«Φινλανδικό όνειρο» VS «ελληνικού εφιάλτη» - Ματίνα Νταλλαρή - 13/01/2016
Στη χώρα όπου ο εκπαιδευτικός αυτοαξιολογείται και αποδίδει με τρόπο υποδειγματικό, ο μαθητής έχει το απόγευμα ελεύθερο γιατί η μελέτη στο σχολείο είναι αρκετή, ενώ ο γονιός δεν ξέρει τι σημαίνει «ιδιωτική εκπαίδευση» - Το ελληνικό σύστημα σε σχέση με αυτά τα δεδομένα φαντάζει από απαρχαιωμένο μέχρι τριτοκοσμικό.
Φανταστείτε ένα σχολείο χωρίς κάγκελα, όπου τα παιδιά φτάνουν στις 8 το πρωί, βγάζουν τα παπούτσια τους και μπαίνουν σε μία τάξη με διαδραστικό πίνακα, πιάνο και προτζέκτορα. Τα μαθήματα διαρκούν 45 λεπτά και οι μαθητές μαθαίνουν μέσω βίντεο, εμπειρικών δράσεων και υψηλού επιπέδου διδασκαλίας από έναν εκπαιδευτικό, κάτοχο (τουλάχιστον) μεταπτυχιακού τίτλου. Φανταστείτε τα παιδιά να έχουν όλο το απόγευμα στη διάθεσή τους επειδή το σχολείο καλύπτει τις εκπαιδευτικές ανάγκες και δεν φορτώνει το παιδί με εργασίες. Φανταστείτε το σχολείο της γειτονιάς σας να μην υστερεί σε τίποτε από το καλύτερο ιδιωτικό της χώρας.
Στη Φινλανδία η ζωηρή φαντασία δεν είναι προϋπόθεση γιατί απλούστατα όλα τα παραπάνω είναι η πραγματικότητα που ζει κάθε οικογένεια. Αντιθέτως όσοι Φινλανδοί έρχονται σε επαφή με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί λειτουργεί έτσι.
«Η Φινλανδία πιστεύει στην εξέλιξη - όχι στην επανάσταση. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι σταθερό, δεν αλλάζει όποτε έχουμε νέα κυβέρνηση ή νέο υπουργό, όπως στην Ελλάδα. Κάνουμε μικρά βήματα πάντα μπροστά, δεν πηγαίνουμε μπρος-πίσω. Πώς ένας δάσκαλος θα υποστηρίξει μία μεταρρύθμιση αν γνωρίζει ότι όλα θα αλλάξουν ξανά σε σύντομο χρονικό διάστημα;» εξήγησε στο «ΘΕΜΑ» η Kristiina Volmari, γενική διευθύντρια στο φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, το όργανο που καθορίζει, μεταξύ άλλων, και το πρόγραμμα σπουδών.
Kristiina Volmari
Εκπαίδευση υψηλού επιπέδου
Η υποχρεωτική βασική εκπαίδευση κρατάει 9 χρόνια. Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο για πρώτη φορά όταν είναι 7 ετών γιατί τότε θεωρούνται ώριμα να ξεκινήσουν. Αντίθετα, στην Ελλάδα είναι σύνηθες φαινόμενο παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει καν τα 6 να βρίσκονται στην πρώτη τάξη του Δημοτικού.
Ακολουθεί η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (από τα 16 έως τα 18), που περιλαμβάνει τη γενική και την επαγγελματική εκπαίδευση. Μόνο που τα επαγγελματικά λύκεια της Φινλανδίας δεν έχουν καμία σχέση με τα αντίστοιχα ελληνικά, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζονται σαν σχολεία δεύτερης κατηγορίας. Αντίθετα στη Φινλανδία χαίρουν μεγάλου κύρους και παρέχουν εκπαίδευση υψηλού επιπέδου. Στη συνέχεια οι μαθητές δίνουν εξετάσεις για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια και τα πολυτεχνεία. Ο καθηγητής Jari Lavonen, διευθυντής του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστήμιου του Ελσίνκι, εξήγησε στο «ΘΕΜΑ» πώς ορίζουν στη Φινλανδία τον αριθμό των εισακτέων: «Το υπουργείο Παιδείας ελέγχει τις γεννήσεις, τις μεταναστευτικές ροές, τη γήρανση του πληθυσμού και διάφορα άλλα δεδομένα που του στέλνουν σχολεία, δήμοι και επιχειρήσεις από όλη την επικράτεια. Με αυτόν τον τρόπο γνωρίζει πόσους θα χρειαστεί από κάθε επάγγελμα και κάθε τομέα τα αμέσως επόμενα χρόνια και αναλόγως ορίζει τον αριθμό των εισακτέων σε πανεπιστήμια και πολυτεχνεία».
