Ο Κρις Έμντιν το λέει ΜΑΓΕΙΑ και εννοεί τη δυνατότητα του δασκάλου να σαγηνεύει, να γοητεύει. Αυτή η «ΜΑΓΕΙΑ», αυτή η γοητεία, έχει να κάνει με την καλλιέργεια του ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. Όταν ο θνητός έχει ΠΝΕΥΜΑ -κι όχι απλώς «πουλάει πνεύμα»- τότε γοητεύει, συναρπάζει, είναι ερωτεύσιμος, καλεί και προκαλεί τον ΕΡΩΤΑ. Ο Ελληνισμός, οι Έλληνες (οι αρχαίοι Έλληνες), είχαν δύο φτερά, η παιδεία τους καλλιεργούσε δύο φτερά, τον ΛΟΓΟ και τον ΕΡΩΤΑ ... Αν ήμασταν στον πολιτισμό Έλληνες, θα ξεχειλίζαμε, θα αναβλύζαμε ΛΟΓΙΑ και ΡΥΘΜΟ-ΜΟΥΣΙΚΗ-ΧΟΡΟ, ΛΕΞΕΙΣ και ΕΙΚΟΝΕΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ και ΕΜΠΝΕΥΣΗ(!!), θα ήμασταν κήρυκες του ΛΟΓΟΥ και του ΕΡΩΤΑ ...
Σήμερα, Δευτέρα του ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ που επίμονα κι αμετανόητα εδώ κι αιώνες ΤΟ βλασφημούμε και σερνόμαστε πάνω σε τούτη τη γη όπου πατούμε, ξεροί κι ανέμπνευστοι, ΑΝΕΡΑΣΤΟΙ!
Όπως είχε πει κάποτε ο άγιος Παΐσιος σε σύναξη «συναγμένων»:
«Εδώ, όχι Περιστέρι ...,
ούτε κοτόπουλο δεν μπορεί να ΚΑΤΕΒΕΙ»!!!
Τι κοινό έχουν οι συναυλίες ραπ, το κουβεντολόι στα κουρεία και οι κυριακάτικες λειτουργίες; Σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Έμντιν, όλα αυτά κατέχουν την κρυφή μαγεία για να συναρπάζουν και να διδάσκουν ταυτόχρονα, και αυτό είναι μια ικανότητα που συχνά δεν τη διδάσκουμε στους εκπαιδευτικούς. Ο υπερασπιστής της επιστήμης (και συνιδρυτής της Science Genius B.A.T.T.L.E.S. μαζί με τον ράπερ GZA των Wu-Tang Clan) προσφέρει ένα όραμα για να ζωντανέψει τις τάξεις.
Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια επίδοξη δασκάλα που εργάζεται πάνω σε μια 60σέλιδη μελέτη βασισμένη σε μια παλιά εκπαιδευτική θεωρία που ανέπτυξε κάποιος εκλιπών καθηγητής εκπαίδευσης και αναρωτιέται τι έχει να κάνει αυτή η εργασία με την οποία ασχολείται με αυτό που θέλει να κάνει στη ζωή της, το οποίο είναι να γίνει εκπαιδευτικός, να αλλάξει ζωές και να πυροδοτήσει μαγεία. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας επίδοξος δάσκαλος που κάνει μεταπτυχιακό στην εκπαίδευση και που παρακολουθεί έναν καθηγητή να φλυαρεί για τη συμμετοχή με τον πιο αμέτοχο τρόπο. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια πρωτοετής δασκάλα στο σπίτι της που μελετάει σχέδια εκμάθησης προσπαθώντας να βγάλει νόημα από τα πρότυπα, από το πώς να βαθμολογήσει κατάλληλα τους μαθητές, ενώ ταυτόχρονα λέει στον εαυτό της, ξανά και ξανά, «Μη χαμογελάς μέχρι τον Νοέμβριο», επειδή αυτό της έμαθαν στην εκπαιδευτική της κατάρτιση. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας μαθητής ο οποίος βρήκε έναν τρόπο να πείσει τη μαμά του ή τον μπαμπά του πως είναι πάρα πολύ άρρωστος και δεν μπορεί να πάει αύριο στο σχολείο. Από την άλλη πλευρά, αυτή τη στιγμή, υπάρχουν καταπληκτικοί εκπαιδευτικοί που μοιράζουν πληροφορίες, πληροφορίες που μοιράζονται με έναν τόσο όμορφο τρόπο ώστε οι μαθητές τους παρακολουθούν με αγωνία και περιμένουν απλώς μια σταγόνα ιδρώτα να πέσει από το πρόσωπο αυτού του ατόμου ώστε να μπορέσουν να ρουφήξουν όλη αυτή τη γνώση. Αυτή τη στιγμή υπάρχει και ένα άτομο που έχει την προσοχή ενός ολόκληρου κοινού, ένα άτομο που υφαίνει μια δυνατή αφήγηση για έναν κόσμο τον οποίο οι άνθρωποι που τον ακούν δεν είχαν δει ποτέ ή φανταστεί, αλλά αν κλείσουν σφιχτά τα μάτια τους, μπορούν να οραματιστούν αυτόν τον κόσμο, επειδή η αφήγηση είναι τόσο ακαταμάχητη. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει ένα άτομο που μπορεί να πει σε ένα κοινό να σηκώσει τα χέρια του και θα παραμείνει έτσι μέχρι να τους πει, «Κατεβάστε τα». Αυτή τη στιγμή.
