Noam Chomsky: «Ο σκοπός της Εκπαίδευσης»

Συνέντευξη του Νόαμ Τσόμσκι τον Ιανουάριο του 2012 στο MIT

 

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Ας αναρωτηθούμε, ποιος είναι ο σκοπός ενός εκπαιδευτικού συστήματος; Φυσικά, υπάρχουν έντονες αντιθέσεις πάνω στο θέμα.

Η παραδοσιακή αντίληψη, που πηγάζει από την Αναγέννηση, θέτει ως ύψιστους στόχους ζωής το να ερευνάς και να δημιουργείς - να ερευνάς τον πλούτο του παρελθόντος και να εσωτερικεύεις τα σημαντικά για σένα σημεία, να συνεχίζεις διευρύνοντας αυτή την αναζήτηση κατανόησης των πραγμάτων με το δικό σου προσωπικό τρόπο. Από αυτή την οπτική, σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθά τους ανθρώπους να προσδιορίσουν πώς θα μαθαίνουν μόνοι τους. Είσαι εσύ, ο μαθητευόμενος, που επιτελεί στη διάρκεια της μαθητείας του και είναι δική σου υπόθεση το τί θα μάθεις, το πού θα πας, πώς θα το χρησιμοποιήσεις, πώς θα προχωρήσεις για να παράξεις κάτι νέο και συναρπαστικό για σένα, και πιθανόν για τους άλλους. Αυτή είναι η μια αντίληψη της εκπαίδευσης.

Η άλλη αντίληψη είναι, ουσιαστικά, χειραγώγηση. Ορισμένοι έχουν την εντύπωση ότι οι νεαροί άνθρωποι, από παιδική ηλικία, πρέπει να μπουν σε ένα πλαίσιο όπου θα ακολουθούν οδηγίες, θα αποδέχονται τα υπάρχοντα πλαίσια, δεν θα αμφισβητούν κλπ - και αυτό είναι σαφές εξ αρχής. Έτσι, για παράδειγμα, μετά τον ακτιβισμό των χρόνων του '60, πολλοί, στο χώρο της διανόησης, θεώρησαν κρίσιμο θέμα ότι οι νέοι άνθρωποι παραήταν ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, ότι η χώρα παραήταν δημοκρατική, και όλα τούτα. Μάλιστα υπάρχει και μια σημαντική μελέτη πάνω στην, ας πούμε, κρίση της δημοκρατίας - δημοκρατία υπέρ το δέον - που ισχυρίζεται ότι «υπάρχουν κάποια κέντρα χειραγώγησης των νέων που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους» - δικά τους λόγια, δηλαδή σχολεία, πανεπιστήμια, εκκλησίες - που πρέπει να τα «αλλάξουμε» για να χειραγωγούν και να ελέγχουν πιο αποτελεσματικά. Κι αυτό προέρχεται από το χώρο των φιλελεύθερων διεθνιστών, μια από τις άκρες του φάσματος των διανοουμένων. Πράγματι, από τότε έχουν παρθεί αρκετά μέτρα σε μια προσπάθεια ανακατεύθυνσης της εκπαίδευσης προς περισσότερο έλεγχο, περισσότερη χειραγώγηση, περισσότερη επαγγελματική κατάρτιση... επιβάλλοντας το ΧΡΕΟΣ που εγκλωβίζει τους φοιτητές, τους νέους, σε μια ζωή υποταγής. Είναι το ακριβώς αντίθετο αυτού που αποκαλώ αναγεννησιακή παράδοση, και υπάρχει συνεχής τριβή ανάμεσα στις δύο αντιλήψεις.

Στα πανεπιστήμια, στα σχολεία, εκπαιδεύεσαι για να περάσεις εξετάσεις ή προετοιμάζεσαι για τη δημιουργική έρευνα, ακολουθώντας ενδιαφέροντα που εσύ επέλεξες ως απόρροια της παρουσίασης του εκπαιδευτικού υλικού είτε «κατά μόνας», είτε σε συνεργασία με άλλους; Κι αυτό ισχύει για όλες τις βαθμίδες, μέχρι και τα μεταπτυχιακά και τα ερευνητικά. Απλώς, δύο διαφορετικοί τρόποι κοσμοαντίληψης.