Η Φινλανδία φιγουράρει πάντα στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τις διεθνείς κατατάξεις για το επίπεδο του εκπαιδευτικού της συστήματος. Ενα από τα χαρακτηριστικά για το οποίο οι Φινλανδοί είναι πολύ υπερήφανοι είναι ότι δεν υπάρχουν ποιοτικές αποκλίσεις μεταξύ των σχολείων. Το σχολείο της γειτονιάς είναι εξίσου καλό με το πιο ακριβό ιδιωτικό, άλλωστε στη Φινλανδία υπάρχουν λιγοστά ιδιωτικά σχολεία και πρόκειται κυρίως για ξένα εκπαιδευτήρια (π.χ. αμερικανική, γαλλική σχολή κ.λπ.). Εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι η διαφορά μεταξύ «καλών» και «κακών» μαθητών είναι η μικρότερη στον κόσμο.
Ο αμοιβές των εκπαιδευτικών
Ο δάσκαλος στη Φινλανδία είναι ένα επάγγελμα που χαίρει μεγάλης εκτίμησης και αναγνώρισης. Ενας εκπαιδευτικός παίρνει περίπου 3.000 ευρώ τον μήνα (θεωρείται μέσος μισθός) και υποχρεούται να κάνει μόνο τα μαθήματα του (περίπου 4 ώρες την ημέρα) και επιπλέον τρεις ώρες εργασία στο σχολείο την εβδομάδα.
Απεργίες και καταλήψεις δεν υπάρχουν, ενώ την εκπαιδευτική διαδικασία στη Φινλανδία βοηθούν πολύ και οι συνδικαλιστές. «Κύριο μέλημα των συνδικάτων είναι πάντα η προώθηση της παιδείας. Ποτέ δεν βάζουν μπροστά δικά τους αιτήματα, αλλά μόνο το πώς οι εκπαιδευτικοί θα προσπαθήσουν περισσότερο και πώς θα γίνουν καλύτεροι για το συμφέρον των παιδιών της πατρίδας μας», σημειώνουν από το Συμβούλιο Παιδείας.
Κι ενώ στην Ελλάδα τα προβλήματα μοιάζουν απλώς να σωρεύονται και τίποτε να μη λύνεται, στη χώρα του παγωμένου Βορρά ειδικές επιτροπές μελετούν ποιοτικά χαρακτηριστικά και στατιστικά δεδομένα σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίζεται πάντα εν τη γενέσει του όποιο θέμα προκύπτει. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί παρατήρησαν ότι οι επιδόσεις των αγοριών πέφτουν σε σχέση με αυτές των κοριτσιών. Η αντίδρασή τους ήταν να κάνουν αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών ώστε αυτό να γίνει πιο ελκυστικό για τα αγόρια. Εβαλαν περισσότερες ώρες γυμναστική και διαθεματικά μαθήματα στη φύση. Για παράδειγμα, η κατασκευή μιας φωλιάς για πουλιά μπορεί να αποτελεί ένα «καλυμμένο» μάθημα Μαθηματικών, Γεωμετρίας και Μελέτης του Περιβάλλοντος! Γενικώς, παρά το τσουχτερό κρύο και το χιόνι, οι Φινλανδοί κάνουν συχνά μάθημα έξω, την ώρα που στην Ελλάδα μέχρι και τη Μελέτη Περιβάλλοντος την κάνουν στην τάξη κι ας έχει έξω ήλιο και 20 βαθμούς Κελσίου!