2:27
Οι άνθρωποι θα πουν μετά, «Λοιπόν, Κρις, περιέγραψες τον τύπο που περνάει από κάποια απαίσια εκπαίδευση, αλλά περιγράφεις και τους δυνατούς εκπαιδευτικούς. Αν σκέφτεσαι τον κόσμο της εκπαίδευσης, ή συγκεκριμένα, της αστικής εκπαίδευσης, αυτά τα άτομα, πιθανώς, θα ακυρώσουν το ένα το άλλο και τότε θα είμαστε εντάξει».
2:43
Η πραγματικότητα είναι, πως τα άτομα που περιέγραψα ως τους κύριους δασκάλους, τους κύριους αφηγηματικούς δημιουργούς, τους κύριους των διηγήσεων, απομακρύνονται από τις τάξεις. Τα άτομα που γνωρίζουν τις δεξιότητες της διδασκαλίας και κάνουν το κοινό να συμμετέχει, δεν γνωρίζουν καν τι σημαίνει το πιστοποιητικό διδασκαλίας. Μπορεί να μην έχουν καν τα διπλώματα για να μπορούν να έχουν οτιδήποτε που ονομάζεται εκπαίδευση. Αυτό για μένα είναι λυπηρό. Είναι λυπηρό επειδή οι άνθρωποι που περιέγραψα, δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για τη διαδικασία μάθησης, θέλουν να γίνουν αποτελεσματικοί δάσκαλοι, όμως δεν έχουν κανένα πρότυπο. Θα παραφράσω τον Μαρκ Τουέιν. Ο Μαρκ Τουέιν λέει πως η κατάλληλη προετοιμασία, ή διδασκαλία, είναι τόσο δυνατή που μπορεί να μετατρέψει τα κακά ήθη σε καλά, μπορεί να μετατρέψει τις φριχτές πρακτικές σε δυναμικές, μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους και να τους μεταμορφώσει σε αγγέλους.
3:37
Οι άνθρωποι που περιέγραψα νωρίτερα έλαβαν κατάλληλη προετοιμασία στη διδασκαλία, όχι σε κάποιο κολέγιο ή σε κάποιο πανεπιστήμιο, αλλά επειδή απλώς βρέθηκαν στον ίδιο χώρο με αυτούς που εμπνέουν τη συμμετοχή. Μαντέψτε που είναι αυτά τα μέρη. Κουρεία, συναυλίες ραπ μουσικής, και το πιο σημαντικό, στη Μαύρη Εκκλησία. Έχω πλαισιώσει την ιδέα της Πεντηκοστιανής παιδαγωγικής. Ποιος από εδώ έχει πάει σε Μαύρη Εκκλησία; Βλέπω μερικά χέρια. Πηγαίνετε σε μια Μαύρη Εκκλησία και ο ιερέας τους ξεκινάει και συνειδητοποιεί πως πρέπει να παροτρύνει το κοινό να συμμετέχει, οπότε συχνά ξεκινάει με ένα είδος λογοπαίγνιου, στην αρχή πολλές φορές, και μετά κάνει μια παύση και λέει, «Ω Θεέ μου, δεν προσέχουν αρκετά». Οπότε λέει, «Μπορώ να έχω ένα αμήν;»
4:19
Κοινό: Αμήν.
4:20
Κρις Έμτνιν: Μπορώ να έχω ένα αμήν; Κοινό: Αμήν.
4:22
ΚΕ: Ξαφνικά, όλοι έχουν αφυπνιστεί. Ο ιερέας χτυπάει τον άμβωνα για προσοχή. Κατεβάζει τη φωνή του σε πάρα πολύ χαμηλή ένταση όταν θέλει οι άνθρωποι να συντονιστούν μαζί του, και αυτά τα πράγματα είναι οι ικανότητες που χρειαζόμαστε για τους πιο συμμετέχοντες δασκάλους. Γιατί η κατάρτιση των εκπαιδευτικών σας δίνει θεωρία και μόνο θεωρία και σας μιλάει για πρότυπα και για όλα αυτά που δεν έχουν καμία σχέση με τις βασικές ικανότητες, με τη μαγεία που χρειάζεστε για να κάνετε το κοινό και έναν μαθητή να συμμετέχει; Ισχυρίζομαι πως αν αναπλαισιώσουμε την εκπαιδευτική κατάρτιση θα μπορούσαμε να εστιάσουμε στο περιεχόμενο και στις θεωρίες, και θα ήταν μια χαρά όμως τα περιεχόμενα και οι θεωρίες με απουσία της μαγείας της διδασκαλίας και της μάθησης δεν σημαίνουν τίποτα.
5:06
Οι άνθρωποι συχνά λένε, «Η μαγεία είναι απλώς μαγεία». Υπάρχουν δάσκαλοί, που παρ' όλες τις προκλήσεις τους, έχουν ικανότητες, πηγαίνουν στα σχολεία και κάνουν το κοινό να συμμετέχει, και ο διευθυντής περνάει και λέει, «Είναι τόσο καλός, μακάρι όλοι οι δάσκαλοί μου να ήταν τόσο καλοί». Όταν προσπαθούν να το περιγράψουν, λένε απλώς, «Έχει αυτή τη μαγεία».
