο μια εσκεμμένα σκηνοθετημένη, στενά εστιασμένη προσοχή και περισσότερο μια ανοιχτή, δεκτική, ευρέως διαχεόμενη εγρήγορση προς οτιδήποτε υπάρχει, με συμμαχίες έξω από τον εαυτό. Οι δύο τρόποι προσέγγισης του κόσμου μπορούν να παρεμβαίνουν ο ένας στον άλλο. Ο πρώτος απαιτεί μια «αναγκαία αποστασιοποίηση» η οποία μας επιτρέπει να ελέγχουμε και να χειριζόμαστε το φυσικό και κοινωνικό μας περιβάλλον, ενώ ο δεύτερος απαιτεί να διατηρούμε μια «διευρυμένη αντίληψη για τον κόσμο όπως έρχεται σε μας». Τα νευρωνικά δίκτυα που διευκολύνουν αυτούς τους δύο τρόπους λειτουργίας της προσοχής προς τον κόσμο βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου ώστε να ελαχιστοποιείται ο βαθμός παρέμβασης του ενός στον άλλο - το δίκτυο της «προσήλωσης» βρίσκεται κυρίως στο αριστερό ημισφαίριο και το δίκτυο της «δεκτικότητας» στο δεξί. Στην ιδανική περίπτωση, σύμφωνα με την άποψη του McGilchrist, τα ημισφαίρια εργάζονται από κοινού με δημιουργική ένταση για να διευκολύνουν την επιβίωση και την πολιτισμική πρόοδο, αλλά η σχέση τους είναι «εγγενώς ασταθής». Η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου έχει την τάση να προσπαθεί να κυριαρχεί πάνω στη δεξιά πλευρά. Ο McGilchrist πιστεύει όπως ο Φρόυντ, ο Νίτσε και ο Χάιντεγκερ ότι από την εποχή της αρχαιότητας συμβαίνει «μια διαχρονική επιβολή του ορθολογισμού πάνω στον φυσικό χώρο της διαίσθησης ή του ενστίκτου», η οποία κατά τη γνώμη του είχε ολέθριες συνέπειες για το Δυτικό πολιτισμό. Αυτή η επιβολή έχει αναδιαμορφώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ενισχύοντας την ικανότητα (του αριστερού ημισφαιρίου) για συλλογή πληροφοριών, χειραγώγηση και εκμετάλλευση, σε βάρος της ικανότητας (του δεξιού ημισφαιρίου) για σοφία, ενσυναίσθηση και αλτρουισμό. Το αποτέλεσμα ήταν «μια αυξανόμενη αποσύνδεση των γνωστικών από τις συναισθηματικές διεργασίες» η οποία έχει επιφέρει υποτίμηση του σώματος, της τέχνης και της θρησκείας υπέρ της επιστήμης και της πλεονεξίας. Η ισχυροποίηση του αριστερού ημισφαιρίου έχει διευκολύνει «την καταστροφή και λεηλασία του φυσικού κόσμου, και την αλλοτρίωση καθιερωμένων πολιτισμών», αφήνοντας τους ανθρώπους με μειωμένη διασύνδεση μεταξύ τους και λιγότερο ευτυχισμένους. Ο McGilchrist θαυμάζει την προσπάθεια των ρομαντικών ευρωπαίων φιλοσόφων να αποκαταστήσουν την ισορροπία μεταξύ της «ενσωματωμένης» και της «ανεξάρτητης» σκέψης (embedded and detached thinking), αλλά οι προσπάθειες τους απέβησαν άκαρπες. Ο τρόπος σκέψης του αριστερού εγκεφάλου (Left-brain thinking) κυριαρχεί στο Δυτικό πολιτισμό από το Διαφωτισμό και μετά. Η παράξενη θέαση (dystopian view) του McGilchrist για το παρόν διαπερνά κάθε σελίδα της αιρετικής του ιστορίας του Δυτικού πολιτισμού - μιας ιστορίας που οι περισσότεροι επαγγελματίες ιστορικοί θα βρουν τραβηγμένη, ιδίως επειδή εισηγείται την άποψη ότι οι αρχαίοι Έλληνες διέθεταν περισσότερη ενσυναίσθηση και λιγότερο ωφελιμισμό από τους σύγχρονους Ευρωπαίους. Αλλά η κεντρική του άποψη ότι δεν μπορούμε να καταλάβουμε την ιστορία χωρίς την κατανόηση των επιπτώσεων της στον ανθρώπινο εγκέφαλο και το αντίστροφο, είναι πειστική. Πηγή: Copyright © 2011 Massachusetts Institute of Technology and The Journal of Interdisciplinary History       3. Απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε ο Iain McGilchrist Neuropsychology, Coming Alive with the Right Metaphor Narda Azaria Dalgleish Στο δεύτερο μισό του βιβλίου σας αναφέρεστε με στοργή στο ψηφιδωτό της Δέησης της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Μου έκανε εντύπωση που το ψηφιδωτό στην είσοδο περιγράφει τον Χριστό ως «Χώρα των Ζώντων» - (μου έκανε εντύπωση, γιατί μου αρέσει η ιδέα ότι το «να Είναι» [«to be»] κάποιος, ή το «να είναι κάποιος με την πλήρη έννοια ανθρώπινο ον», σημαίνει να είναι «Χώρα φανέρωσης» της Ζωντάνιας. Θα ήθελα πολύ να ακούσω για το, ποιό νοιώθετε ότι είναι το νόημα και η σπουδαιότητα της τέχνης, και την άποψή σας για το ψηφιδωτό της Δέησης της Μονής της Χώρας. Iain McGilchrist Τα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας τα είδα για πρώτη φορά περίπου πριν 40 χρόνια και μου ήταν αδύνατο να «ξεκολλήσω» από αυτά. Δεν νομίζω ότι κάποιος πρέπει να είναι Χριστιανός ή οπαδός κάποιας πίστης για να αντιληφθεί τη δύναμή τους. Εξωτερικά δεν λένε τίποτα, κι όμως δεν αφήνουν τίποτα, σχετικά με την τραγικότητα του ανθρώπου, ανείπωτο. Αποτελούν παράδειγμα για το πόσο μπορεί εκπληκτικά να εμπνέει και να αλλάζει τη ζωή η αληθινή τέχνη. Στην πλειοψηφία της η τέχνη, στις μέρες μας, έχει εμπορευματοποιηθεί, είναι εαυτο-συνειδητή (αυτιστική), προσπαθεί κυρίως να είναι έξυπνη, να «βγάλει όνομα» ο καλλιτέχνης, να αποκτήσει οικονομική αξία. Όμως δεν γνωρίζουμε το όνομα του προσώπου ή των προσώπων που ολοκλήρωσαν αυτά τα ψηφιδωτά. Ο καλλιτέχνης δεν το θεώρησε σημαντικό. Στην εκκοσμικευμένη εποχή μας υπάρχει ανάγκη, περισσότερο παρά ποτέ, οι τέχνες να προκαλούν μια αίσθηση του υπερβατικού, να μεταδίδουν αυτό που ονομάσατε «Ζωντάνια». Πηγή: About_TheMasterAndHisEmissary_IainMcGilchrist.pdf       4. Το 2012 ο Iain McGilchrist εξέδωσε και ένα άλλο, σχετικό με το θέμα, βιβλίο: The Divided Brain and the Search for Meaning. Why Are We So Unhappy?   The Divided Brain and the Search for Meaning. Why Are We So Unhappy? (Ο Διαιρεμένος Εγκέφαλος και η Αναζήτηση Νοήματος. Γιατί Είμαστε τόσο Δυστυχείς;) ................................ Το αριστερό ημισφαίριο μας λέει ότι το ερώτημα για το νόημα είναι άνευ νοήματος, γιατί δεν είναι εξοπλισμένο να τα βγάλει πέρα με το νόημα ή την κατανόηση, αλλά με την εκμετάλλευση-χειραγώγηση και την επεξεργασία. Χλευάζει, περιφρονεί τέτοια ερωτήματα επειδή μπορεί να συλλαμβάνει μόνο το είδος της απάντησης που είναι σαφής και δικαίως (από την οπτική του γωνία) τα απορρίπτει ως μη επαληθεύσιμα. Αυτό έχει σαν συνέπεια να γινόμαστε όντα εξαπατημένα από την ιδέα ότι αυτό που μετράει είναι η πετυχημένη χειραγώγηση του κόσμου. Αλλά και η διαίσθηση και η εμπειρία μας ότι δεν έχουν έτσι τα πράγματα. Αντίθετα μ’ αυτή την εύθραυστη αισιοδοξία η οποία συνεχώς διαφημίζεται συχνά και από εκπροσώπους κυβερνήσεων, η διάθεση που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή είναι η απογοήτευση. Αυτό δεν είναι απλώς άποψη μου, είναι ένα γεγονός που έχει να κάνει με το πως έχουν τα πράγματα. Οι άνθρωποι είναι, μετρήσιμα, λιγότερο ευτυχισμένοι σήμερα από ότι ήταν πριν σαράντα χρόνια, όταν για πρώτη φορά αρχίσαμε να μετράμε, παρά τις εντυπωσιακές βελτιώσεις από την άποψη της υλικής ευημερίας. Υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι, η πρόοδος στην καταπολέμηση των νόσων είναι ένα μόνο παράδειγμα, και ζούμε περισσότερο - αλλά απωθώντας το ερώτημα: «Γιατί;». ................................

Ken Robinson: «Το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα»

 
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
από ΟΜΙΛΙΑ του Κεν Ρόμπινσον στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση)
με τίτλο: «ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ».
Ο Σερ Κεν Ρόμπινσον κάνει μια πρόταση για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που να γαλουχεί (αντί να υπονομεύει) τη δημιουργικότητα. TED Φεβρουάριος 2006

0:03:02 Η δημιουργικότητα είναι τόσο σημαντική για την εκπαίδευση όσο και ο αλφαβητισμός (η εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης) και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με την ίδια τακτική!

Άκουσα μια φοβερή ιστορία πρόσφατα, για ένα μικρό κοριτσάκι σε κάποιο μάθημα ζωγραφικής. Ήταν έξι ετών και καθόταν στο πίσω μέρος της αίθουσας και ζωγράφιζε και η δασκάλα είπε ότι το κοριτσάκι σπάνια πρόσεχε, αλλά στο συγκερκιμένο μάθημα ζωγραφικής το έκανε. Η δασκάλα εντυπωσιασμένη το πλησίασε και το ρώτησε: «Τί ζωγραφίζεις;» Και το κοριτσάκι απάντησε: «Ζωγραφίζω μία εικόνα του Θεού». Και η δασκάλα είπε: «Μα κανείς δεν ξέρει πώς είναι ο Θεός». Και το κοριτσάκι απάντησε, «Θα μάθουν σε ένα λεπτό». ...

Το σημαντικό είναι ότι ρίσκαρε, δεν ήξερε, αλλά έκανε μια προσπάθεια, δεν φοβήθηκε μη κάνει λάθος. Δεν εννοώ ότι το να κάνεις λάθη είναι το ίδιο πράγμα με το να είσαι δημιουργικός. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι αν δεν είσαι προετοιμασμένος να κάνεις λάθος, δεν θα σκεφτείς ποτέ κάτι πρωτότυπο. Και μέχρι να ενηληκιωθούν τα περισσότερα παιδιά έχουν χάσει αυτή την ικανότητα. Φοβούνται να κάνουν λάθος. Στιγματίζουμε τα λάθη. Και διευθύνουμε και τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα με αυτό τον τρόπο, τα λάθη είναι το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους κάνοντας τους να ξεχνούν τις δημιουργικές τους ικανότητες. Ο Πικάσο κάποτε είπε, ότι όλα τα παιδιά γεννιούνται καλλιτέχνες. Το ζήτημα είναι να παραμείνουν καλλιτέχνες καθώς μεγαλώνουν. Δεν εκπαιδευόμαστε για να γίνουμε δημιουργικοί, εκπαιδευόμαστε να ξεχάσουμε τη δημιουργικότητα μας.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο έχουν την ίδια ιεραρχία θεμάτων. Όλα! Δεν έχει σημασία που βρίσκεσαι. Θα περίμενες να είναι διαφορετικά, αλλά δεν είναι. Στην κορυφή βρίσκονται τα Μαθηματικά και οι Γλώσσες, μετά οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες, και στο τέλος είναι οι Τέχνες. Παντού στη Γη! Και παντού υπάρχει ιεραρχία και μέσα στις ίδιες τις Τέχνες. Τα Εικαστικά και η Μουσική συνήθως βρίσκονται ιεραρχικά ψηλότερα στα σχολεία απ' ό,τι το Θέατρο και ο Χορός. Δεν υπάρχει ούτε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στον πλανήτη που να διδάσκει καθημερινά Χορό στα παιδιά με τον τρόπο που διδάσκονται τα Μαθηματικά. Γιατί; Γιατί όχι; Νομίζω ότι αυτό είναι σημαντικό. Πιστεύω ότι τα Μαθηματικά είναι σημαντικά, αλλά το ίδιο και ο Χορός. Τα παιδιά χορεύουν όλη την ώρα αν τους επιτρέπεται, όλοι το κάνουμε. Όλοι έχουμε σώματα. Δεν έχουμε; Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μεγαλώνοντας τα παιδιά τα εκπαιδεύουμε προοδευτικά από τη μέση και πάνω. Επικεντρώνουμε στο κεφάλι τους. Και ελαφρώς ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΙΑ ΜΕΡΙΑ (την αριστερή, καλλιεργούμε τη λεκτική σκέψη).