Η αξιολόγηση
Θα υπέθετε κανείς ότι ένα σύστημα για να λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά θα προϋπέθετε μηχανισμούς αξιολόγησης, ωστόσο η κυρία Volmari εξηγεί ότι κάτι τέτοιο δεν είναι τελικά απαραίτητο: «Δεν υπάρχουν μηχανισμοί εποπτείας και αξιολόγησης γιατί απλούστατα δεν χρειάζονται. Το αποτέλεσμα είναι ευθύνη κάθε διευθυντή αλλά και του δασκάλου που έχει μεγάλη αυτονομία. Ο εκπαιδευτικός μπορεί μόνος του να επιλέξει τη μέθοδο διδασκαλίας που θα ακολουθήσει. Ολοι αυτοαξιολογούνται και, πιστέψτε μας, αυτή η μέθοδος λειτουργεί άψογα. Είναι θέμα εμπιστοσύνης και η εμπιστοσύνη στο σύστημα είναι στην κουλτούρα του Φινλανδού».
Το επίπεδο των δασκάλων είναι άλλωστε πολύ υψηλό. Οταν το «ΘΕΜΑ» ρώτησε τι ποσοστό των εκπαιδευτικών έχει μεταπτυχιακό η απάντηση ήταν: «Το 100%!». Οπως μας εξήγησε η κυρία Volmari, «δίνουμε μεγάλη αξία στην παιδεία. Η Φινλανδία ήταν ένα φτωχό κράτος που για να τα καταφέρει πόνταρε στην εκπαίδευση. Για μας ήταν και παραμένει ο μόνος δρόμος ανέλιξης στην κοινωνική πυραμίδα. Στη χώρα μας δεν υπήρχε αριστοκρατία ή οικογενειοκρατία, έπρεπε να δουλέψουμε και να εκπαιδευτούμε».
«Μα γιατί τα κουράζετε έτσι τα παιδιά;»
Το φροντιστήριο είναι άγνωστη λέξη, όπως και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, ενώ ο αριθμός των εργασιών για το σπίτι είναι πάντα πολύ περιορισμένος και κανένα παιδί δεν θα αφιερώνει γι’ αυτές περισσότερο από μισή ώρα. Τα παιδιά, τα απογεύματα, βρίσκονται συνήθως με τους φίλους τους για παιχνίδι. Οταν η υπεύθυνη του Συμβουλίου Παιδείας ακούει ότι στην Ελλάδα ακόμα και παιδιά Δημοτικού κάνουν μετά το σχολείο φροντιστήριο Αγγλικών, Γερμανικών αλλά και κάποιο άθλημα, κουνάει το κεφάλι: «Μα γιατί τα κουράζετε έτσι τα παιδιά;» ρωτάει, θεωρώντας ότι το σχολείο θα έπρεπε να εγγυάται και με το παραπάνω όλες αυτές τις δραστηριότητες.
Πικρή ιστορία στην Ελλάδα είναι και το ολοήμερο σχολείο. Αρχικά αντιμετωπίστηκε πολύ καχύποπτα και χαρακτηρίστηκε ως «πάρκινγκ παιδιών», στη συνέχεια έγιναν προσπάθειες να καθιερωθεί και τέλος έφτασε να υπολειτουργεί, αναγκάζοντας πολλούς εργαζόμενους γονείς να καταφεύγουν στη λύση του ιδιωτικού σχολείου που προϋποθέτει πολλές στερήσεις. Στη Φινλανδία, το κράτος κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει τους γονείς και δεν τους «τιμωρεί» που έχουν παιδιά ή δουλεύουν μέχρι αργά. Τα σχολεία είναι ολοήμερα, τα παιδιά τρώνε πάντα μεσημεριανό εκεί, ενώ αντίστοιχα προγράμματα δραστηριοτήτων έχουν και οι δήμοι.
Σημαντικό κεφάλαιο αποτελούν οι μετανάστες. Το φινλανδικό σύστημα προσπαθεί να τους αφομοιώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, καθώς εκτιμάται ότι θα συμβάλλουν θετικά στα δημογραφικά προβλήματα της χώρας. Τα παιδιά που φτάνουν στη Φινλανδία από μία ξένη χώρα μπαίνουν αρχικά σε μία προπαρασκευαστική τάξη για έναν χρόνο, όπου κάνουν ειδικά μαθήματα. Στη συνέχεια εντάσσονται στα κανονικά τμήματα, αρχικά στη γυμναστική και τις τέχνες και σταδιακά στα υπόλοιπα μαθήματα. Κάθε μαθητής που έχει δυσκολίες και κενά μένει μετά το πέρας των μαθημάτων στο σχολείο και κάνει δωρεάν φροντιστήριο με τους δασκάλους του. Επίσης, οι ξένοι μαθητές διδάσκονται τη θρησκεία τους αλλά και τη μητρική τους γλώσσα, όποια κι αν είναι αυτή.