5:24
Όμως είμαι εδώ για να σας πω πως η μαγεία μπορεί να διδαχτεί. Η μαγεία μπορεί να διδαχτεί. Η μαγεία μπορεί να διδαχτεί. Πώς τη διδάσκετε; Τη διδάσκετε επιτρέποντάς τους να πάνε σε αυτά τα μέρη όπου υπάρχει η μαγεία. Αν θέλετε να είστε ένας επίδοξος δάσκαλος στην αστική εκπαίδευση, πρέπει να αφήσετε τα όρια του πανεπιστημίου και να πάτε στις γειτονιές. Πρέπει να πάτε και να περάσετε χρόνο στο κουρείο, να πάτε στη Μαύρη Εκκλησία, και να παρατηρήσετε αυτά τα άτομα που έχουν τη δύναμη να τραβούν την προσοχή και να κρατήσετε σημειώσεις για το τι κάνουν. Στα μαθήματα κατάρτισης εκπαιδευτικών στο πανεπιστήμιό μου, έχω ξεκινήσει ένα πρόγραμμα όπου κάθε φοιτητής που έρχεται, κάθεται και παρακολουθεί συναυλίες ραπ μουσικής. Παρακολουθούν πώς κινούνται οι ράπερς και μιλούν με τα χέρια τους. Μελετούν τον τρόπο που κινείται περήφανα πάνω στη σκηνή. Ακούν τις μεταφορές και τις αναλογίες του, και αρχίζουν να μαθαίνουν μικρά πράγματα στα οποία αν εξασκηθούν αρκετά θα γίνουν το κλειδί για τη μαγεία. Μαθαίνουν πως όταν κοιτάς έναν μαθητή και σηκώσεις το φρύδι σου περίπου μισό εκατοστό, δεν χρειάζεται να πεις κουβέντα, επειδή ξέρουν πως αυτό σημαίνει ότι θέλεις περισσότερα. Αν μπορούσαμε να μεταμορφώσουμε την εκπαιδευτική κατάρτιση για να εστιάσει στο να μαθαίνει τους δασκάλους πώς να δημιουργούν αυτή τη μαγεία, τότε παφ! μπορούμε να αναστήσουμε πεθαμένες τάξεις, μπορούμε να εκκινήσουμε ξανά τη φαντασία, και μπορούμε να αλλάξουμε την εκπαίδευση.
«Η Τζόαν Ρόουλινγκ (γενν. στις 31 Ιουλίου 1965), έγινε διάσημη από τη σειρά φαντασίας Χάρι Πότερ, τα βιβλία της οποίας έχουν πωλήσει περισσότερα από 400 εκατομμύρια αντίτυπα ανά τον κόσμο, έχοντας μεταφραστεί σε 67 γλώσσες. Το 2008, στην Sunday Times Rich List, η περιουσία της Ρόουλινγκ υπολογίστηκε στα 560 εκατ. στερλίνες, καθιστώντας την το 144ο πιο πλούσιο άτομο στον κόσμο και την 12η πιο πλούσια γυναίκα στην Βρετανία. Είναι το πρώτο πρόσωπο παγκοσμίως που κέρδισε περισσότερο από ένα δισ. δολάρια μόνο από τη συγγραφή βιβλίων (το 2008 κέρδισε περίπου 300 εκατομμύρια δολάρια)».
«Τα οφέλη της αποτυχίας και η σπουδαιότητα της φαντασίας»
Πρόεδρε Φόουστ, μέλη και σύμβουλοι του Χάρβαρντ, καθηγητές, περήφανοι γονείς και πάνω απ’ όλα, απόφοιτοι.
Το πρώτο πράγμα που θέλω να πω είναι «ευχαριστώ». Το Χάρβαρντ όχι μόνο μου έκανε μια εξαιρετική τιμή, αλλά οι εβδομάδες φόβου και ναυτίας που πέρασα στη σκέψη ότι θα κάνω την ομιλία είχαν ως αποτέλεσμα να χάσω βάρος. Διπλό κέρδος! Τώρα αυτό που χρειάζομαι είναι βαθιές εισπνοές, να κλείσω τα μάτια στην κρίση πανικού, και να φανταστώ ότι βρίσκομαι στη μεγαλύτερη παγκόσμια συγκέντρωση του Γκρίφιντορ.
Το να βγάζεις λόγο σε τελετή αποφοίτησης είναι μεγάλη ευθύνη. Ή μάλλον αυτό πίστευα μέχρι τη δική μου αποφοίτηση. Εκείνη τη μέρα ομιλήτρια ήταν η διακεκριμένη Βρετανίδα φιλόσοφος Βαρόνη Μαίρη Γουόρνοκ. Συλλογιζόμενη την ομιλία της με βοήθησε πάρα πολύ στο να συντάξω τη δική μου, γιατί τελικά αδυνατώ να θυμηθώ το παραμικρό από όσα είπε. Αυτή η ανακουφιστική διαπίστωση μου έδωσε τη δυνατότητα να συνεχίσω χωρίς ν’ ανησυχώ ότι ακούσια μπορεί να σας επηρεάσω να εγκαταλείψετε μια πολλά υποσχόμενη καριέρα στις επιχειρήσεις, στη νομική ή στην πολιτική για τις σαχλές απολαύσεις που προσφέρει η καριέρα ενός χαρωπού μάγου.