Όταν φτάσεις να βρίσκεσαι σε ένα Ερευνητικό Ίδρυμα, όπως αυτό που βρισκόμαστε τώρα (MIT), στο μεταπτυχιακό επίπεδο, ουσιαστικά ακολουθείται η αναγεννησιακή παράδοση. Είναι γεγονός ότι η επιστήμη δε θα μπορούσε να προχωρήσει αν δεν βασίζονταν στην τάση για αντιλογία, στην αμφισβήτηση του δόγματος και της αυθεντίας, στην αναζήτηση εναλλακτικών, στη χρήση της φαντασίας, στην παρορμητική ελεύθερη ενασχόληση, στη συνεργασία, που μπορείς να τη δεις να εξελίσσεται σταθερά καθώς περνάς από τις αίθουσες. Αυτό είναι το εκπαιδευτικό σύστημα που θα ήθελα να εφαρμόζεται από το νηπιαγωγείο. Ωστόσο, υπάρχουν αναμφισβήτητα ισχυρές δομές στην κοινωνία μας που προτιμούν να είναι οι άνθρωποι χειραγωγήσιμοι, συμμορφώσιμοι, να μην κάνουν πολλές ερωτήσεις, να είναι υπάκουοι, να εκτελούν τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί, και να μην αναταράσσουν τα συστήματα εξουσίας.

Αυτές είναι λοιπόν οι επιλογές μας, όπου κι αν βρισκόμαστε στο εκπαιδευτικό σύστημα, ως μαθητές, ως δάσκαλοι, ως άνθρωποι που προσπαθούν να βοηθήσουν από τα έξω ώστε να πάρει την κατεύθυνση που θεωρούμε ότι θα πρέπει να πάρει.

 

Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Σίγουρα, υπήρξε μια πολύ σημαντική ανάπτυξη νέων τεχνολογιών -η τεχνολογία της επικοινωνίας, της πληροφορίας, της προσβασιμότητας, των ανταλλαγών- μια πραγματικά σημαντική αλλαγή στην ουσία του πολιτισμού και της κοινωνίας. Ωστόσο, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι τωρινές τεχνολογικές αλλαγές μπορεί να φαντάζουν σπουδαίες, αλλά ο αντίκτυπός τους δεν συγκρίνεται με την επίδραση της τεχνολογικής προόδου που πραγματοποιήθηκε πριν περίπου έναν αιώνα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις επικοινωνίες: η μετακίνηση από τη γραφομηχανή στο κομπιούτερ, ή από το τηλέφωνο στο e-mail, είναι σημαντική αλλά ούτε καν συγκρίνεται με την αλλαγή από το ταχυδρομικό πλοίο στον τηλέγραφο. Η σμίκρυνση του χρόνου επικοινωνίας, μεταξύ π.χ. της Αγγλίας και των ΗΠΑ, ήταν το κάτι άλλο σε σύγκριση με τις αλλαγές που συμβαίνουν τώρα. Το ίδιο ισχύει και για άλλους τομείς της τεχνολογίας. Όπως για παράδειγμα με την εφαρμογή των υδραυλικών εγκαταστάσεων. Η συστηματική εγκατάσταση υδραυλικών στις πόλεις είχε τεράστια επίδραση στην υγεία, πολύ μεγαλύτερη από αυτή των αντιβιοτικών. Επομένως, οι αλλαγές είναι πραγματικές και σημαντικές, αλλά δεν πρέπει να αγνοούμε όσες συνέβησαν πριν και υπήρξαν περισσότερο δραστικές.

Όσο για την τεχνολογία σε σχέση με την εκπαίδευση ... βασικά, η τεχνολογία είναι κάτι ουδέτερο. Είναι σαν το σφυρί! Το σφυρί δε νοιάζεται αν το χρησιμοποιείς για να φτιάξεις ένα σπίτι ή αν ο βασανιστής σπάει με αυτό το κρανίο κάποιου. Το σφυρί μπορεί να κάνει και τα δύο! Το ίδιο και οι νέες τεχνολογίες, το ιντερνέτ κλπ