Οι τάξεις
Ενα ακόμη εντυπωσιακό στοιχείο του «φινλανδικού θαύματος» είναι ότι οι τάξεις «χτίζονται» ευέλικτα, σύμφωνα με τη βούληση δασκάλων και καθηγητών. Συνηθίζεται, για παράδειγμα, μία τάξη να περιλαμβάνει μαζί παιδιά νηπιαγωγείου και μαθητές Α’ και Β’ Δημοτικού. Οπως μας εξήγησαν Φινλανδοί εκπαιδευτικοί, αυτό το σύστημα έχει πολύ θετικό αντίκτυπο στα παιδιά γιατί προωθεί την άμιλλα. Οι μικροί μαθητές θέλουν να μοιάσουν στους μεγάλους και δεν ντρέπονται όταν δεν καταλαβαίνουν κάτι. Οι μεγάλοι μαθητές κάνουν συνεχώς επανάληψη βοηθώντας παράλληλα τους νεαρότερους συμμαθητές τους. Την ίδια ώρα οι Φινλανδοί δίνουν μεγάλη σημασία στο σχολικό περιβάλλον. Σπουδαίοι αρχιτέκτονες αναλαμβάνουν να σχεδιάσουν σχολικά συγκροτήματα και πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα ορισμένα από αυτά να λαμβάνουν βραβεία σχεδίασης.
Οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Φινλανδίας μοιάζουν να μην έχουν τέλος: αρκεί να πιάσεις έναν τομέα και μεταξύ των δύο χωρών είναι σαν να μεσολαβούν έτη φωτός. Ενα χαρακτηριστικό του ελληνικού συστήματος που οι Φινλανδοί εκπαιδευτικοί απορρίπτουν είναι οι συνεχείς εξετάσεις. Στην Ελλάδα οι μαθητές γράφουν συνεχώς τεστ από την Γ’ ή και τη Δ’ Δημοτικού, ενώ η εμμονή με τις εξετάσεις φτάνει στο απόγειό της στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Το φινλανδικό μοντέλο κινείται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση και καθηγητές και δάσκαλοι σπάνια βάζουν τεστ γιατί, όπως μας δήλωσαν, η φιλοσοφία τους είναι: «Μαθαίνουμε, δεν εξεταζόμαστε».
Η νέα τεχνολογία έχει σημαντική θέση στο σύστημα, αλλά δεν κατέχει τον πρωτεύοντα ρόλο
Στη Φινλανδία η ζωηρή φαντασία δεν είναι προϋπόθεση γιατί απλούστατα όλα τα παραπάνω είναι η πραγματικότητα που ζει κάθε οικογένεια. Αντιθέτως όσοι Φινλανδοί έρχονται σε επαφή με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί λειτουργεί έτσι.
«Η Φινλανδία πιστεύει στην εξέλιξη - όχι στην επανάσταση. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι σταθερό, δεν αλλάζει όποτε έχουμε νέα κυβέρνηση ή νέο υπουργό, όπως στην Ελλάδα. Κάνουμε μικρά βήματα πάντα μπροστά, δεν πηγαίνουμε μπρος-πίσω. Πώς ένας δάσκαλος θα υποστηρίξει μία μεταρρύθμιση αν γνωρίζει ότι όλα θα αλλάξουν ξανά σε σύντομο χρονικό διάστημα;» εξήγησε στο «ΘΕΜΑ» η Kristiina Volmari, γενική διευθύντρια στο φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, το όργανο που καθορίζει, μεταξύ άλλων, και το πρόγραμμα σπουδών.