Βλέπετε; Εάν αυτό που θα θυμάστε τα επόμενα χρόνια είναι το αστείο με τον «χαρωπό μάγο», θα έχω ξεπεράσει την Βαρόνη Μαίρη Γουόρνοκ. Εφικτοί στόχοι! Το πρώτο βήμα για την αυτοβελτίωση!
Στην πραγματικότητα, βασάνισα το μυαλό και την καρδιά μου για το τι θα 'πρεπε να σας πω σήμερα. Αναρωτήθηκα τι θα ήθελα να ακούσω όταν εγώ αποφοιτούσα και ποια πολύτιμα μαθήματα έχω διδαχτεί στα 21 χρόνια που πέρασαν από τότε.
Κατέληξα με δύο απαντήσεις. Αυτή τη θαυμάσια μέρα που μαζευτήκαμε για να γιορτάσουμε την πανεπιστημιακή σας επιτυχία, αποφάσισα να σας μιλήσω για τα θετικά της αποτυχίας. Καθώς στέκεστε στο κατώφλι αυτού που ενίοτε αποκαλούμε «πραγματική ζωή», θέλω να τονίσω την κρίσιμη σημασία της φαντασίας.
Αυτή η επιλογή μπορεί να φαίνεται δονκιχωτική ή παράδοξη αλλά, παρακαλώ, κάντε υπομονή.
Ανατρέχοντας στην ηλικία των 21, στην αποφοίτηση μου, τώρα στα 42 μου την θεωρώ μια εμπειρία κάπως άβολη. Πριν 21 χρόνια, προσπαθούσα να πετύχω μια δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στις φιλοδοξίες που είχα εγώ για τον εαυτό μου και σε εκείνες που είχαν οι κοντινοί μου άνθρωποι για μένα.
Ήξερα ότι το μοναδικό πράγμα που θα ήθελα να κάνω ήταν να γράφω μυθιστορήματα. Όμως, οι γονείς μου, που προέρχονταν και οι δύο τους από φτωχές οικογένειες και κανείς τους δεν είχε τελειώσει πανεπιστήμιο έβλεπαν την υπερδραστήρια φαντασία μου σαν ένα διασκεδαστικό χαρακτηριστικό μου, που όμως ποτέ δεν θα μπορούσε να ξοφλήσει μια υποθήκη ή να εξασφαλίσει κάποια σύνταξη. Ξέρω ότι τώρα η ειρωνεία πέφτει σαν τούβλο στο κεφάλι αλλά ... τότε ...
Έλπιζαν να σπουδάσω κάτι με καλές επαγγελματικές προοπτικές. Εγώ ήθελα να σπουδάσω Αγγλική Φιλολογία. Φτάσαμε σε κάποιον συμβιβασμό –που δεν ικανοποιούσε κανέναν– και αποφασίσαμε να σπουδάσω Σύγχρονες Γλώσσες. Μόλις το αυτοκίνητο των γονιών μου έστριψε στη γωνία στην άκρη του δρόμου, παράτησα το τμήμα των Γερμανικών και "την έκανα" με ελαφρά πηδηματάκια προς το διάδρομο των Κλασικών Σπουδών.
Δεν θυμάμαι να είπα στους γονείς μου ότι σπούδαζα Κλασική Φιλολογία. Πρέπει να το έμαθαν την ημέρα την αποφοίτησής μου. Απ' όλα τα αντικείμενα (σπουδών) στον πλανήτη νομίζω ότι δύσκολα θα έβρισκαν κάτι λιγότερο χρήσιμο από την Ελληνική Μυθολογία όσον αφορά την εξασφάλιση μιας καλοπληρωμένης δουλειάς.
Θέλω να κάνω μια παρένθεση και να ξεκαθαρίσω, ότι δεν κατηγορώ τους γονείς μου για τη στάση τους. Μπορείς να τους κατηγορείς ότι σε σπρώχνουν σε λάθος κατεύθυνση μέχρι ενός ορίου. Από τη στιγμή που είσαι αρκετά μεγάλος για να πάρεις το τιμόνι, η ευθύνη πέφτει πάνω σου. Εκτός αυτού, δεν μπορώ να κατακρίνω τους γονείς μου για το ότι εύχονταν ποτέ να μην ζήσω τη φτώχεια. Είχαν υπάρξει οι ίδιοι φτωχοί και εγώ επίσης γνώρισα τη φτώχεια κατόπιν, και συμφωνώ μαζί τους ότι είναι μια εμπειρία που κάθε άλλο παρά σε εξευγενίζει. Η φτώχια φέρνει φόβο, άγχος, καμιά φορά και κατάθλιψη. και συνεπάγεται χιλιάδες εξευτελιστικές ταπεινώσεις και ταλαιπωρίες. Το να ξεφεύγεις από τη φτώχεια με δικές σου προσπάθειες είναι κάτι για το οποίο, όντως, μπορείς να υπερηφανεύεσαι, αλλά την ίδια τη φτώχεια τη βλέπουν ρομαντικά μόνο οι ανόητοι.