Αν επισκεπτόσασταν την εκπαίδευση μας ως εξωγήινος και αναρωτιώσασταν: «Που χρησιμεύει όλο αυτό; Η δημόσια εκπαίδευση;» Νομίζω ότι θα καταλήγατε -αν βλέπατε το αποτέλεσμα, ποιός επωφελείται από όλα αυτά, ποιός παίρνει όλους τους πόντους, ποιοί είναι οι νικητές- νομίζω ότι θα καταλήγατε στο συμπέρασμα ότι ο σκοπός της δημόσιας εκπαίδευσης, σε όλο τον κόσμο, είναι το να παράγει ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ! Συμπαθώ τους καθηγητές πανεπιστημίου, αλλά ξέρετε, δεν θα έπρεπε να τους θεωρούμε ως το υψηλότερο δείγμα ανθρώπινου επιτεύγματος. Είναι απλά μια μορφή ζωής, άλλη μία μορφή ζωής. Αλλά είναι μάλλον περίεργοι, όχι όλοι τους, αλλά οι περισσότεροι, ζουν μέσα στο κεφάλι τους! Ζουν εκεί επάνω και ελαφρώς προς τη μία πλευρά (αριστερή). Στη κυριολεξία έχουν αποσυνδεθεί από το σώμα τους. Βλέπουν το σώμα τους σαν ένα μέσο μεταφοράς για το κεφάλι τους ... Είναι ένας τρόπος να πηγαίνουν το κεφάλι τους σε συναντήσεις. Αν θέλετε μια πραγματική απόδειξη εξωσωματικής εμπειρίας, πηγαίνετε σε ένα συνέδριο υψηλόβαθμων ακαδημαϊκών, και περάστε από τη ντίσκο την τελευταία νύχτα. Θα δείτε μεγάλους άνδρες και γυναίκες να λικνίζονται ανεξέλεγκτα εκτός ρυθμού, περιμένοντας να τελειώσει, ώστε να γυρίσουν σπίτι και να γράψουν μια μελέτη πάνω σ' αυτό.

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι προσανατολισμένο στο ιδανικό της ακαδημαϊκής ικανότητας. Και υπάρχει λόγος γι' αυτό. Το όλο σύστημα εφευρέθηκε - στον κόσμο δεν υπήρχαν δημόσια συστήματα εκπαίδευσης πριν τον 19ο αιώνα. ... Η ιεραρχία έχει τις ρίζες της σε δύο ιδέες. Η πρώτη είναι ότι τα πιο χρήσιμα μαθήματα για την εύρεση εργασίας είναι στην κορυφή. ... «Μην κάνεις μουσική, δεν πρόκειται να γίνεις μουσικός. Μην κάνεις τέχνη, δεν θα γίνεις καλλιτέχνης». ... Η δεύτερη είναι η ακαδημαϊκή ικανότητα, η οποία έχει πραγματικά καταλήξει να κυριαρχεί στην άποψη που έχουμε για την εξυπνάδα, διότι τα πανεπιστήμια ΣΧΕΔΙΑΣΑΝ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΘ' ΟΜΟΙΩΣΗ ΤΟΥΣ. Αν το σκεφτείτε, όλο το σύστημα της δημόσιας εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο είναι μια παρατεταμένη διαδικασία εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. Με συνέπεια πολλοί, εξαιρετικά ταλαντούχοι, ευφυείς, δημιουργικοί άνθρωποι να νομίζουν πως δεν είναι, επειδή αυτό στο οποίο ήταν καλοί, δεν είχε καμιά αξία στο σχολείο και στιγματίζονταν.

Δεν μας παίρνει να συνεχίσουμε έτσι. Ξαφνικά τα πτυχία δεν θα αξίζουν τίποτα. Όταν ήμουν μαθητής, αν είχες πτυχίο, είχες και δουλειά. ... Αλλά τώρα ... συχνά ... χρειάζεσαι μεταπτυχιακό, εκεί που πριν χρειαζόσουν πτυχίο, ... ή χρειάζεσαι διδακτορικό ... Είναι μια διαδικασία ακαδημαϊκού πληθωρισμού. ...

Ο Κεν Ρόμπινσον (Sir Ken Robinson), γεννήθηκε στο Λίβερπουλ στις 4 Μαρτίου 1950 και είναι συγγραφέας και σύμβουλος σε θέματα εκπαίδευσης και καλλιτεχνικής παιδείας. Διετέλεσε διευθυντής του έργου Η Τέχνη στα σχολεία μεταξύ 1985 - 1989, καθηγητής Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο του Γουάργουϊκ (Warwick) και εχρίσθη ιππότης (παίρνοντας τον τίτλο του Sir) για τη συμβολή του στην εκπαίδευση. Κατάγεται από εργατική οικογένεια, ενώ σήμερα κατοικεί στο Λος Άντζελες με τη γυναίκα του Μαρία-Τερέζα και τα δύο παιδιά του. Πηγή: Βικιπαίδεια   WebSite: http://sirkenrobinson.com Έργα του: 1977 Learning Through Drama: Report of The Schools Council Drama Teaching Project with Lynn McGregor and Maggie Tate. UCL. Heinemann. ISBN 0435185659 1980 Exploring Theatre and Education Heinmann ISBN 0435187813 1982 The Arts in Schools: Principles, Practice, and Provision,. Calouste Gulbenkian Foundation. ISBN 0903319233 1984 The Arts and Higher Education. (editor with Christopher Ball). Gulbenkian and the Leverhulme Trust ISBN 0900868899 1986 The Arts in Further Education. Department of Education and Science. 1998 Facing the Future: The Arts and Education in Hong Kong, Hong Kong Arts Development Council ASIN B002MXG93U 1998 All Our Futures: Creativity, Culture, and Education (The Robinson Report)[5] 2001 Out of Our Minds: Learning to Be Creative. Capstone. ISBN 1907312471[6] 2009 The Element: How Finding Your Passion Changes Everything (with Lour Aronica). Viking. ISBN 067002047   Blog Entries by Sir Ken Robinson

Πρέπει να ξανασκεφτούμε την άποψη που έχουμε για την ευφυΐα. Ξέρουμε τρία πράγματα γι' αυτή.

Πρώτον ποικίλει. Σκεφτόμαστε τον κόσμο με όλους τους τρόπους που τον βιώνουμε. Σκεφτόμαστε οπτικά, ηχητικά, κιναισθητικά. Σκεφτόμαστε με αφηρημένους όρους, με κίνηση.

Δεύτερον, η ευφυΐα είναι δυναμική. Αν κοιτάξετε τις αλληλεπιδράσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου, η ευφυΐα είναι υπέροχα διαδραστική. Ο εγκέφαλος δεν χωρίζεται σε διαμερίσματα. Στην πραγματικότητα, η δημιουργικότητα - την οποία ορίζω ως τη διαδικασία του να έχεις πρωτότυπες ιδέες που έχουν αξία - συχνά έρχεται μέσω της αλληλεπίδρασης διαφορετικών τρόπων θεώρησης των πραγμάτων. ...

Και το τρίτο πράγμα σχετικά με την ευφυΐα είναι ότι ξεχωρίζει. Έχετε ακούσει την Τζίλιαν Λιν; Είναι χορογράφος ... έκανε τις «Γάτες» και «Το Φάντασμα της Όπερας». Είναι καταπληκτική. ... Την ρώτησα «Τζίλιαν, πώς και έγινες χορεύτρια;» Και μου απάντησε ότι όταν ήταν στο σχολείο ήταν πραγματικά σε απελπιστική κατάσταση. Και το σχολείο τη δεκαετία του '30 έγραψε στους γονείς της και τους είπε: «Πιστεύουμε ότι η Τζίλιαν έχει μαθησιακά προβλήματα». Δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί, ήταν νευρική. Νομίζω ότι τώρα θα έλεγαν πως έχει το σύνδρομο Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Αλλά ήταν στη δεκαετία του '30 και αυτό το σύνδρομο δεν είχε ακόμα ανακαλυφθεί. Δεν ήταν διαθέσιμη ασθένεια ... Ο κόσμος δεν ήξερε ότι μπορούσες να το πάθεις αυτό. Τέλος πάντων, πήγε να επισκεφθεί κάποιον ειδικό. Έτσι βρέθηκε σε ένα δωμάτιο με δρύινη επένδυση και καθόταν εκεί με τη μητέρα της, και την έβαλαν να καθίσει σε μια καρέκλα στο βάθος. Καθόταν εκεί, πάνω στα χέρια της για 20 λεπτά ενώ ο ειδικός μιλούσε με τη μητέρα της για τα προβλήματα που είχε η Τζίλιαν στο σχολείο. Στο τέλος ... ο γιατρός πήγε και κάθισε δίπλα στην οκτάχρονη Τζίλιαν και της είπε: «Τζίλιαν, θα ήθελαν να μιλήσω ιδιαιτέρως με τη μητέρα σου, περίμενε εδώ, θα γυρίσουμε σε λίγο». Βγαίνοντας από το δωμάτιο άνοιξε το ραδιόφωνο πάνω στο γραφείο του. Και όταν βγήκαν, είπε στη μητέρα της: «Κάτσε και παρακολούθησε την». Μόλις έφυγαν από το δωμάτιο, πετάχτηκε όρθια και κουνιόταν στο ρυθμό της μουσικής. Την παρακολούθησαν για λίγα λεπτά και είπε ο γιατρός στη μητέρα της: «Κυρία Λιν, η Τζίλιαν δεν είναι άρρωστη, είναι χορεύτρια! Πηγαίνετε την σε μια σχολή χορού». Την ρώτησα και τί έγινε; Μου είπε: «Το έκανε. Δεν μπορώ να σου περιγράψω τι υπέροχα που ήταν. Μπήκα σε ένα δωμάτιο με ανθρώπους σαν εμένα. Ανθρώπους που δεν μπορούσαν να σταθούν ακίνητοι. Ανθρώπους που έπρεπε να κινηθούν για να σκεφτούν». ... Έγινε μια πετυχημένη χορεύτρια ... Κάποιος άλλος μπορεί να της έδινε φάρμακα και να της έλεγε να ηρεμήσει. ...

Πιστεύω ότι η μοναδική μας ελπίδα για το μέλλον είναι να υιοθετήσουμε μία νέα ιδεολογία για την ανθρώπινη οικολογία, όπου να ανασχηματίσουμε τις απόψεις μας για τον πλούτο των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει σμιλεύσει τα μυαλά μας με τον τρόπο που εμείς σμιλεύουμε τη Γη: για μια συγκεκριμένη χρήση. Και δεν θα μας χρησιμεύσει για το μέλλον. Πρέπει να ξανασκεφτούμε τις θεμελιώδεις αρχές με τις οποίες εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας. Υπάρχει ένα θαυμάσιο ρητό που είπε ο Τζόνας Σαλκ: «Αν όλα τα έντομα εξαφανίζονταν από τη Γη, σε 50 χρόνια όλη η ζωή στον πλανήτη θα τέλειωνε. Αν το ανθρώπινο είδος εξαφανιζόταν από τη Γη, σε 50 χρόνια όλες οι μορφές ζωής θα ευδοκιμούσαν». Στόχος μας πρέπει να είναι να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας στην ολότητα τους ώστε να αντιμετωπίσουν το μέλλον. Μπορεί εμείς να μην δούμε αυτό το μέλλον αλλά εκείνα θα το δουν. Δουλειά μας είναι να τα βοηθήσουμε να κερδίσουν κάτι από αυτό. Σας ευχαριστώ πολύ.

   ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΥΠΟΤΙΤΛΩΝ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ   
   από το 3ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΥΡΩΝΑ   
     

Στις παραλίες του Αιγαίου η γνώση βγήκε από τα θησαυροφυλάκια της όποιας εξουσίας και δόθηκε στο λαό. Και ο λαός έμαθε τον τρόπο από πέτρα, από εργαλείο, να γίνεται φως, έμαθε τη μέθοδο που επιτρέπει στον άνθρωπο να είναι πάντα νέος, πάντα παιδί, να λούζεται μια παιδικότητα με κόπους και αγώνες ξανακερδισμένη. Να μην απογοητεύεται, να μη χάνει τη γοητεία του.

Για τον Ελληνισμό ο άνθρωπος αποτελείται από νου, λόγο και πνεύμα. Νους είναι η προσοχή, η αυτοσυνειδησία, το «εγώ». Λόγος είναι η δια λέξεων έκφραση. Πνεύμα είναι η ζωντάνια, η παιδικότητα, το «παιδί». Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από δύο ημισφαίρια το δεξί και το αριστερό. Η λειτουργία του δεξιού μοιάζει με παράλληλο επεξεργαστή, το δεξί ημισφαίριο είναι συνθετικό, δημιουργικό, εφευρίσκει, σκέφτεται με εικόνες, πολυδιάστατα, ζει το «τώρα», αρμονία, ενότητα με περιβάλλον, ζωγραφική, μουσική, χορός, κινηματογράφος, είναι πολύχρωμο. Η λειτουργία του αριστερού μοιάζει με σειριακό επεξεργαστή, το αριστερό ημισφαίριο είναι αναλυτικό, σκέφτεται με λέξεις-έννοιες, γραμμικά, αποστηθίζει, εστιάζει στο παρελθόν και το μέλλον, κυριαρχεί το αποκομμένο «εγώ», διαβάζει και γράφει, είναι γκρίζο. Ο Ελληνισμός με την παιδεία του πρώτον, καλλιεργούσε ισομερώς τον λόγο και το πνεύμα, και δεύτερον, καλλιεργούσε και αξιολογούσε τις λειτουργίες και του αριστερού και του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Η ελληνική παιδεία καλλιεργούσε τον όλο άνθρωπο. Όσο λειτουργούσε εκείνη η Παιδεία κατάφερνε να είναι οι «Έλληνες αεί παίδες».

Η βίβλος του Ελληνισμού είναι ο Όμηρος. Όμηρος σημαίνει Συνάντηση. «Ωμήρησε δέ μοι παρ᾽ εταίρων άγγελος ωκύς», «με συνάντησε εκ μέρους φίλων γρήγορος αγγελιοφόρος». Η Ελλάδα σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της ήταν τόπος συνάντησης, τρόπος συνάντησης. Τόπος φιλόξενος που ήξερε να εκμεταλλεύεται ότι καλό έφερνε κάθε ξένος. Για να υπάρξει αυξημένη πιθανότητα να συμβεί συνάντηση πρέπει να καλλιεργηθούν δυο αντικρουόμενα χαρακτηριστκά. Πρώτον πρέπει ο άνθρωπος ΝΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΕΙ, να έχει έμπνευση, ζωντάνια και σκέψεις να εκφράσει, να μπορεί να ανθίσει, και ταυτόχρονα πρέπει να έχει ασκηθεί να μπορεί να ΑΚΟΥΕΙ, να σιωπά και να αφήνει χώρο στον άλλον να ανθίσει. Από τη μέθοδο εκείνη της συνάντησης προέκυψε ο οικουμενικός, ο παγκόσμιος, ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική παιδεία ήταν η μέθοδος αναπαραγωγής του πανανθρώπινου εκείνου πολιτισμού.

Τριπλό ήταν το αίτημα, αναζήτηση της αλήθειας, της δύναμης και του κάλλους· αναζήτηση της αλήθειας, της ζωντάνιας και της ομορφιάς. Έλληνας επικράτησε να θεωρείται όχι αυτός που ήταν στη φυλή, στη ράτσα, στη καταγωγή, αλλά όποιος μετείχε της ελληνικής παιδείας, της Κοινής γλώσσας, του οικουμενικού ελληνικού πολιτισμού. Ο έρωτας, η ένωση, η συνουσία, ήταν το αίτημα και το μέσο εκείνης της Παιδείας. Ο έρωτας, η συνάντηση ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή, ανάμεσα στο δάσκαλο και τη γνώση, ανάμεσα στο μαθητή και τη γνώση. Η γνώση ήταν ένωση, κατάκτηση (κάτω-μέσα μου-εντός μου, κτήση-ένωση) και όχι κατάκτηση (κυριαρχία).

Μετά το Σχίσμα διαμορφώθηκε και επικράτησε ως Παιδεία –και εισήχθη και στην Ελλάδα– η αλλοτριωμένη και αλλοτριωτική καλλιέργεια και αξιολόγηση των λειτουργιών μόνο του αριστερού εγκεφαλικού μας ημισφαιρίου, υβρίστηκε η εικόνα, διώχθηκε το παιδί. (αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία υποθέτω, το ότι έχουμε καταντήσει ακόμη και το μάθημα της Πληροφορικής, θεωρητικό και καλούνται οι μαθητές μας, ακόμη και σ’ αυτό το μάθημα, να αποστηθίζουν θεωρητικές γνώσεις!!!)

Ο Βιτγκενστάιν λέει «αυτό που εμποδίζει την επικοινωνία δεν είναι η απουσία της ευφυΐας αλλά η παρουσία της έπαρσης». Σε αγγειογραφίες βλέπουμε ότι στην αρχαία Ελλάδα οι παράγοντες της παιδείας ήταν τρεις: το παιδί, ο δάσκαλος και ο παιδαγωγός. Παιδαγωγός δεν ήταν ο δάσκαλος αλλά ο δούλος που πήγαινε το παιδί στον δάσκαλο και καθόταν πίσω από το παιδί με μια γκλίτσα έτοιμος να παρέμβει αν το παιδί ανησυχούσε ή και ίσως αν ο δάσκαλος εφησύχαζε … Το αίτημα ήταν να αναπτυχθεί στον μαθητή ο έρωτας για την γνώση και επίσης να συμβεί ο έρωτας ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή ώστε να απογειωθεί η επίπονη ούτως ή άλλως διαδικασία της μάθησης. Στη σύγχρονη παιδεία αφελώς ή μη αφελώς … έχουμε περιορίσει τους παράγοντες της παιδείας σε δύο και ζητάμε το ακατόρθωτο … γιατί ποιος μπορεί να ερωτευτεί τον δυνάστη του χωρίς να κινδυνεύει να χαρακτηριστεί μαζοχιστής; Και το χειρότερο είναι ότι ο «παιδαγωγός» δηλαδή ο «μπάτσος» απουσιάζει όχι μόνο από τα σχολεία αλλά και από όλη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της καθημερινότητάς μας. Από τη στιγμή που θα γεννήσουμε τους νεοσσούς μας το κύριο μέλημά μας είναι «να μην τους πιάσει κανείς κότσους» να υπερασπιζόμαστε με όλη μας τη μαγκιά –χρήμα, σωματική δύναμη, διανοητική ευστροφία, κοινωνική διαπλοκή– τα «δίκαια» των βλαστών μας. Προασπιζόμαστε το δίκιο τους και τους στερούμε το δικαίωμα της καλλιέργειας της καρδιάς τους, μετατρέπουμε το φιλότιμο σε άγνωστη λέξη χωρίς βιωματικό υπόβαθρο. Το θερμοκήπιο πασχίζει να καλλιεργήσει και να αυξήσει στα «φυτά» του από το Νηπιαγωγείο μέχρι και το Πανεπιστήμιο την ούτως ή άλλως εγγενή στον άνθρωπο έπαρση.

Από τη μια βασανίζουμε τα παιδιά μας με ένα κουτσό αναλυτικό πρόγραμμα που στραγγαλίζει τη δημιουργικότητα τους, αποσυντονίζει την ισόρροπη ανάπτυξη του εγκεφάλου τους εστιάζοντας στη μονομερή καλλιέργεια των λειτουργιών του αριστερού τους ημισφαιρίου, τιμωρώντας τα χαρισματικά στην δια εικόνων σκέψη, με την ρετσινιά του δυσλεκτικού και καθηλώνοντας τα από τα 6 ως τα 18 τους χρόνια σε μια καρέκλα μπροστά από ένα θρανίο επί 6 ώρες τουλάχιστον την ημέρα να ακούν, να μιλάνε σπανιότερα, να διαβάζουν ή να γράφουν, κυρίως να αποστηθίζουν, και από την άλλη, ίσως από υποσυνείδητη ενοχή, τα «καλομαθαίνουμε» καλλιεργώντας τους εξ απαλών ονύχων την έπαρση και τους στερούμε τη χαρά της επικοινωνίας, του χορού, τη χαρά και την αίσθηση πληρότητας που προκαλεί στον άνθρωπο η κοινή δράση, το ομαδικό παιχνίδι, ο έρωτας.

Έχουμε εστιάσει υπερβολικά στα ΑΤΟΜΙΚΑ μας ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ και έχουμε στερηθεί το ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΑ. Ας διεκδικήσουμε επιτέλους το ύψιστο δικαίωμά μας, ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ «ΕΑΥΤΟ», ΑΠΟ ΤΟ «ΕΓΩ» για να μπορέσουμε να χαρούμε τη ζωή μας, να γίνουμε ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΣΕ ΒΙΩΜΑΤΑ, να ξαναζωντανέψουμε το εντός ΠΑΙΔΙ που όλοι είμαστε, να μπορούμε να ΧΑΙΡΟΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ, ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ!

Ken Robinson: «Φέρτε την επανάσταση στην εκπαίδευση!»

 
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
από ΟΜΙΛΙΑ του Κεν Ρόμπινσον στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση)
με τίτλο: «ΦΕΡΤΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ!».
TED Φεβρουάριος 2010

Είναι προφανές ότι περνάμε μείζονα κλιματική κρίση. Ωστόσο πιστεύω ότι ζούμε και μια άλλη κλιματική κρίση η οποία είναι το ίδιο σημαντική, έχει τις ίδιες ρίζες και είναι ανάγκη να αντιμετωπιστεί το ίδιο επιτακτικά. Πρόκειται για μια κρίση ανθρώπινων πόρων.

Πιστεύω ότι δεν αξιοποιούμε επαρκώς τα ταλέντα μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζούνε ολόκληρη τη ζωή τους χωρίς να αντιληφθούν ποια είναι τα πραγματικά τους ταλέντα, ή αν έχουν κάποιο για να μιλήσουν γι’ αυτό. Συναντώ όλων των ειδών τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι δεν είναι αληθινά καλοί σε κάτι. Συναντώ διαφόρων ειδών ανθρώπους που δεν τους αρέσει αυτό που κάνουν. Απλά περνάνε τη ζωή τους κάνοντας το. Δεν αντλούν ευχαρίστηση από τη δουλειά τους. Υπομένουν καρτερικά αντί να το χαίρονται και περιμένουν να φτάσει το σαββατοκύριακο. Αλλά συναντώ και ανθρώπους που πραγματικά αγαπάνε αυτό που κάνουν και δεν μπορούν να φανταστούν τον εαυτό τους να κάνει κάτι άλλο. …

Πιστεύω ότι οι άνθρωποι που τους αρέσει η δουλειά τους είναι η μειονότητα. Και νομίζω υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις γι’ αυτό. Πιο ψηλά στη λίστα βρίσκεται η εκπαίδευση, γιατί κατά κάποιο τρόπο η εκπαίδευση απομονώνει πάρα πολλούς ανθρώπους από τα φυσικά τους ταλέντα. Και οι ανθρώπινοι πόροι είναι σαν τους φυσικούς πόρους. Πολλές φορές είναι βαθειά θαμμένοι. Πρέπει να τους αναζητήσεις για να τους βρεις. Δεν είναι απλωμένοι στην επιφάνεια. Πρέπει να δημιουργήσεις τις συνθήκες για να αποκαλυφθούν. Και θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι αυτό είναι δουλειά της εκπαίδευσης. Αλλά πάρα πολύ συχνά δεν είναι. Αυτή τη στιγμή όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο είναι υπό αναθεώρηση. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Η αναθεώρηση δεν είναι αρκετή πια γιατί απλά βελτιώνει ένα αποτυχημένο μοντέλο.

Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι μια εξέλιξη στο υπάρχον σύστημα αλλά μια επανάσταση στην εκπαίδευση. Το υπάρχον σύστημα πρέπει να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο. Μια από τις πραγματικές προκλήσεις είναι να ανανεώσουμε το σύστημα εκπαίδευσης εκ βάθρων. Η ανανέωση είναι δύσκολη γιατί σημαίνει να κάνουμε κάτι που οι άνθρωποι δεν το βρίσκουν τόσο εύκολο στο μεγαλύτερο μέρος του. Σημαίνει ότι πρέπει να αναθεωρήσουμε πράγματα που τα δεχόμαστε ως δεδομένα, πράγματα που τα θεωρούμε προφανή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της αναθεώρησης ή του μετασχηματισμού είναι η τυραννία της κοινής λογικής, πράγματα για τα οποία σκεφτόμαστε: «Δεν μπορούν να γίνουν διαφορετικά, γιατί πολύ απλά έτσι γίνονται».

Πρόσφατα διάβασα μια υπέροχη ρήση του Αβραάμ Λίνκολν, που πιστεύω ότι κι εσείς θα την βρείτε ενδιαφέρουσα. Είπε τα εξής τον Δεκέμβριο του 1862, κατά τη διάρκεια του δεύτερου ετήσιου συνεδρίου του Κογκρέσου: «Τα δόγματα του ήρεμου παρελθόντος είναι ανεπαρκή στο καταιγιστικό παρόν. Οι περιστάσεις είναι πολύ φορτισμένες με δυσκολίες και πρέπει να αρθούμε στο ύψος τους μαζί τους». Όχι να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων αλλά να αρθούμε μαζί με τις περιστάσεις. «Δεν έχουμε ξαναζήσει τέτοιες καταστάσεις, γι’ αυτό και πρέπει να σκεφτούμε με καινούργιο τρόπο και να δράσουμε με καινούργιο τρόπο. Πρέπει να απελευθερώσουμε πρώτα τους εαυτούς μας και στη συνέχεια να σώσουμε τη χώρα μας».

Αγαπώ πολύ τη λέξη «απελευθερώνω». Ξέρετε τι υπονοεί; Ότι υπάρχουν ιδέες που μας σκλαβώνουν το μυαλό, ιδέες τις οποίες αποδεχόμαστε σαν τη φυσική τάξη των πραγμάτων, σαν τον τρόπο που υπάρχουν τα πράγματα. Και πολλές από τις ιδέες μας είναι διαμορφωμένες, όχι για να συνάδουν με τις συνθήκες αυτού του αιώνα, αλλά για να ταιριάζουν με τις συνθήκες προηγούμενων αιώνων. Ωστόσο το μυαλό μας είναι ακόμα υπνωτισμένο από αυτές. Πρέπει να απελευθερώσουμε τους εαυτούς μας από κάποιες από αυτές. Βέβαια είναι ευκολότερο να το λέμε παρά να το κάνουμε. Είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε καν ποια πράγματα τα παίρνουμε ως δεδομένα. Και ο λόγος είναι ότι πολύ απλά τα έχουμε στο μυαλό μας ως δεδομένα. … [οι περισσότεροι από το ακροατήριο είναι πάνω από 25 χρονών και σχεδόν όλοι φοράνε ωρολόγια στα χέρια τους] … Τα σημερινά παιδιά ζούνε σε ένα ψηφιακό κόσμο … δεν υπάρχει λόγος να φοράνε ρολόι. … Η κόρη μου που είναι 20 χρονών δεν φοράει ποτέ ρολόι. Όπως λέει: «Είναι μία συσκευή που κάνει μόνο μία λειτουργία». «Πολύ περιορισμένων δυνατοτήτων». …

Αλλά βλέπετε, υπάρχουν ιδέες και στην εκπαίδευση οι οποίες μας σκλαβώνουν. Θα σας δώσω κανα δυο παραδείγματα. Το ένα είναι η ιδέα της γραμμικότητας, ότι αρχίζεις κάτι, ακολουθείς μια συγκεκριμένη διαδρομή, και αν τα κάνεις όλα σωστά θα παραμείνουν έτσι για όλη σου τη ζωή. … Η ζωή δεν είναι γραμμική, αλλά οργανική. … Η γραμμικότητα μας έχει γίνει εμμονή. Και η εμμονή αυτή κορυφώνεται με την έντονη επιθυμία για εισαγωγή σε κάποιο πανεπιστήμιο. Νομίζω ότι η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο έχει γίνει εμμονή, σε κάποιες τουλάχιστον σχολές. Με αυτό δεν θέλω να αποτρέψω από τη φοίτηση σε κάποιο πανεπιστήμιο, αλλά θέλω να τονίσω ότι δεν χρειάζεται να φοιτήσουν όλοι και δεν χρειάζεται να φοιτήσουν όλοι τώρα. Κάποιοι μπορεί να θελήσουν να φοιτήσουν σε κάποια άλλη στιγμή της ζωής τους. …

Υπέγραφα βιβλία μου και ρώτησα κάποιον τι δουλειά κάνει και μου είπε: «Πυροσβέστης. …. Όταν ήμουν στο σχολείο ένας συγκεκριμένος καθηγητής μου είπε ότι πετάω τη ζωή του στα σκουπίδια, ότι θα έπρεπε να πάω στο πανεπιστήμιο, να γίνω καλός επαγγελματίας, ότι είχα τις ικανότητες και ότι χαράμιζα το ταλέντο μου. Και ήταν ταπεινωτικό γιατί το είπε μπροστά σε όλη την τάξη και ένιωσα πολύ άσχημα. Αλλά ήθελα να γίνω πυροσβέστης και μόλις τελείωσα το Λύκειο έκανα αίτηση στην Πυροσβεστική και με πήρανε». Και συνέχισα: «Ξέρετε, θυμήθηκα αυτόν τον καθηγητή μου, πριν από λίγα λεπτά που μιλούσατε, γιατί πριν από 6 μήνες του έσωσα τη ζωή. Είχε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα και τον έβγαλα έξω από το αυτοκίνητο, του έκανα καρδιοαναπνευστική ανάνηψη και έσωσα και τη γυναίκα του». Και τελείωσε λέγοντας: «Υποθέτω θα ανέβηκα στα μάτια του τώρα».

Ξέρετε για μένα οι ανθρώπινες κοινότητες εξαρτώνται από μια πληθώρα διαφορετικών ταλέντων, και όχι από μία μόνο ικανότητα. Και στη καρδιά των προκλήσεων είναι να επαναπροσδιορίσουμε την αίσθηση μας για την ικανότητα και την ευφυΐα. Η γραμμικότητα είναι το πρόβλημα. Όταν ήρθα στο Λος Άντζελες, περίπου πριν εννιά χρόνια, αντιμετώπισα μια εκπαιδευτική πολιτική, με συγκεκριμένους στόχους και αρχές, που συνοψίζονταν στο ρητό «Το Πανεπιστήμιο αρχίζει από το Νηπιαγωγείο». Όχι, διαφωνώ. Αν είχαμε χρόνο θα το εξηγούσα, αλλά στα περιορισμένα πλαίσια αυτής της ομιλίας δεν μπορώ.

Το Νηπιαγωγείο αρχίζει στο Νηπιαγωγείο! Ένας φίλος μου κάποτε είπε, «Ξέρεις, ένα παιδί τριών ετών, δεν είναι μισό παιδί έξι ετών, είναι τριών». Υπάρχει πλέον τόσος ανταγωνισμός ακόμα και για να εισαχθείς στο Νηπιαγωγείο, για να φοιτήσεις στο σωστό Νηπιαγωγείο περνάς από συνέντευξη πλέον σε ηλικία τριών χρονών. Τα παιδιά κάθονται μπροστά από επιτροπές, με τα βιογραφικά τους, και ακούνε να τους λένε: «Αυτό είναι όλο; Είσαι στον κόσμο τριάντα έξι μήνες και μόνο αυτό έχεις να δείξεις; Δεν έχεις καταφέρει τίποτα. Ξόδεψες τους πρώτους έξι μήνες στο θηλασμό, όπως βλέπω». Βλέπετε, είναι πράγματι εξωφρενικό, αλλά το κάνουμε.

Το άλλο μεγάλο θέμα είναι ο κομφορμισμός. Δημιουργήσαμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο στυλ των φαστφουντάδικων. … Ξέρετε υπάρχουν δύο μοντέλα διασφάλισης ποιότητας στην εστίαση. Το ένα είναι του φαστφουντ όπου όλα είναι σταθερά. Το άλλο είναι το μοντέλο των Ζάγκα και Μισελίν εστιατορίων, όπου τίποτα δεν είναι σταθερό, όλα προσαρμόζονται στις περιστάσεις. Κι εμείς προτιμήσαμε να ακολουθήσουμε το μοντέλο του φαστφουντ στην εκπαίδευση. Και το αποτέλεσμα είναι να έχει φτωχύνει τόσο το πνεύμα μας όσο και η ενέργεια μας, όπως και τα φαστφουνταδικα έχουν φτωχύνει από θρεπτικά συστατικά τα υλικά μας σώματα. Νομίζω όπως ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε δύο πράγματα. Το ένα είναι ότι τα ανθρώπινα ταλέντα είναι πολύ διαφορετικά. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικά χαρίσματα.

Θυμήθηκα τελευταία ότι όταν ήμουν παιδί μου είχαν χαρίσει μια κιθάρα, περίπου την ίδια περίοδο που ο Έρικ Κλάπτον πήρε την πρώτη του κιθάρα. Και στην περίπτωση του Έρικ Κλάπτον είχε αποτέλεσμα, μόνο αυτό λέω. Κατά κάποιον τρόπο, δεν έκαμνε για μένα. Δεν μπορούσα να κάνω αυτό το πράγμα να δουλέψει, ανεξαρτήτως των προσπαθειών που κατέβαλα. Απλά δεν γινόταν. Αλλά δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτό. Πρόκειται για το ΠΑΘΟΣ. Πολλές φορές, οι άνθρωποι γίνονται καλοί σε πράγματα που δεν τους ενδιαφέρουν πραγματικά. Το θέμα είναι το ΠΑΘΟΣ, και τι συναρπάζει το πνεύμα μας και μας δίνει ενέργεια. Αν κάνεις πράγματα που αγαπάς, στα οποία είσαι καλός, ο χρόνος περνάει με εντελώς διαφορετικό ρυθμό. … Αν κάνεις κάτι που αγαπάς μία ώρα σου φαίνεται σαν πέντε λεπτά. Αν κάνεις κάτι που δεν ταιριάζει στο πνεύμα σου, τα πέντε λεπτά θα τα νιώθεις ως μία ώρα. …