Kristiina Volmari
Εκπαίδευση υψηλού επιπέδου
Η υποχρεωτική βασική εκπαίδευση κρατάει 9 χρόνια. Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο για πρώτη φορά όταν είναι 7 ετών γιατί τότε θεωρούνται ώριμα να ξεκινήσουν. Αντίθετα, στην Ελλάδα είναι σύνηθες φαινόμενο παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει καν τα 6 να βρίσκονται στην πρώτη τάξη του Δημοτικού.
Ακολουθεί η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (από τα 16 έως τα 18), που περιλαμβάνει τη γενική και την επαγγελματική εκπαίδευση. Μόνο που τα επαγγελματικά λύκεια της Φινλανδίας δεν έχουν καμία σχέση με τα αντίστοιχα ελληνικά, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζονται σαν σχολεία δεύτερης κατηγορίας. Αντίθετα στη Φινλανδία χαίρουν μεγάλου κύρους και παρέχουν εκπαίδευση υψηλού επιπέδου. Στη συνέχεια οι μαθητές δίνουν εξετάσεις για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια και τα πολυτεχνεία. Ο καθηγητής Jari Lavonen, διευθυντής του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστήμιου του Ελσίνκι, εξήγησε στο «ΘΕΜΑ» πώς ορίζουν στη Φινλανδία τον αριθμό των εισακτέων: «Το υπουργείο Παιδείας ελέγχει τις γεννήσεις, τις μεταναστευτικές ροές, τη γήρανση του πληθυσμού και διάφορα άλλα δεδομένα που του στέλνουν σχολεία, δήμοι και επιχειρήσεις από όλη την επικράτεια. Με αυτόν τον τρόπο γνωρίζει πόσους θα χρειαστεί από κάθε επάγγελμα και κάθε τομέα τα αμέσως επόμενα χρόνια και αναλόγως ορίζει τον αριθμό των εισακτέων σε πανεπιστήμια και πολυτεχνεία».
Η Φινλανδία φιγουράρει πάντα στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τις διεθνείς κατατάξεις για το επίπεδο του εκπαιδευτικού της συστήματος. Ενα από τα χαρακτηριστικά για το οποίο οι Φινλανδοί είναι πολύ υπερήφανοι είναι ότι δεν υπάρχουν ποιοτικές αποκλίσεις μεταξύ των σχολείων. Το σχολείο της γειτονιάς είναι εξίσου καλό με το πιο ακριβό ιδιωτικό, άλλωστε στη Φινλανδία υπάρχουν λιγοστά ιδιωτικά σχολεία και πρόκειται κυρίως για ξένα εκπαιδευτήρια (π.χ. αμερικανική, γαλλική σχολή κ.λπ.). Εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι η διαφορά μεταξύ «καλών» και «κακών» μαθητών είναι η μικρότερη στον κόσμο.
Ο αμοιβές των εκπαιδευτικών
Ο δάσκαλος στη Φινλανδία είναι ένα επάγγελμα που χαίρει μεγάλης εκτίμησης και αναγνώρισης. Ενας εκπαιδευτικός παίρνει περίπου 3.000 ευρώ τον μήνα (θεωρείται μέσος μισθός) και υποχρεούται να κάνει μόνο τα μαθήματα του (περίπου 4 ώρες την ημέρα) και επιπλέον τρεις ώρες εργασία στο σχολείο την εβδομάδα.
Απεργίες και καταλήψεις δεν υπάρχουν, ενώ την εκπαιδευτική διαδικασία στη Φινλανδία βοηθούν πολύ και οι συνδικαλιστές. «Κύριο μέλημα των συνδικάτων είναι πάντα η προώθηση της παιδείας. Ποτέ δεν βάζουν μπροστά δικά τους αιτήματα, αλλά μόνο το πώς οι εκπαιδευτικοί θα προσπαθήσουν περισσότερο και πώς θα γίνουν καλύτεροι για το συμφέρον των παιδιών της πατρίδας μας», σημειώνουν από το Συμβούλιο Παιδείας.