Αυτό που εγώ φοβόμουν περισσότερο δεν ήταν η φτώχεια αλλά η αποτυχία.
Στην ηλικία σας, παρά την εμφανή έλλειψη κινήτρων για το πανεπιστήμιο, όπου είχα περάσει τον περισσότερο καιρό στην καφετέρια γράφοντας ιστορίες παρά παρακολουθώντας τα μαθήματα, είχα την ικανότητα να περνάω τις εξετάσεις και αυτό, επί χρόνια, ήταν το μέτρο επιτυχίας στη ζωή τη δική μου και των φίλων μου.
Δεν είμαι τόσο χαζή ώστε να πιστεύω ότι επειδή είστε νέοι, με χαρίσματα και καλή εκπαίδευση, δεν έχετε γνωρίσει ποτέ δυσκολίες ή θλίψη. Το ταλέντο και η ευφυΐα δεν έχουν ποτέ προσφέρει ανοσία απέναντι στα καπρίτσια της Τύχης, και ούτε για μια στιγμή δεν θεώρησα ότι όλοι σας εδώ έχετε απολαύσει μια προνομιούχα ατάραχη και ευδαίμονα ζωή. Ωστόσο, το γεγονός ότι αποφοιτάτε από το Χάρβαρντ δείχνει ότι δεν είσαστε πολύ εξοικειωμένοι με την αποτυχία. Μπορεί να διέπεστε από τον φόβο της αποτυχίας όσο και από την επιθυμία της επιτυχίας. Πράγματι, η αντίληψή σας για την αποτυχία μπορεί να μην απέχει και πολύ από την εικόνα που έχει ο μέσος άνθρωπος για την επιτυχία, ίσως ήδη να έχετε πετάξει τόσο ψηλά (π.χ. μισθός 2.000 ευρώ τον μήνα είναι σούπερ επιτυχία για έναν απόφοιτο ελληνικού πανεπιστημίου ... για τον απόφοιτο του Χάρβαρντ είναι μάλλον αποτυχία!).
Τελικά, όλοι πρέπει να αποφασίσουμε μόνοι μας τι αποτελεί αποτυχία, αλλά ο κόσμος ανυπομονεί πολύ να μας δώσει μια σειρά με κριτήρια αν του το επιτρέψουμε. Μπορώ, λοιπόν, να σας πω ότι επτά χρόνια μετά την αποφοίτησή μου ήμουν μεγαλοπρεπώς αποτυχημένη. Είχε μεσολαβήσει ένας εξαιρετικά βραχύβιος γάμος και ήμουν χωρίς δουλειά, μόνη μητέρα, και όσο φτωχή θα μπορούσα να είμαι στην σύγχρονη Αγγλία χωρίς να είμαι άστεγη. Οι φόβοι των γονιών μου για μένα και εκείνοι που είχα εγώ για τον εαυτό μου είχαν γίνει πραγματικότητα και -βάσει κάθε κοινής σταθεράς- ήμουν ... η μεγαλύτερη αποτυχία που γνώριζα.
Τώρα, δεν πρόκειται να σας πω ότι η αποτυχία είναι κάτι αστείο. Εκείνη η περίοδος της ζωής μου ήταν σκοτεινή και δεν είχα ιδέα ότι στη συνέχεια θα εξελισσόταν σε κάτι που τα ΜΜΕ παρουσιάζουν ως παραμυθένιο. Τότε δεν γνώριζα καθόλου πόσο μακρύ θα είναι το τούνελ και για πολύ καιρό, οποιοδήποτε φως φαινόταν στο βάθος ήταν μάλλον ελπίδα παρά πραγματικότητα.
Γιατί, λοιπόν, να θέλω να μιλήσω για τα καλά της αποτυχίας; Απλούστατα, επειδή η αποτυχία προκάλεσε την απαλλαγή από καθετί το επουσιώδες. Έπαψα να υποκρίνομαι στον εαυτό μου ότι ήμουν οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτό που ήμουν και άρχισα να διοχετεύω όλη την ενέργειά μου στο να κάμνω τη μόνη δουλειά που είχε νόημα για μένα. Αν είχα επιτύχει σε κάτι άλλο, ίσως να μην είχα βρει την αποφασιστικότητα να επιτύχω στο μόνο πεδίο που πίστευα ότι πραγματικά ανήκα. Ελευθερώθηκα, μια και ο χειρότερος φόβος μου είχε πραγματοποιηθεί, κι όμως ήμουν ακόμα ζωντανή, είχα μια κόρη που λάτρευα, μια παλιά γραφομηχανή και μια μεγάλη ιδέα. Κι έτσι ο σκληρός πάτος έγινε το στέρεο θεμέλιο για να ξαναχτίσω τη ζωή μου.