Νομίζω ότι πρέπει να αλλάξουμε το μοντέλο εκπαίδευσης που ακολουθούμε. Πρέπει να πάμε από αυτό που ουσιαστικά είναι ένα Βιομηχανικό μοντέλο εκπαίδευσης, ένα μαζικό μοντέλο, που βασίζεται στη γραμμικότητα, στον κομφορμισμό και στη μαζικότητα και να μετακινηθούμε σε ένα μοντέλο που έρχεται πιο κοντά στο στυλ της Γεωργίας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ανθρώπινη άνθισει των ικανοτήτων δεν είναι μια ΜΗΧΑΝΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, αλλά μια ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Και δεν μπορείς να προβλέψεις το αποτέλεσμα της ανθρώπινης ανάπτυξης. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι, όπως και ένας αγρότης, να δημιουργήσεις τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα μπορέσει κάποιος να ευδοκιμήσει. Έτσι αν επιλέξουμε να αναμορφώσουμε και να μετασχηματίσουμε την εκπαίδευση, δεν πρέπει να δημιουργήσουμε έναν κλώνο αυτού του συστήματος. … Πρέπει να κάνουμε πιο προσωπική την εκπαίδευση προς τα άτομα τα οποία διδάσκονται κάθε φορά. … Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα κίνημα στην εκπαίδευση στο οποίο οι άνθρωποι να αναπτύσσουν τις δικές τους λύσεις, αλλά με εξωτερική βοήθεια βασισμένη σε ένα προσωπικό πρόγραμμα σπουδών. … Οι σύγχρονες τεχνολογίες συνδυαζόμενες με δασκάλους με πηγαίο ταλέντο, δίνουν την ευκαιρία για μια πραγματική επανάσταση στην εκπαίδευση. … Αλλά πρέπει να αλλάξουμε το βιομηχανικό μοντέλο, σε γεωργικό μοντέλο, όπου το κάθε σχολείο θα μπορεί να δώσει καρπούς. …

Θέλω να σας διαβάσω γρήγορα, ένα μικρό ποίημα του Γέιτς, έναν ποιητή που μάλλον γνωρίζετε. Έγραψε το ποίημα στην αγαπημένη του, Μοντ Γκον, θρηνώντας το γεγονός ότι δε μπορούσε να της δώσει αυτό που πίστευε ότι η ίδια επιθυμούσε. Και είπε: «Έχω κάτι άλλο να σου δώσω, αλλά ίσως δεν το θέλεις». Έγραψε τα εξής:

«Αν είχα τ' ουρανού την πλουμιστή τη φορεσιά

την υφασμένη από χρυσό κι απ' ασημένιο φως

τη γαλανή, τη μελιχρή, τη μαυροκεντημένη φορεσιά

από νύχτα κι από μέρα κι από αποσπερίσιο φως

τη φορεσιά μου θα άπλωνα κάτω από τα πόδια σου

μα εγώ που είμαι φτωχός έχω μόνο τα όνειρά μου

τα όνειρά μου άπλωσα κάτω από τα πόδια σου.

Πάτα ελαφρά, γιατί πατάς πάνω στα όνειρά μου».

Και κάθε μέρα, με κάθε τρόπο, τα παιδιά μας, απλώνουν τα όνειρά τους κάτω από τα πόδια μας. Εμείς πρέπει να πατήσουμε όσο πιο ελαφριά γίνεται. Σας ευχαριστώ.

Ken Robinson:«Αλλάζοντας τα πρότυπα της Εκπαίδευσης»

 
Παρουσίαση με κινούμενα σχέδια ομιλίας
του Κεν Ρόμπινσον με τίτλο:
«ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ».
Φεβρουάριος 2010

Όλες οι χώρες, αναθεωρούν την δημόσια εκπαίδευση τους. Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό.

Ο πρώτος είναι οικονομικός.

Προσπαθούμε να βρούμε πως θα μπορούσαμε να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας ώστε να βρουν τη θέση τους στις οικονομίες του 21ου αιώνα. Πώς μπορούμε όμως να το πετύχουμε αυτό δεδομένου ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε πως θα είναι η οικονομία στο τέλος της επόμενης εβδομάδας; Όπως άλλωστε η τελευταία (μιλάει τον Φεβρουάριο του 2010) αναταραχή διακηρύσσει. Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;

Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτισμικός.

Κάθε χώρα προσπαθεί να βρει πως είναι δυνατόν να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας ώστε να αποκτήσουν πολιτισμική ταυτότητα, πώς να τους περάσουμε, τα πολιτισμικά γονίδια των κοινωνιών μας, ενώ ταυτόχρονα υφίστανται τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Πώς είναι δυνατόν να τετραγωνίσουμε τον κύκλο!

Το πρόβλημα είναι ότι προσπαθούμε να συναντήσουμε το μέλλον χρησιμοποιώντας μεθόδους από το παρελθόν, ενώ ταυτόχρονα αποξενώνουμε εκατομμύρια παιδιά που δεν μπορούν να βρουν κάποιο λόγο για τον οποίο πηγαίνουν στο σχολείο.

Όταν εμείς πηγαίναμε σχολείο, μας συγκρατούσε το σενάριο που έλεγε ότι αν δουλέψεις σκληρά και πας καλά στα μαθήματα και πάρεις ένα πτυχίο, ΘΑ ΕΧΕΙΣ ΔΟΥΛΕΙΑ. Τα παιδιά μας δεν το πιστεύουν πλέον αυτό. Και καλά κάνουν, για να είμαστε ειλικρινείς. Είναι καλύτερα να έχεις ένα πτυχίο από το να μην έχεις, αλλά αυτό πλέον δεν είναι εγγύηση. Και ειδικότερα δεν είναι εγγύηση αν κατά τη διαδρομή μέχρι αυτό το πτυχίο περιθωριοποιήσεις ότι θεωρείς ότι είναι σημαντικό για τον εαυτό σου. Οπότε οι άνθρωποι λένε ότι χρειάζεται να ανεβάσουμε το επίπεδο και ότι αυτό είναι μια εξέλιξη. Αλήθεια; Ναι, χρειάζεται! Δεν λέει κανείς να κατεβάσουμε το επίπεδο, αλλά να το ανεβάσουμε; Βέβαια να το ανεβάσουμε.

Το πρόβλημα είναι ότι το τρέχον εκπαιδευτικό σύστημα σχεδιάστηκε και οργανώθηκε για μια διαφορετική εποχή. Σχεδιάστηκε μέσα στα πλαίσια της διανοητικής κουλτούρας του Διαφωτισμού και μέσα στις οικονομικές συνθήκες της Βιομηχανικής Επανάστασης. Πριν τα μέσα του 19ου αιώνα δεν υπήρχε δημόσια εκπαίδευση. Βέβαια μπορούσες να μορφωθείς, αν είχες τα χρήματα, στους Ιησουίτες. Αλλά η δημόσια εκπαίδευση, η πληρωμένη από τη φορολογία, υποχρεωτική για όλους και δωρεάν στα σχολεία, ήταν μια επαναστατική ιδέα και πολλοί εναντιώθηκαν σ’ αυτήν. Έλεγαν ότι δεν είναι δυνατόν τα φτωχά παιδιά της εργατικής τάξης να ωφεληθούν από μια δημόσια εκπαίδευση. Είναι αδύνατον να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν. Οπότε γιατί να σπαταλήσουμε χρόνο σ’ αυτό; Αυτό χτίστηκε πάνω σε μια σειρά από υποθέσεις σχετικά με την κοινωνική δομή και τις δυνατότητες που είχαν οι τάξεις. Καθοδηγούνταν από μια οικονομική επιταγή της εποχής, την οποία αν την εξετάσουμε θα διαπιστώσουμε ότι ήταν απλώς ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα του μυαλού. Ήταν, κατά βάση, η άποψη του Διαφωτισμού για τη νοημοσύνη του ανθρώπου. Η άποψη ότι η πραγματική ανθρώπινη νοημοσύνη θα πρέπει να διέπεται, από τον επαγωγικό συλλογισμό (όλοι οι άνθρωποι είναι ηθικοί, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, άρα ο Σωκράτης είναι ηθικός!) και από την γνώση των Κλασικών (Ομηρικά Έπη), δηλαδή από την ακαδημαϊκή δεξιότητα. Και αυτό βρίσκεται βαθιά μέσα στο DNA της δημόσιας εκπαίδευσης. Ότι δηλαδή υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων: αυτοί που έχουν την ακαδημαϊκή δεξιότητα και αυτοί που δεν την έχουν. Οι έξυπνοι άνθρωποι και οι μη έξυπνοι. Αυτό είχε σαν συνέπεια πολλοί ευφυείς να νομίζουν ότι δεν είναι ευφυείς επειδή κρίθηκαν με αυτή την ιδιαίτερη άποψη για το μυαλό. Οπότε έχουμε δύο πυλώνες που πάνω τους στηρίζεται η εκπαίδευση: ένα οικονομικό κι έναν ιδεολογικό.

Είναι πεποίθηση μου ότι αυτό το μοντέλο έχει προκαλέσει χάος στη ζωή πολλών ανθρώπων. Υπήρξε υπέροχο για μερικούς, υπάρχουν άνθρωποι που ωφελήθηκαν με θαυμάσιο τρόπο από αυτό το μοντέλο, αλλά οι περισσότεροι δεν ωφελήθηκαν. Αντίθετα, υπέφεραν από μια σύγχρονη επιδημία που είναι τόσο άστοχη όσο και πλασματική. Πρόκειται για τη πανούκλα του ADHD, τη «Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας» (ΔΕΠΥ). Αυτός είναι ο χάρτης των κρουσμάτων ADHD στην Αμερική. Αυτών που έχουν διαγνωσθεί και συνταγολογηθεί. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν υποστηρίζω ότι δεν υπάρχει Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Άλλωστε δεν έχω τα προσόντα να κάνω κάτι τέτοιο. Και γνωρίζω ότι η πλειοψηφία των ψυχολόγων και των παιδιάτρων λένε ότι υπάρχει. Εξακολουθεί βέβαια να είναι αντικείμενο διαφωνιών. Αυτό που γνωρίζω σαν γεγονός είναι ότι δεν πρόκειται για επιδημία. Σε αυτά τα παιδιά χορηγήθηκαν φάρμακα με την ίδια ευκολία που τους βγάζαμε και τις αμυγδαλές για τον ίδιο αλλόκοτο λόγο, ότι είχε γίνει ιατρική μόδα.

Τα παιδιά μας ζουν στην πιο υπερπλήρη σε ερεθίσματα περίοδο της ιστορίας της γης. Βομβαρδίζονται με πληροφορίες και προκλήσεις από όλους τους χώρους, από τους υπολογιστές, τα iphones, τις διαφημίσεις, τα εκατοντάδες τηλεοπτικά κανάλια. Κι ερχόμαστε και τα τιμωρούμε επειδή δεν μπορούν να συγκεντρωθούν! Σε τι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν; Στα βαρετά, στο μεγαλύτερο μέρος τους, πράγματα του σχολείου. Μου φαίνεται ότι δεν είναι εντελώς σύμπτωση που οι περιπτώσεις της ΔΕΠΥ αυξήθηκαν παράλληλα με την αύξηση των τυποποιημένων διαγωνισμάτων. Σε αυτά τα παιδιά χορηγήθηκαν Ritalin και Adderall, και άλλα πολύ σοβαρά και μερικές φορές επικίνδυνα φάρμακα, για να κατορθώσουν να συγκεντρωθούν και να ηρεμήσουν. Αλλά σύμφωνα με αυτό το διάγραμμα η ΔΕΠΥ αυξάνεται καθώς ταξιδεύουμε προς τα ανατολικά της χώρας (ΗΠΑ). Οι άνθρωποι αρχίζουν να χάνουν το ενδιαφέρον τους στην Οκλαχόμα … ίσα-ίσα που μπορούν να σκέφτονται στο Αρκάνσας και μέχρι να φτάσουν στην Ουάσινγκτον το έχουν χάσει τελείως (ζωγραφίζει τον Τζωρτζ Μπους). Αν και πιστεύω ότι υπάρχουν διαφορετικές αιτίες γι’ αυτό. Είναι μια πλασματική επιδημία.