Κι ενώ στην Ελλάδα τα προβλήματα μοιάζουν απλώς να σωρεύονται και τίποτε να μη λύνεται, στη χώρα του παγωμένου Βορρά ειδικές επιτροπές μελετούν ποιοτικά χαρακτηριστικά και στατιστικά δεδομένα σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίζεται πάντα εν τη γενέσει του όποιο θέμα προκύπτει. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί παρατήρησαν ότι οι επιδόσεις των αγοριών πέφτουν σε σχέση με αυτές των κοριτσιών. Η αντίδρασή τους ήταν να κάνουν αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών ώστε αυτό να γίνει πιο ελκυστικό για τα αγόρια. Εβαλαν περισσότερες ώρες γυμναστική και διαθεματικά μαθήματα στη φύση. Για παράδειγμα, η κατασκευή μιας φωλιάς για πουλιά μπορεί να αποτελεί ένα «καλυμμένο» μάθημα Μαθηματικών, Γεωμετρίας και Μελέτης του Περιβάλλοντος! Γενικώς, παρά το τσουχτερό κρύο και το χιόνι, οι Φινλανδοί κάνουν συχνά μάθημα έξω, την ώρα που στην Ελλάδα μέχρι και τη Μελέτη Περιβάλλοντος την κάνουν στην τάξη κι ας έχει έξω ήλιο και 20 βαθμούς Κελσίου!
Η αξιολόγηση
Θα υπέθετε κανείς ότι ένα σύστημα για να λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά θα προϋπέθετε μηχανισμούς αξιολόγησης, ωστόσο η κυρία Volmari εξηγεί ότι κάτι τέτοιο δεν είναι τελικά απαραίτητο: «Δεν υπάρχουν μηχανισμοί εποπτείας και αξιολόγησης γιατί απλούστατα δεν χρειάζονται. Το αποτέλεσμα είναι ευθύνη κάθε διευθυντή αλλά και του δασκάλου που έχει μεγάλη αυτονομία. Ο εκπαιδευτικός μπορεί μόνος του να επιλέξει τη μέθοδο διδασκαλίας που θα ακολουθήσει. Ολοι αυτοαξιολογούνται και, πιστέψτε μας, αυτή η μέθοδος λειτουργεί άψογα. Είναι θέμα εμπιστοσύνης και η εμπιστοσύνη στο σύστημα είναι στην κουλτούρα του Φινλανδού».
Το επίπεδο των δασκάλων είναι άλλωστε πολύ υψηλό. Οταν το «ΘΕΜΑ» ρώτησε τι ποσοστό των εκπαιδευτικών έχει μεταπτυχιακό η απάντηση ήταν: «Το 100%!». Οπως μας εξήγησε η κυρία Volmari, «δίνουμε μεγάλη αξία στην παιδεία. Η Φινλανδία ήταν ένα φτωχό κράτος που για να τα καταφέρει πόνταρε στην εκπαίδευση. Για μας ήταν και παραμένει ο μόνος δρόμος ανέλιξης στην κοινωνική πυραμίδα. Στη χώρα μας δεν υπήρχε αριστοκρατία ή οικογενειοκρατία, έπρεπε να δουλέψουμε και να εκπαιδευτούμε».
«Μα γιατί τα κουράζετε έτσι τα παιδιά;»
Το φροντιστήριο είναι άγνωστη λέξη, όπως και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, ενώ ο αριθμός των εργασιών για το σπίτι είναι πάντα πολύ περιορισμένος και κανένα παιδί δεν θα αφιερώνει γι’ αυτές περισσότερο από μισή ώρα. Τα παιδιά, τα απογεύματα, βρίσκονται συνήθως με τους φίλους τους για παιχνίδι. Οταν η υπεύθυνη του Συμβουλίου Παιδείας ακούει ότι στην Ελλάδα ακόμα και παιδιά Δημοτικού κάνουν μετά το σχολείο φροντιστήριο Αγγλικών, Γερμανικών αλλά και κάποιο άθλημα, κουνάει το κεφάλι: «Μα γιατί τα κουράζετε έτσι τα παιδιά;» ρωτάει, θεωρώντας ότι το σχολείο θα έπρεπε να εγγυάται και με το παραπάνω όλες αυτές τις δραστηριότητες.