Πιθανόν ποτέ να μην αποτύχετε στον δικό μου βαθμό, αλλά μια κάποια αποτυχία στη ζωή είναι αναπόφευκτη. Είναι αδύνατον να ζήσετε χωρίς να αποτύχετε κάπου, εκτός κι αν ζήσετε τόσο προσεκτικά που θα είναι σαν να μην ζείτε καθόλου αλλά σε αυτή την περίπτωση, είστε εξ ορισμού αποτυχημένοι!
Η αποτυχία μου χάρισε μια εσωτερική σιγουριά που ποτέ δεν είχα περνώντας εξετάσεις. Η αποτυχία με δίδαξε πράγματα για τον εαυτό μου που δεν θα μπορούσα να μάθω αλλιώς. Ανακάλυψα ότι είχα ισχυρή θέληση και περισσότερη πειθαρχία απ' όση νόμιζα. Ανακάλυψα, επίσης, ότι είχα φίλους, οι οποίοι αξίζουν περισσότερο από χρυσό.
Η συνειδητοποίηση ότι βγήκατε σοφότεροι και δυνατότεροι μέσα από τα εμπόδια σημαίνει ότι τελικά έχετε εξασφαλίσει την ικανότητα να επιβιώνετε. Ποτέ δεν θα γνωρίσετε αληθινά τον εαυτό σας ή την αντοχή των σχέσεών σας, αν και τα δύο δεν έχουν δοκιμαστεί σε δυσκολίες. Μια τέτοια γνώση είναι αληθινό δώρο, γιατί καθετί που αποκτήθηκε με πόνο αξίζει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο προσόν απέκτησα ποτέ.
Αν υπήρχε μια χρονομηχανή που να με γύριζε πίσω, θα έλεγα στον 21χρονο εαυτό μου ότι η προσωπική ευτυχία έγκειται στο να ξέρεις ότι η ζωή δεν είναι μια λίστα από αποκτήματα ή επιτεύγματα. Τα προσόντα σου, το «βιογραφικό» σου δεν είναι η ζωή σου, αν και πολλοί άνθρωποι της ηλικίας μου ή και μεγαλύτεροι, τα συγχέουν. Η ζωή είναι δύσκολη και περίπλοκη, πέρα από τη δυνατότητα ελέγχου , και η ταπεινότητα να το γνωρίζεις αυτό θα σε κάνει ικανό να επιβιώσεις στις αντιξοότητές της.
Τώρα ίσως να νομίσετε ότι επέλεξα ως δεύτερο θέμα μου, την σπουδαιότητα της φαντασίας, λόγω του ρόλου που έπαιξε στο να ξαναχτίσω τη ζωή μου, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Παρότι, προσωπικά, θα υπερασπίζομαι μέχρι την τελευταία μου πνοή την αξία των παραμυθιών πριν τον ύπνο, έμαθα να εκτιμώ τη φαντασία κατά μια πολύ ευρύτερη έννοια. Η φαντασία δεν είναι μόνο η αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα να οραματίζεσαι αυτό που δεν υπάρχει, και, επομένως, αποτελεί την πηγή κάθε εφεύρεσης και καινοτομίας. Η πιο μεταμορφωτική και αποκαλυπτική ιδιότητα της φαντασίας συνίσταται στο ότι μας κάνει να έχουμε ενσυναίσθηση για ανθρώπους τις εμπειρίες των οποίων εμείς δεν έχουμε ζήσει.
Ακολουθεί μία από τις σημαντικότερες εμπειρίες που με διαμόρφωσαν πριν τον Χάρι Πότερ, αν και προήγγειλε πολλά από αυτά που έγραψα κατόπιν σε εκείνα τα βιβλία. Η συγκεκριμένη αποκάλυψη έγινε σε μία από τις πρώτες μου δουλειές. Αν και κατά τις μεσημεριανές ώρες το έσκαγα για να γράφω ιστορίες, πλήρωνα το νοίκι (στα 20 μου χρόνια) εργαζόμενη στο τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, στο Λονδίνο, που αφορούσε την Αφρική. Εκεί, στο μικρό μου γραφείο, διάβαζα, στα βιαστικά, προχειρογραμμένα γράμματα που είχαν φθάσει λαθραία από χώρες με δικτατορικά καθεστώτα, από άντρες και γυναίκες που διέτρεχαν τον κίνδυνο να φυλακιστούν προκειμένου να κάνουν γνωστό αυτό που τους συνέβαινε στον έξω κόσμο. Είδα φωτογραφίες ανθρώπων που είχαν εξαφανιστεί χωρίς ίχνη, σταλμένες στην Διεθνή Αμνηστία από απελπισμένους συγγενείς και φίλους τους. Διάβασα μαρτυρίες από θύματα βασανιστηρίων και είδα φωτογραφίες των τραυματισμών τους. Διάβασα χειρόγραφες αναφορές αυτόπτων μαρτύρων σε συνοπτικές δίκες και εκτελέσεις, απαγωγές και βιασμούς.