Αν το σκεφτείτε. Κοιτάξτε τις Τέχνες. Πιστεύω ότι ισχύει το ίδιο και για την Επιστήμη και τα Μαθηματικά. Μιλάω όμως ειδικά για τις Τέχνες γιατί αυτές κυρίως είναι το θύμα αυτής της νοοτροπίας. Οι Τέχνες απευθύνονται ειδικά στο γεγονός της αισθητικής εμπειρίας. Κατά τη διάρκεια της αισθητικής εμπειρίας οι αισθήσεις σου λειτουργούν στο έπακρο. Όταν είσαι παρών στο τώρα, στη παρούσα στιγμή, όταν συντονίζεσαι με τον ενθουσιασμό αυτού που βιώνεις, όταν είσαι ΠΛΗΡΩΣ ΖΩΝΤΑΝΟΣ. Αναίσθητος είσαι όταν κλείνεις τις αισθήσεις σου, όταν νεκρώνεις τον εαυτό σου ως προς αυτό που συμβαίνει έξω από σένα και πολλά από αυτά τα φάρμακα, αυτό προκαλούν. Καταφέρνουμε τα παιδιά μας να διανύσουν το διάστημα της σχολικής εκπαίδευσης με το να τα αναισθητοποιούμε. Νομίζω ότι θα έπρεπε να κάνουμε το ακριβώς αντίθετο. Όχι να τα κοιμίζουμε αλλά να τα αφυπνίζουμε ως προς τον εαυτό τους που βρίσκεται μέσα τους.

Αλλά έχουμε αυτό το μοντέλο: Πιστεύω ότι έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που έχει σχεδιαστεί για τις ανάγκες τις βιομηχανοποίησης και κατ’ εικόνα της. Θα δώσω μερικά παραδείγματα. Τα σχολεία είναι πάνω-κάτω οργανωμένα σύμφωνα με τα εργοστασιακά πρότυπα: Χτυπάει κουδούνι για τα διαλείμματα, ξεχωριστές εγκαταστάσεις ειδικευμένες σε ξεχωριστά θέματα. Τα παιδιά μορφώνονται σε φουρνιές. Τα εντάσσουμε στο σύστημα κατά ηλικιακές ομάδες. Γιατί το κάνουμε αυτό; Γιατί υπάρχει αυτό το αυτονόητο ότι, το πιο σημαντικό πράγμα που έχουν κοινό τα παιδιά είναι η ηλικία τους; Είναι σαν, το πιο σημαντικό πράγμα γι’ αυτά να είναι η ημερομηνία παραγωγής τους … Κι όμως ξέρω παιδιά που είναι πολύ καλύτερα από άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας σε διαφορετικούς κλάδους. Ή σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Ή άλλα είναι καλύτερα σε μικρότερες ομάδες αντί σε μεγαλύτερες. Ή κάποια είναι καλύτερα όταν είναι μόνα τους. Αν σε ενδιαφέρει το μοντέλο της εκπαίδευσης δεν ξεκινάς από μια νοοτροπία γραμμής παραγωγής. Όλα αυτά γίνονται βασικά για συμμόρφωση με την αυξητική τάση. Παρατηρώντας την αύξηση των τυποποιημένων διαγωνισμάτων και των τυποποιημένων προγραμμάτων. Έχει να κάνει με την τυποποίηση.

Πιστεύω ότι πρέπει να κινηθούμε προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό εννοώ όταν λέω να αλλάξουμε τα πρότυπα.

Έγινε πρόσφατα μια θαυμάσια μελέτη για την αποκλίνουσα σκέψη που εκδόθηκε πριν ένα-δύο χρόνια. Η αποκλίνουσα σκέψη δεν είναι το ίδιο με την δημιουργικότητα. Ορίζω ως δημιουργικότητα τη διαδικασία να έχεις πρωτότυπες ιδέες που έχουν αξία. Η αποκλίνουσα σκέψη δεν είναι συνώνυμο, αλλά, μια απαραίτητη ιδιότητα της δημιουργικότητας. Είναι η ικανότητα να βλέπεις πολλές απαντήσεις σε μία ερώτηση, πολλούς διαφορετικούς τρόπους να ερμηνεύσεις μια ερώτηση, να σκέφτεσαι (όπως θα το έλεγε πιθανότατα ο Edward de Bono) ΠΛΑΓΙΑ, ΛΟΞΑ. Να σκέφτεσαι όχι μόνο με γραμμικούς ή συγκλίνοντες τρόπους. Να βλέπεις πολλαπλές απαντήσεις κι όχι μία. Υπάρχουν τεστ γι’ αυτό. Ένα απλό παράδειγμα είναι η ερώτηση: Πόσες χρήσεις μπορείτε να σκεφτείτε για ένα συνδετήρα; Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να σκεφτούν δέκα ή δεκαπέντε. Κάποιοι που είναι καλοί σ’ αυτό μπορούν να σκεφτούν 200 χρήσεις. Και το πετυχαίνουν αυτό υποθέτοντας ότι, «θα μπορούσε ο συνδετήρας να έχει μήκος 60 μέτρα και να είναι φτιαγμένος από αφρώδες λάστιχο;» Σιγά μην έπρεπε να είναι ο συνδετήρας όπως τον ξέρουμε … Υπάρχουν τεστ λοιπόν γι’ αυτό και τα έκαναν σε 1500 ανθρώπους για το βιβλίο «Μετά το σημείο καμπής», και βάση των κανόνων του διαγωνισμού, αν πετύχαινες πάνω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο μπορούσες να θεωρηθείς «διάνοια» στην αποκλίνουσα σκέψη. Και σας ρωτάω: Ποιο πιστεύετε ότι ήταν το ποσοστό των ανθρώπων, από τους 1500 που διαγωνίστηκαν, που πέτυχαν να φτάσουν στο επίπεδο της «διάνοιας» στην αποκλίνουσα σκέψη; Πρέπει να ξέρετε κάτι ακόμα γι’ αυτούς: Ήταν παιδιά Νηπιαγωγείου, 3 έως 5 ετών. Ποιό ποσοστό ήταν «διάνοιες»; Το 98%! Το σημαντικό με αυτή την έρευνα ήταν ότι είχε μεγάλη χρονική διάρκεια. Οπότε επανεξέτασαν τα ίδια παιδιά 5 χρόνια αργότερα σε ηλικία 8 έως 10 ετών. Ποιο νομίζετε ότι ήταν το ποσοστό; 32%! Τα εξέτασαν ακόμη μία φορά 5 χρόνια αργότερα, όταν ήταν 13 έως 15 ετών. Το ποσοστό όσων έπιασαν το επίπεδο της «διάνοιας» έπεσε στο 10%! Βλέπετε εδώ μια τάση; Αυτό το αποτέλεσμα μας λέει κάτι ενδιαφέρον, γιατί θα περιμέναμε να είναι αντίστροφο. Ξεκινάς και δεν είσαι πολύ καλός, αλλά, γίνεσαι καλύτερος μεγαλώνοντας. Αλλά αυτό το αποτέλεσμα δείχνει δύο πράγματα: Πρώτον. Όλοι έχουμε αυτή την ικανότητα. Δεύτερον. Μειώνεται. Πολλά συνέβησαν σε αυτά τα παιδιά καθώς μεγάλωναν, πολλά, αλλά το σημαντικότερο που τους συνέβη είναι ότι ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΚΑΝ. Επί 10 χρόνια στο σχολείο άκουγαν να τους λένε ότι υπάρχει μία μόνο λύση, αυτή που βρίσκεται στο Λυσάρι. Να μην την κοιτάξουν, να μην την αντιγράψουν γιατί αυτό είναι ζαβολιά. Έξω από το σχολείο αυτό λέγεται συνεργασία αλλά μέσα στο σχολείο … Αυτό δεν συμβαίνει επειδή το θέλουν οι δάσκαλοι, υπάρχει επειδή απλά συμβαίνει με αυτό τον τρόπο. Υπάρχει γιατί βρίσκεται στο γονίδιο της εκπαίδευσης. Πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά σχετικά με την ανθρώπινη ικανότητα, πρέπει να ξεπεράσουμε αυτή την παλιά αντίληψη για το τι είναι ακαδημαϊκό και τι δεν είναι, τι είναι αφηρημένο, τι θεωρητικό και τι σχετικό με την επαγγελματική σταδιοδρομία και να τα αναγνωρίσουμε ως αυτά που είναι: ένας ΜΥΘΟΣ! Δεύτερον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πιο πετυχημένη εκμάθηση συμβαίνει σε ομάδες (συνεργασίας), ότι η συνεργασία είναι το υλικό της ανάπτυξης. Αν εξατομικεύουμε τους ανθρώπους και τους ξεχωρίζουμε και τους κρίνουμε μεμονωμένα, τους ξεκόβουμε από το φυσικό μαθησιακό τους περιβάλλον. Και τρίτον, ότι αφορά με κρίσιμο τρόπο τον πολιτισμό των θεσμών μας, τις συνήθειες, το περιβάλλον, τον χώρο που καταλαμβάνουν.

 
Η αρχική ομιλία του Κεν Ρόμπινσον περίληψη της οποίας είναι τα προηγούμενα

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο του Κεν Ρόμπινσον: http://www.sirkenrobinson.com

Ken Robinson: «Πώς να δραπετεύσουμε απ' την "κοιλάδα του θανάτου" της Εκπαίδευσης»

 
Ομιλία του Κεν Ρόμπινσον στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση) με τίτλο:
«ΠΩΣ ΝΑ ΔΡΑΠΕΤΕΥΣΟΥΜΕ ΑΠ' ΤΗΝ "ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ" ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ»
Απρίλης 2013

0:12

Σας ευχαριστώ πολύ.

0:16

Μετακόμισα στην Αμερική πριν από 12 χρόνια με τη γυναίκα μου την Τέρυ και τα δύο παιδιά μας. Για να πω την αλήθεια, μετακομίσαμε στο Λος Άντζελες, (Γέλια) νομίζοντας πως μετακομίζουμε στην Αμερική, έτσι κι αλλιώς είναι μια σύντομη πτήση από το Λος Άντζελες ως την Αμερική.

0:37

Ήρθα εδώ πριν από 12 χρόνια, και όταν έφτασα μου είπαν διάφορα πράγματα, όπως ότι «Οι Αμερικάνοι δεν πιάνουν την ειρωνεία». Έχετε ακούσει αυτήν την άποψη; Δεν είναι αλήθεια. Έχω ταξιδέψει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη αυτής της χώρας. Δεν έχω βρει καμία απόδειξη πως οι Αμερικάνοι δεν πιάνουν την ειρωνεία. Είναι ένας απ' αυτούς τους πολιτιστικούς μύθους, όπως ότι «Οι Βρετανοί είναι συνεσταλμένοι». Δεν ξέρω γιατί το νομίζουν αυτό οι άνθρωποι. Έχουμε εισβάλει σε κάθε χώρα που έχουμε συναντήσει. (Γέλια) Δεν είναι πάντως αλήθεια ότι οι Αμερικάνοι δεν πιάνουν την ειρωνεία, θέλω απλά να ξέρετε ότι αυτό λένε οι άνθρωποι για εσάς, πίσω από την πλάτη σας. Έτσι όταν αποχωρείτε από κάποιο σαλόνι στην Ευρώπη οι άνθρωποι λένε πως ευτυχώς κανείς δεν ήταν ειρωνικός κατά την παρουσία σας εκεί.

1:27

Εγώ όμως ήξερα ότι οι Αμερικάνοι καταλαβαίνουν την ειρωνεία από τη στιγμή που διάβασα τη νομοθεσία με τίτλο «Κανένα Παιδί να μην Μείνει Πίσω». Διότι όποιος σκέφτηκε αυτόν τον τίτλο καταλαβαίνει από ειρωνεία, έτσι δεν είναι, διότι... -- (Γέλια) (Χειροκρότημα) ...διότι αφήνει εκατομμύρια παιδιά πίσω. Καταλαβαίνω βέβαια πως αυτό δεν είναι πολύ ελκυστικό όνομα για νομοθεσία: «Εκατομμύρια Παιδιά Μένουν Πίσω». Το καταλαβαίνω. Ποιο είναι το σχέδιο; Λοιπόν προτείνουμε να μείνουν εκατομμύρια παιδιά πίσω, και να πώς θα το κάνουμε.

2:04

Και δουλεύει υπέροχα. Σε κάποιες περιοχές της χώρας, 60% των παιδιών εγκαταλείπουν το λύκειο. Στις κοινότητες Ιθαγενών Αμερικανών, το ποσοστό είναι 80%. Αν μειώναμε τον αριθμό αυτό κατά το ήμισυ, μια εκτίμηση είναι πως θα δημιουργούσε καθαρό κέρδος για την οικονομία των ΗΠΑ στη διάρκεια 10 χρόνων σχεδόν ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Από οικονομική άποψη, δεν στέκει καλά μαθηματικά, να το κάνουμε; Κοστίζει πραγματικά ένα τεράστιο ποσό να μαζέψεις τη ζημιά από την κρίση των μαθητών που εγκαταλείπουν το σχολείο.