Πικρή ιστορία στην Ελλάδα είναι και το ολοήμερο σχολείο. Αρχικά αντιμετωπίστηκε πολύ καχύποπτα και χαρακτηρίστηκε ως «πάρκινγκ παιδιών», στη συνέχεια έγιναν προσπάθειες να καθιερωθεί και τέλος έφτασε να υπολειτουργεί, αναγκάζοντας πολλούς εργαζόμενους γονείς να καταφεύγουν στη λύση του ιδιωτικού σχολείου που προϋποθέτει πολλές στερήσεις. Στη Φινλανδία, το κράτος κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει τους γονείς και δεν τους «τιμωρεί» που έχουν παιδιά ή δουλεύουν μέχρι αργά. Τα σχολεία είναι ολοήμερα, τα παιδιά τρώνε πάντα μεσημεριανό εκεί, ενώ αντίστοιχα προγράμματα δραστηριοτήτων έχουν και οι δήμοι.
Σημαντικό κεφάλαιο αποτελούν οι μετανάστες. Το φινλανδικό σύστημα προσπαθεί να τους αφομοιώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, καθώς εκτιμάται ότι θα συμβάλλουν θετικά στα δημογραφικά προβλήματα της χώρας. Τα παιδιά που φτάνουν στη Φινλανδία από μία ξένη χώρα μπαίνουν αρχικά σε μία προπαρασκευαστική τάξη για έναν χρόνο, όπου κάνουν ειδικά μαθήματα. Στη συνέχεια εντάσσονται στα κανονικά τμήματα, αρχικά στη γυμναστική και τις τέχνες και σταδιακά στα υπόλοιπα μαθήματα. Κάθε μαθητής που έχει δυσκολίες και κενά μένει μετά το πέρας των μαθημάτων στο σχολείο και κάνει δωρεάν φροντιστήριο με τους δασκάλους του. Επίσης, οι ξένοι μαθητές διδάσκονται τη θρησκεία τους αλλά και τη μητρική τους γλώσσα, όποια κι αν είναι αυτή.
Οι τάξεις
Ενα ακόμη εντυπωσιακό στοιχείο του «φινλανδικού θαύματος» είναι ότι οι τάξεις «χτίζονται» ευέλικτα, σύμφωνα με τη βούληση δασκάλων και καθηγητών. Συνηθίζεται, για παράδειγμα, μία τάξη να περιλαμβάνει μαζί παιδιά νηπιαγωγείου και μαθητές Α’ και Β’ Δημοτικού. Οπως μας εξήγησαν Φινλανδοί εκπαιδευτικοί, αυτό το σύστημα έχει πολύ θετικό αντίκτυπο στα παιδιά γιατί προωθεί την άμιλλα. Οι μικροί μαθητές θέλουν να μοιάσουν στους μεγάλους και δεν ντρέπονται όταν δεν καταλαβαίνουν κάτι. Οι μεγάλοι μαθητές κάνουν συνεχώς επανάληψη βοηθώντας παράλληλα τους νεαρότερους συμμαθητές τους. Την ίδια ώρα οι Φινλανδοί δίνουν μεγάλη σημασία στο σχολικό περιβάλλον. Σπουδαίοι αρχιτέκτονες αναλαμβάνουν να σχεδιάσουν σχολικά συγκροτήματα και πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα ορισμένα από αυτά να λαμβάνουν βραβεία σχεδίασης.
Οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Φινλανδίας μοιάζουν να μην έχουν τέλος: αρκεί να πιάσεις έναν τομέα και μεταξύ των δύο χωρών είναι σαν να μεσολαβούν έτη φωτός. Ενα χαρακτηριστικό του ελληνικού συστήματος που οι Φινλανδοί εκπαιδευτικοί απορρίπτουν είναι οι συνεχείς εξετάσεις. Στην Ελλάδα οι μαθητές γράφουν συνεχώς τεστ από την Γ’ ή και τη Δ’ Δημοτικού, ενώ η εμμονή με τις εξετάσεις φτάνει στο απόγειό της στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Το φινλανδικό μοντέλο κινείται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση και καθηγητές και δάσκαλοι σπάνια βάζουν τεστ γιατί, όπως μας δήλωσαν, η φιλοσοφία τους είναι: «Μαθαίνουμε, δεν εξεταζόμαστε».
Η νέα τεχνολογία έχει σημαντική θέση στο σύστημα, αλλά δεν κατέχει τον πρωτεύοντα ρόλο
Πηγή: «Φινλανδικό όνειρο» VS «ελληνικού εφιάλτη» - Ματίνα Νταλλαρή - 13/01/2016