Πολλοί από τους συναδέλφους μου ήσαν πρώην πολιτικοί κρατούμενοι, άνθρωποι ξεριζωμένοι από τα σπίτια τους ή εξόριστοι, επειδή είχαν τον θράσος να μιλήσουν εναντίον των Κυβερνήσεων τους. Τα γραφεία μας τα επισκέπτονταν αυτοί που μας έδιναν πληροφορίες ή άλλοι που προσπαθούσαν να μάθουν τι είχαν απογίνει εκείνοι τους οποίους είχαν αφήσει πίσω.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ έναν Αφρικανό που είχε πέσει θύμα βασανιστηρίων, έναν νεαρό άνδρα στην ηλικία μου, που είχε αρρωστήσει ψυχικά ύστερα από όσα είχε υποστεί στην πατρίδα του. Έτρεμε σύγκορμος καθώς μιλούσε στη κάμερα για τις φρικαλεότητες που είχε υποστεί. Ήταν ένα κεφάλι ψηλότερός μου, κι όμως έμοιαζε εύθραυστος σαν παιδάκι. Μου ανέθεσαν να τον συνοδεύσω στον σταθμό του μετρό μετά τη συνέντευξη κι ο άνθρωπος αυτός, που η ζωή του είχε κατακερματιστεί από τη βιαιότητα, μού έσφιξε το χέρι με εξαιρετική ευγένεια και μου ευχήθηκε κάθε μελλοντική ευτυχία.
Όσο ζω θα θυμάμαι μια περίπτωση: διέσχιζα έναν άδειο διάδρομο και ξαφνικά άκουσα πίσω από μια κλειστή πόρτα, μια κραυγή πόνου κι τρόμου που παρόμοιά της δεν έχω ξανακούσει. Η πόρτα άνοιξε, η υπεύθυνη έβγαλε έξω το κεφάλι της και μου ζήτησε να φτιάξω γρήγορα ένα ζεστό για τον νεαρό που βρισκόταν μαζί της. Μόλις του είχε ανακοινώσει τα νέα: Για αντίποινα, για όσα είχε πει κατά του καθεστώτος της χώρας του, είχαν συλλάβει και είχαν εκτελέσει τη μητέρα του. Κάθε μέρα η δουλειά, στα 20 μου χρόνια, μου θύμιζε πόσο απίστευτα τυχερή ήμουν που ζούσα σε μια δημοκρατική χώρα, όπου η νομική υπεράσπιση και η δημόσια δίκη είναι δικαίωμα του καθενός.
Κάθε μέρα άκουγα όλο και περισσότερες μαρτυρίες για τα κακά που προξενούν άνθρωποι σε συνανθρώπους τους, για το κέρδος ή τη διατήρηση της εξουσίας. Άρχισα να έχω εφιάλτες, αληθινούς εφιάλτες, για κάποια από αυτά που έβλεπα, άκουγα και διάβαζα. Επίσης, στη Διεθνή Αμνηστία, έμαθα πολλά για την ανθρώπινη καλοσύνη που δεν είχα ακούσει ποτέ πριν.
Η Αμνηστία κινητοποιεί χιλιάδες ανθρώπους που ποτέ δεν έχουν βασανιστεί ή φυλακιστεί για τις πεποιθήσεις τους για να βοηθήσει εκείνους που βασανίζονται και φυλακίζονται. Η δύναμη της ανθρώπινης συμπόνιας που οδηγεί στη συλλογική δράση, σώζει ζωές και ελευθερώνει κρατουμένους. Συνηθισμένοι άνθρωποι, με εξασφαλισμένη την προσωπική τους ευζωία και ασφάλεια, συγκεντρώνονται σε πολύ μεγάλο αριθμό για να σώσουν άγνωστους ανθρώπους που ποτέ δεν θα συναντήσουν. Η μικρή συμμετοχή μου σ' αυτήν τη διαδικασία ήταν μια από τις πιο συγκινητικές και εμπνευσμένες εμπειρίες της ζωής μου.
Σε αντίθεση με όλα τα άλλα πλάσματα αυτού του πλανήτη, οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν και να καταλάβουν κάτι χωρίς να το βιώσουν. Μπορούν να σκεφτούν τον εαυτό τους στη θέση των άλλων ανθρώπων. Βέβαια, αυτή είναι μια δύναμη, όπως το δικό μου είδος μυθοπλαστικής μαγείας, που είναι ηθικά ουδέτερη. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει μια τέτοια δεξιότητα, για να χειραγωγήσει και να ελέγξει, ή για να κατανοήσει και να συμπονέσει.
Και πολλοί προτιμούν να μη χρησιμοποιούν καθόλου τη φαντασία τους. Επιλέγουν, βολικά, να μείνουν μέσα στα όρια της δικής τους εμπειρίας, χωρίς ποτέ να αναρωτηθούν πώς θα ένιωθαν αν είχαν γεννηθεί διαφορετικοί. Αρνούνται να ακούσουν κραυγές ή να κοιτάξουν μέσα σε κλουβιά, μπορούν να κλείνουν το μυαλό και την καρδιά τους σε κάθε πόνο που δεν τους αγγίζει προσωπικά. Μπορούν να αρνούνται να μάθουν ...