2:41

Αλλά η κρίση αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Αυτό που δεν υπολογίζει, είναι τα παιδιά που παραμένουν στο σχολείο αλλά έχουν αποκοπεί απ' αυτό, που δεν το απολαμβάνουν, δεν έχουν κανένα πραγματικό όφελος από αυτό.

2:54

Και δεν φταίει ότι δεν δαπανώνται αρκετά χρήματα. Η Αμερική ξοδεύει περισσότερα χρήματα για την εκπαίδευση από τις περισσότερες χώρες. Το μέγεθος των τάξεων είναι μικρότερο από πολλές άλλες χώρες. Υπάρχουν εκατοντάδες πρωτοβουλίες κάθε χρόνο που προσπαθούν να βελτιώσουν την εκπαίδευση. Το πρόβλημα είναι πως όλα βαίνουν προς τη λάθος κατεύθυνση. Υπάρχουν τρεις αρχές πάνω στις οποίες ακμάζει η ανθρώπινη ζωή, αλλά αντικρούονται από την κουλτούρα της εκπαίδευσης κάτω από την οποία οι περισσότεροι δάσκαλοι πρέπει να εργάζονται και οι περισσότεροι μαθητές πρέπει να υπομένουν.

3:27

Η πρώτη αρχή είναι αυτή: Πως τα ανθρώπινα όντα είναι διαφορετικά και ποικιλόμορφα από τη φύση τους.

3:35

Να σας ρωτήσω, πόσοι από εσάς έχετε δικά σας παιδιά; Εντάξει. Ή εγγόνια; Μήπως δύο ή περισσότερα παιδιά; Ωραία. Οι υπόλοιποι θα έχετε δει τέτοια παιδιά. (Γέλια) Μικρά ανθρωπάκια που τριγυρνάνε. Θα βάλω μαζί σας ένα στοίχημα, και είμαι βέβαιος ότι θα το κερδίσω. Αν έχετε δύο ή περισσότερα παιδιά, στοιχηματίζω πως είναι εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Δεν είναι; (Χειροκρότημα) Δεν θα τα μπερδεύατε ποτέ, έτσι δεν είναι; Να πείτε «Για θύμισέ μου, ποιος είσαι εσύ;» «Η μάνα σου κι εγώ πρόκειται να εισάγουμε έναν χρωματικό κώδικα ώστε να μην μπερδευόμαστε».

4:20

Η εκπαίδευση κάτω από το νομοσχέδιο «Κανένα Παιδί να μην Μείνει Πίσω» βασίζεται στην ομοιομορφία, όχι στη διαφορετικότητα. Αυτό που τα σχολεία ενθαρρύνονται να κάνουν, είναι να βρουν τι μπορούν να επιτύχουν τα παιδιά μέσα σε ένα στενό φάσμα επιτευγμάτων. Ένα από τα αποτελέσματα του «Κανένα Παιδί να μην Μείνει Πίσω» ήταν η προσήλωση στους τομείς των Θετικών Επιστημών και της Τεχνολογίας. Είναι πολύ σημαντικοί. Δεν είμαι εδώ για να επιχειρηματολογήσω εναντίον της επιστήμης και των μαθηματικών. Αντιθέτως, είναι αναγκαίοι κλάδοι, αλλά δεν είναι επαρκείς. Η αληθινή εκπαίδευση οφείλει να δώσει ίση βαρύτητα στις τέχνες, τις ανθρωπιστικές επιστήμες, τη φυσική αγωγή. Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών, ...συγγνώμη, ευχαριστώ (Χειροκρότημα) -- Μια εκτίμηση για την Αμερική λέει πως κάπου το 10% των παιδιών, που παίρνουν αυτό το δρόμο, διαγιγνώσκονται με διάφορες παθήσεις κάτω από τον ευρύ τίτλο της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής. Το ΔΕΠΥ. Δεν λέω πως δεν υπάρχει αυτό. Απλά δεν πιστεύω πως είναι τέτοια επιδημία. Αν βάλετε τα παιδιά να κάθονται με τις ώρες, και να κάνουν χαμηλής ποιότητας γραφειοκρατική εργασία, μην εκπλαγείτε αν αρχίσουν να νευριάζουν. (Γέλια) (Χειροκρότημα) Τα παιδιά στην πλειψηφία τους, δεν υποφέρουν από κάποια ψυχολογική πάθηση. Πάσχουν από παιδική ηλικία. (Γέλια) Το ξέρω, επειδή πέρασα τα πρώτα χρόνια μου ως παιδί. Έζησα το όλο θέμα. Τα παιδιά ευημερούν καλύτερα σε ένα ευρύ πρόγραμμα σπουδών που αγκαλιάζει τα διάφορα ταλέντα τους, κι όχι ένα μικρό μέρος τους. Παρεμπιπτόντως, οι τέχνες δεν είναι σημαντικές επειδή βελτιώνουν τους βαθμούς των μαθηματικών. Είναι σημαντικές επειδή μιλούν σε κομμάτια της ύπαρξης των παιδιών που μένουν, κατά τα άλλα, ανέγγιχτα.

6:13

Η δεύτερη, ... ευχαριστώ -- (Χειροκρότημα)

6:19

Η δεύτερη αρχή που ωθεί την ανθρώπινη ζωή ν' ακμάζει είναι η περιέργεια. Αν μπορείτε ν' ανάψετε τη σπίθα της περιέργειας σε ένα παιδί, πολύ συχνά μαθαίνει χωρίς καμία περαιτέρω βοήθεια. Τα παιδιά είναι μαθητές εκ φύσεως. Είναι πραγματικό επίτευγμα να σβήσεις αυτήν την ικανότητα, ή να την καταπνίξεις. Η περιέργεια είναι η κινητήρια δύναμη της επιτυχίας. Τώρα, ο λόγος που το λέω αυτό είναι επειδή ένα απ' τα αποτελέσματα της σημερινής κουλτούρας, αν μπορώ να το πω έτσι, είναι ο απο-επαγγελματισμός των δασκάλων. Δεν υπάρχει σύστημα στον κόσμο ή σχολείο στη χώρα που να είναι καλύτερο από τους δασκάλους του. Οι δάσκαλοι είναι η ψυχή της επιτυχίας των σχολείων. Αλλά η διδασκαλία είναι μια δημιουργική διαδικασία. Η διδασκαλία, όταν είναι κατάλληλα σχεδιασμένη, δεν είναι ένα σύστημα χορήγησης. Δεν είσαι εκεί μόνο για να μεταλαμπαδεύεις αφομοιωμένη πληροφορία. Οι σπουδαίοι δάσκαλοι το κάνουν αυτό, αλλά αυτό που επίσης κάνουν είναι να καθοδηγούν, να ερεθίζουν, να προκαλούν, να κινούν την προσοχή. Βλέπετε, στο τέλος, η εκπαίδευση αφορά τη μάθηση. Εάν δεν μαθαίνεις κάτι, δεν υπάρχει εκπαίδευση. Οι άνθρωποι μπορούν να μιλούν ατέλειωτες ώρες για την εκπαίδευση, χωρίς ποτέ να μιλήσουν για τη μάθηση. Το όλο νόημα της εκπαίδευσης είναι να καταφέρεις να μάθουν οι άνθρωποι.

7:40

Ένας φίλος μου, ένας ηλικιωμένος φίλος, --στην πραγματικότητα πολύ ηλικιωμένος, έχει πεθάνει. (Γέλια) Μέχρι τόσο μπορεί να γεράσει κανείς, πολύ φοβάμαι. Ήταν όμως τρομερός τύπος, εξαιρετικός φιλόσοφος. Συνήθιζε να μιλάει για τη διαφορά ανάμεσα στο νόημα της δραστηριότητας και του επιτεύματος στα ρήματα. Μπορεί, ξέρετε, ν' ασχολείσαι με μια δραστηριότητα, αλλά να μην επιτυγχάνεις κάτι, όπως με τη δίαιτα. Είναι πολύ καλό παράδειγμα. Τον βλέπετε; Κάνει δίαιτα. Χάνει καθόλου βάρος; Μπα, όχι. Η διδασκαλία είναι το ίδιο πράγμα. Μπορείς να πεις «Η Ντέμπορα είναι στην αίθουσα 34 και διδάσκει». Αν όμως κανένας δεν μαθαίνει κάτι, μπορεί να καταπιάνεται με τη διδασκαλία αλλά να μην την ολοκληρώνει.

8:29

Ο ρόλος του δασκάλου είναι να διευκολύνει τη μάθηση. Αυτό είναι όλο. Μέρος του προβλήματος είναι, νομίζω, πως η κυρίαρχη κουλτούρα της εκπαίδευσης, έχει επικεντρωθεί όχι στη διδασκαλία και τη μάθηση, αλλά στην εξέταση. Η εξέταση είναι σημαντική. Οι τυποποιημένες εξετάσεις, έχουν τη θέση τους. Δεν μπορούν όμως να είναι η κυρίαρχη κουλτούρα της εκπαίδευσης. Θα έπρεπε να είναι διαγνωστικές. Να βοηθούν. (Χειροκρότημα) Αν πάω για μια ιατρική εξέταση, θέλω κάποια τυποποιημένα τεστ. Τα θέλω. Θέλω να ξέρω το επίπεδο της χοληστερίνης μου σε σύγκριση με όλους τους άλλους, σε μια δεδομένη κλίμακα. Δεν θέλω να είναι σε κάποια κλίμακα που επινόησε ο γιατρός μου στο αυτοκίνητο.

9:14

«Η χοληστερίνη σας είναι αυτό που ονομάζω Κλίμακα Πορτοκάλι».

9:17

«Αλήθεια; Και είναι καλό αυτό;» «Δεν γνωρίζουμε.»

9:23

Όλα αυτά όμως θα έπρεπε να υποστηρίζουν τη μάθηση, όχι να την καταστέλλουν, όπως γίνεται πολύ συχνά. Έτσι, στη θέση της περιέργειας, αυτό που έχουμε, είναι μια κουλτούρα συμμόρφωσης. Τα παιδιά μας και οι δάσκαλοι ενθαρρύνονται ν' ακολουθούν αλγόριθμους ρουτίνας αντί να διεγείρουν αυτή τη δύναμη της φαντασίας και της περιέργειας. Η τρίτη αρχή είναι αυτή: πως η ανθρώπινη ζωή, είναι εγγενώς δημιουργική. Είναι η αιτία που έχουμε όλοι διαφορετικά βιογραφικά. Δημιουργούμε τις ζωές μας, και μπορούμε να τις αναδημιουργήσουμε καθώς τις εξετάζουμε. Είναι το κοινό νόμισμα της ανθρωπότητας. Είναι η αιτία που ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι τόσο ενδιαφέρον, ποικίλος και δυναμικός. Θέλω να πω κι άλλα ζώα μπορεί να έχουν φαντασία και δημιουργικότητα, αλλά δεν είναι τόσο εμφανής όσο η δική μας. Εννοώ, μπορεί να έχεις ένα σκύλο. Και ο σκύλος μπορεί να έχει κατάθλιψη. Δεν ακούει όμως Ρέϊντιοχεντ, ακούει; (Γέλια) Ούτε αγναντεύει έξω απ' το παράθυρο μ' ένα μπουκάλι Τζακ Ντάνιελς. (Γέλια)

10:27

Κι αν του πείτε «Θέλεις να πάμε μια βόλτα;»

10:29

Δεν λέει «Μπα, καλά είμαι. Πήγαινε εσύ. Θα περιμένω. Τράβα όμως φωτογραφίες».

10:38

Όλοι δημιουργούμε τις ζωές μας, μέσα από μια αέναη διαδικασία όπου σκεπτόμαστε εναλλακτικές λύσεις και δυνατότητες, κι ένας από τους ρόλους της εκπαίδευσης είναι να αφυπνίζει και ν' αναπτύσσει τις δυνάμεις της δημιουργικότητας. Αντ' αυτού, αυτό που έχουμε είναι μια κουλτούρα τυποποίησης.