Ίσως να έμπαινα στον πειρασμό να ζηλέψω όσους μπορούν να ζουν έτσι, αλλά δεν πιστεύω ότι βλέπουν λιγότερους εφιάλτες από μένα. Το να επιλέγεις να ζεις περιορισμένος οδηγεί σε ένα είδος εγκεφαλικής αγοραφοβίας, και αυτό προκαλεί τους δικούς του τρόμους. Πιστεύω ότι όσοι ηθελημένα «κλείνουν» τη φαντασία τους βλέπουν περισσότερα τέρατα. Συχνά είναι πιο φοβισμένοι. Επιπλέον, αυτοί που επιλέγουν να μη συμπάσχουν, ευνοούν τα αληθινά τέρατα. Διότι, χωρίς ποτέ να έχουν διαπράξει κάτι κακό, γίνονται συνένοχοι μέσα από την ίδια την απάθειά τους.
Ένα από τα πράγματα που έμαθα στην περιπλάνησή μου στο τμήμα κλασικών σπουδών, όπου ρίσκαρα να πάω στα 18 μου, αναζητώντας κάτι που αδυνατούσα να προσδιορίσω, ήταν το ακόλουθο: Γράφει ο Έλληνας συγγραφέας Πλούταρχος: «Ό,τι πετυχαίνουμε εσωτερικά, μπορεί να αλλάξει την εξωτερική πραγματικότητα». Είναι μια παράξενη άποψη που όμως αποδεικνύεται αληθινή κάθε μέρα της ζωής μας. Εκφράζει -εν μέρει- την αναπόδραστη σχέση μας με τον έξω κόσμο, το γεγονός ότι αγγίζουμε τις ζωές των άλλων ανθρώπων απλώς και μόνο επειδή υπάρχουμε.
Αλλά πόσο μεγαλύτερη δυνατότητα έχετε εσείς, οι απόφοιτοι του Χάρβαρντ το 2008, να επηρεάσετε τη ζωή άλλων ανθρώπων! Η ευφυΐα σας, η ικανότητά σας να εργαστείτε σκληρά, η μόρφωση που πήρατε, σας δίνουν μια ιδιαίτερη θέση και ιδιαίτερες ευθύνες. Ακόμα και η εθνικότητά σας σάς ξεχωρίζει. Οι περισσότεροι από σας ανήκετε στην μόνη εναπομείνασα υπερδύναμη στον κόσμο. Ο τρόπος που ψηφίζετε, ο τρόπος που ζείτε, ο τρόπος που διαμαρτύρεστε, η πίεση που ασκείτε στην κυβέρνησή σας, έχει αντίκτυπο που φτάνει έξω από τα σύνορά σας. Αυτό είναι προνόμιό και ευθύνη σας.
Αν επιλέξετε να χρησιμοποιήσετε τη θέση και την επιρροή σας, υψώνοντας τη φωνή σας υπέρ εκείνων που δεν έχουν φωνή, αν επιλέξετε να ταυτίζεστε όχι μόνο με τους ισχυρούς αλλά και με τους ανίσχυρους, αν χρησιμοποιήσετε την ικανότητά σας να φαντάζεστε τον εαυτό σας στη θέση όσων δεν έχουν τα προνόμιά σας, τότε δεν θα είναι μόνο οι υπερήφανες οικογένειές σας που θα γιορτάζουν την ύπαρξή σας, αλλά και χιλιάδες-εκατομμύρια άνθρωποι, των οποίων θα έχετε βοηθήσει να αλλάξει η ζωή. Δεν χρειαζόμαστε μαγεία για να αλλάξουμε τον κόσμο μας, έχουμε ήδη μέσα μας όλη την αναγκαία δύναμη: έχουμε τη δύναμη να οραματιστούμε το καλύτερο.
Σχεδόν τελείωσα. Έχω μόνο μια τελευταία ευχή/ελπίδα για σας, κάτι που είχα στα 21 μου χρόνια. Οι φίλοι με τους οποίους βρέθηκα τη μέρα της αποφοίτησής μου είναι φίλοι για μια ζωή. Είναι οι νονοί των παιδιών μου, είναι οι άνθρωποι στους οποίους κατέφυγα στα δύσκολα χρόνια, φίλοι που μου έκαναν τη χάρη να μη με μηνύσουν όταν χρησιμοποίησα τα ονόματά τους για τους Θανατοφάγους. Στην αποφοίτηση μάς ένωσε η απέραντη αγάπη, οι κοινές εμπειρίες μιας ανεπανάληπτης περιόδου, και βέβαια, κάποια φωτογραφικά τεκμήρια που ίσως αποδειχτούν πολύτιμα αν κάποιος από μας βάλει υποψηφιότητα για πρωθυπουργός.
Έτσι, σήμερα δεν μπορώ να σας ευχηθώ τίποτα καλύτερο από τέτοιες φιλίες. Και αύριο, ελπίζω, ότι ακόμα και αν δεν θυμάστε ούτε μία λέξη μου, θα θυμάστε ίσως τα λόγια του Σενέκα, ενός άλλου από εκείνους τους αρχαίους Ρωμαίους που συνάντησα στους διαδρόμους των Κλασικών Σπουδών, τότε που είχα παρατήσει την καριέρα αναζητώντας την αρχαία σοφία: «Η ζωή είναι σαν τα παραμύθια: δεν έχει σημασία το πόσο μεγάλη είναι, αλλά το πόσο ΚΑΛΗ είναι»! Εύχομαι σε όλους σας μια ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ ΖΩΗ! Σας ευχαριστώ πάρα πολύ!