10:53

Δεν υπάρχει λόγος να είναι έτσι τα πράγματα. Πραγματικά δεν υπάρχει. Η Φινλανδία είναι συχνά πρωτοπόρος στα μαθηματικά, τις επιστήμες και την ανάγνωση. Ξέρουμε μόνο πως τα πάνε καλά σ' αυτά επειδή μόνο αυτά εξετάζονται σήμερα. Αυτό είναι το πρόβλημα με τις εξετάσεις. Δεν ψάχνουν για άλλα πράγματα, εξίσου σημαντικά. Το θέμα με την εργασία στη Φινλανδία είναι το εξής: Δεν παθιάζονται μ' αυτούς τους κλάδους. Έχουν μια πολύ ευρεία προσέγγιση της εκπαίδευσης η οποία περιλαμβάνει ανθρωπιστικές επιστήμες, φυσική αγωγή και τέχνες.

11:23

Δεύτερον, δεν υπάρχουν τυποποιημένα τεστ στη Φινλανδία. Θέλω να πω, υπάρχουν κάποια, αλλά δεν είναι αυτά που ωθούν τους ανθρώπους. Δεν είναι αυτά που τους κάνουν να εργάζονται.

11:35

Και το τρίτο, και ήμουν σε μια συνάντηση πρόσφατα με μερικούς ανθρώπους από τη Φινλανδία, βέρους Φινλανδούς, και κάποιος από το Αμερικάνικο σύστημα έλεγε στους Φινλανδούς, «Τι κάνετε για τα ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου στη Φινλανδία;»

11:48

Αυτοί έδειχναν λίγο σαστισμένοι και είπαν: «Δεν έχουμε τέτοια ποσοστά. Γιατί να εγκαταλείψει κάποιος το σχολείο; Αν οι άνθρωποι έχουν προβλήματα, βρισκόμαστε άμεσα κοντά τους τους βοηθούμε και τους στηρίζουμε».

11:59

Οι άνθρωποι βέβαια λένε πάντα «Ξέρεις, δεν μπορείς να συγκρίνεις τη Φινλανδία με την Αμερική».

12:04

Όχι. Ο πληθυσμός στη Φινλανδία είναι νομίζω γύρω στα πέντε εκατομμύρια. Μπορείς όμως να τη συγκρίνεις με μια πολιτεία των ΗΠΑ. Πολλές πολιτείες των ΗΠΑ έχουν μικρότερο πληθυσμό. Εννοώ, έχω πάει σε μερικές πολιτείες της Αμερικής και ήμουν ο μόνος άνθρωπος εκεί. (Γέλια) Αλήθεια. Αλήθεια. Μου ζήτησαν να κλειδώσω φεύγοντας. (Γέλια)

12:29

Αλλά αυτό που κάνουν όλα τα συστήματα υψηλών επιδόσεων στον κόσμο δεν είναι εμφανές δυστυχώς, στα συστήματα της Αμερικής -- εννοώ, επί συνόλου. Ένα είναι αυτό: Εξατομικεύουν τη διδασκαλία και τη μάθηση. Αναγνωρίζουν πως οι μαθητές είναι που μαθαίνουν και το σύστημα πρέπει να τους εξάψει την περιέργεια, την ατομικότητα και τη δημιουργικότητα. Έτσι τους κάνεις να μάθουν.

12:58

Το δεύτερο είναι ότι αποδίδουν πολύ υψηλή θέση στο επάγγελμα του δασκάλου. Αναγνωρίζουν πως δεν μπορείς να βελτιώσεις την εκπαίδευση αν δεν επιλέξεις αξιόλογους ανθρώπους να διδάξουν κι αν δεν τους παρέχεις συνεχή υποστήριξη και επαγγελματική εξέλιξη. Η επένδυση στην επαγγελματική ανάπτυξη δεν είναι κόστος. Είναι μια επένδυση και κάθε χώρα που επιτυγχάνει το ξέρει, είτε πρόκειται για την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νότιο Κορέα, τη Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ ή τη Σαγκάη. Ξέρουν πως έτσι έχουν τα πράγματα.

13:28

Και το τρίτο είναι πως μεταβιβάζουν την ευθύνη στο επίπεδο του σχολείου, για να γίνει η δουλειά. Βλέπετε, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του να μπαίνεις σε κατάσταση διοίκησης και ελέγχου της εκπαίδευσης -- Αυτό συνέβη σε μερικά συστήματα. Κεντρικές ή πολιτειακές κυβερνήσεις αποφασίζουν πως ξέρουν καλύτερα και θα σου πουν τι να κάνεις. Το πρόβλημα είναι πως η εκπαίδευση δεν λαμβάνει χώρα στις αίθουσες των επιτροπών των νομοθετικών κτιρίων μας, αλλά στις σχολικές αίθουσες και τα σχολεία, και οι άνθρωποι που την πραγματοποιούν είναι οι δάσκαλοι και οι μαθητές, κι αν αφαιρέσεις την κρίση τους, παύει να λειτουργεί. Πρέπει να την επιστρέψουμε στους ανθρώπους. (Χειροκρότημα)

14:13

Γίνεται εξαιρετικό έργο σε αυτή τη χώρα. Πρέπει όμως να πω πως συμβαίνει παρά την κυρίαρχη κουλτούρα της εκπαίδευσης, και όχι εξαιτίας της. Είναι σαν να πλέουν οι άνθρωποι συνεχώς ενάντια στον άνεμο. Ο λόγος νομίζω είναι ο ακόλουθος: Πολλές από τις τρέχουσες πολιτικές βασίζονται σε μηχανιστικές αντιλήψεις της εκπαίδευσης. Λες και η εκπαίδευση είναι μια βιομηχανική διαδικασία που μπορεί να βελτιωθεί έχοντας καλύτερα δεδομένα, και κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού αυτών που χαράσσουν πολιτικές, υπάρχει η ιδέα ότι αν ρυθμίσουν αρκετά καλά το σύστημα θα λειτουργεί άψογα στο μέλλον. Δεν είναι έτσι και ποτέ δεν ήταν.

14:54

Το ζήτημα είναι ότι η εκπαίδευση δεν είναι ένα μηχανικό σύστημα. Είναι ένα ανθρώπινο σύστημα. Αφορά ανθρώπους που είτε θέλουν, είτε δεν θέλουν να μάθουν. Κάθε μαθητής που εγκαταλείπει το σχολείο έχει κάποιο λόγο που το κάνει ο οποίος είναι ριζωμένος στην βιογραφία του. Ίσως να το βρίσκει βαρετό ή άσχετο. Ίσως βρίσκει πως έρχεται σε αντίθεση με τη ζωή που βιώνει έξω απ' το σχολείο. Υπάρχουν κάποιες τάσεις, αλλά οι ιστορίες είναι πάντα μοναδικές. Ήμουν σε μια συνάντηση πρόσφατα στο Λος Άντζελες γι' αυτό που ονομάζουν εναλλακτικά προγράμματα μάθησης. Είναι σχεδιασμένα να φέρνουν τους μαθητές πίσω στην εκπαίδευση. Έχουν συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά. Είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένα. Έχουν ισχυρή υποστήριξη για τους δασκάλους, στενούς δεσμούς με την κοινότητα και ένα ευρύ και ποικίλο πρόγραμμα σπουδών, καθώς και προγράμματα που απασχολούν τους μαθητές εντός και εκτός του σχολείου. Και λειτουργούν. Το ενδιαφέρον για μένα είναι πως τα ονομάζουν «εναλλακτική εκπαίδευση». Καταλαβαίνετε; Όλα τα στοιχεία, απ' όλον τον κόσμο δείχνουν πως αν τα κάναμε όλοι αυτά, δεν θα υπήρχε ανάγκη εναλλακτικού σχεδίου. (Χειροκρότημα)

16:12

Νομίζω λοιπόν πως πρέπει να ενστερνιστούμε μια διαφορετική μεταφορά. Πρέπει ν' αναγνωρίσουμε πως πρόκειται για ένα ανθρώπινο σύστημα, και πως υπάρχουν συνθήκες υπό τις οποίες οι άνθρωποι προκόβουν και συνθήκες κάτω από τις οποίες αποτυγχάνουν. Είμαστε εξάλλου οργανικά όντα, και η εκπαιδευτική καλλιέργεια μάς είναι απολύτως απαραίτητη. Η καλλιέργεια είναι οργανικός όρος, σωστά;

16:34

Κοντά στον τόπο κατοικίας μου, βρίσκεται η Κοιλάδα του Θανάτου. Πρόκειται για τη θερμότερη, πιο άνυδρη περιοχή της Αμερικής, και τίποτα δε φυτρώνει εκεί. Δε φυτρώνει τίποτα επειδή ποτέ δε βρέχει. Εξ' ου και η ονομασία, Κοιλάδα του Θανάτου. Το χειμώνα του 2004, έβρεξε στην Κοιλάδα του Θανάτου. 18 εκατοστά βροχής, έπεσαν σε μικρό χρονικό διάστημα. Την άνοιξη του 2005, υπήρξε ένα φαινόμενο. Το έδαφος της Κοιλάδας του Θανάτου, καλύφθηκε με λουλούδια για ένα διάστημα. Αυτό που αποδείχθηκε είναι το εξής: Η Κοιλάδα του Θανάτου δεν είναι νεκρή. Είναι κοιμισμένη. Ακριβώς κάτω από την επιφάνεια, υπάρχουν σπόροι δυνατοτήτων που περιμένουν τις σωστές συνθήκες για ν' αναπτυχθούν, και με τα οργανικά συστήματα, αν οι συνθήκες είναι σωστές, η ζωή είναι αναπόφευκτη. Συμβαίνει όλη την ώρα. Παίρνεις μια περιοχή, ένα σχολείο, μια περιφέρεια, αλλάζεις τις συνθήκες, δίνεις στους ανθρώπους μια διαφορετική αίσθηση των δυνατοτήτων τους, ένα διαφορετικό σύνολο προσδοκιών, ένα ευρύτερο φάσμα ευκαιριών, τιμάς και σέβεσαι τις σχέσεις μεταξύ των διδασκόντων και των διδασκομένων, δίνεις στους ανθρώπους την ευκαιρία να είναι δημιουργικοί και να καινοτομήσουν σ' αυτό που κάνουν, και τα σχολεία που ήταν κάποτε στερημένα, ανθίζουν.

«Death Valley comes alive with 'superbloom' of wildflowers»

17:56

Οι μεγάλοι ηγέτες το γνωρίζουν αυτό. Ο πραγματικός ρόλος της ηγεσίας στην εκπαίδευση --και νομίζω ισχύει σε εθνικό επίπεδο, σε κρατικό επίπεδο, και σε σχολικό επίπεδο-- δεν είναι και δεν θα έπρεπε να είναι διοικητικός και ελεγκτικός. Ο πραγματικός ρόλος της ηγεσίας είναι ο έλεγχος του κλίματος, η δημιουργία ενός κλίματος δυνατοτήτων. Αν το κάνετε αυτό, οι άνθρωποι θα ανταποκριθούν στην πρόκληση και θα επιτύχουν πράγματα που δεν μπορούσατε να προβλέψετε και δεν περιμένατε.

18:23

Υπάρχει μια θαυμάσια ρήση του Βενιαμίν Φραγκλίνου. «Υπάρχουν τριών ειδών άνθρωποι στον κόσμο: Αυτοί που είναι αμετακίνητοι, άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν, δε θέλουν να καταλάβουν, και δεν πρόκειται να κάνουν τίποτε γι' αυτό. Υπάρχουν αυτοί που είναι ευμετάβλητοι, που βλέπουν την ανάγκη γι' αλλαγή και είναι προετοιμασμένοι να την αφουγκραστούν. Και είναι κι εκείνοι που κινούνται, αυτοί που κάνουν τα πράγματα να συμβούν». Αν ενθαρρύνουμε περισσότερους ανθρώπους, αυτό θα γίνει ένα κίνημα. Κι αν το κίνημα είναι αρκετά ισχυρό, αυτό, με την καλύτερη δυνατή έννοια της λέξης, θα είναι μια επανάσταση. Κι αυτό είναι που χρειαζόμαστε.

18:55

Σας ευχαριστώ πολύ. (Χειροκρότημα) Ευχαριστώ πολύ. (Χειροκρότημα)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο του Κεν Ρόμπινσον: http://www.sirkenrobinson.com