Το Ιντερνέτ είναι εξαιρετικά πολύτιμο, αν ξέρεις τι ψάχνεις. Το χρησιμοποιώ καθημερινά για έρευνα, και φαντάζομαι ότι όλοι το κάνουμε. Αν ξέρεις τι ψάχνεις, αν έχεις ένα πλαίσιο κατανόησης που σε κατευθύνει σε συγκεκριμένα πράγματα και σου επιτρέπει να ξεσκαρτάρεις πολλά άλλα τότε γίνεται ένα ιδιαίτερα πολύτιμο εργαλείο. Θα πρέπει βέβαια να είσαι έτοιμος να αναρωτηθείς: «έχω το σωστό πλαίσιο;» Μπορεί να χρειάζεται τροποποιήσεις, ή να ξανασκεφτώ την οπτική μου. Δεν μπορείς όμως να αναζητάς τις όποιες πληροφορίες, χωρίς να έχεις ένα σχετικά ξεκάθαρο πλαίσιο που να κατευθύνει την έρευνά σου, που να σε βοηθά να ξεχωρίσεις το ασήμαντο από το σημαντικό, τι θα πρέπει να ακολουθήσεις και τι όχι, τι θα απορρίψεις και τι θα χρειαστεί να αναπτύξεις. Δεν γίνεται κανείς βιολόγος με το να του δώσεις πρόσβαση στη βιβλιοθήκη βιολογίας του Χάρβαρντ και να του πεις: «ρίξε μια ματιά»! Δεν θα του δώσει τίποτα. Και το Ιντερνέτ είναι το ίδιο πράγμα, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Αν δεν ξέρεις τι ψάχνεις, αν δεν έχεις κατανόηση του ουσιώδους, με την προϋπόθεση βέβαια ότι είσαι έτοιμος να αναθεωρήσεις αν τα πράγματα φαίνεται να παίρνουν λάθος δρόμο, αν δεν τα έχεις αυτά, τότε η εξερεύνηση του διαδικτύου γίνεται μια τυχαία συλλογή ψευδοδεδομένων (factoids) που δεν σημαίνουν τίποτα.

Συνεπώς, για να έχει νόημα η χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών - του Ιντερνέτ, των συστημάτων επικοινωνίας, των γραφικών κλπ - θα πρέπει να υπάρχει υπόβαθρο ενός καλά σχεδιασμένου βασικού κατευθυντήριου μηχανισμού. Διαφορετικά, αντί να είναι ωφέλιμη μπορεί να αποβεί επιζήμια. Αίφνης, η τυχαία αναζήτηση στο διαδίκτυο καταλήγει σε συλλογή ανοήτων -ψευδοδεδομένα από δω κι από κει, κάποιος που τα στηρίζει- και ξαφνικά καταλήγεις σε μια αποσπασματική εικόνα που μπορεί να βασίζεται σε κάποια αληθινά γεγονότα, δεν έχει όμως σχέση με την πραγματικότητα. Πρέπει να ξέρεις πώς να αξιολογείς, να ερμηνεύεις, να κατανοείς. Πάρε για παράδειγμα τη βιολογία. Το πρόσωπο που παίρνει το Νόμπελ στη Βιολογία δεν είναι αυτός που διάβασε τις περισσότερες δημοσιεύσεις και πήρε τις περισσότερες σημειώσεις, αλλά αυτός που ήξερε τι έψαχνε να βρει.

Η καλλιέργεια της ικανότητας να αναζητάς το ουσιώδες και να είσαι πάντα έτοιμος να επανεξετάσεις τις κατευθύνσεις σου, αυτός είναι και θα είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης, είτε χρησιμοποιεί κομπιούτερ ή χαρτί και μολύβι ή βιβλία.

 

ΚΟΣΤΟΣ ή ΕΠΕΝΔΥΣΗ

Γίνεται συζήτηση για το κατά πόσο η εκπαίδευση είναι μια ικανοποιητική επένδυση, για το αν παράγει ανθρώπινο κεφάλαιο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την οικονομική ανάπτυξη κλπ. Είναι, νομίζω, ένας πολύ παράξενος, διαστροφικός τρόπος διατύπωσης του ερωτήματος. Θέλουμε μια κοινωνία ελεύθερων, ανεξάρτητων, δημιουργικών ατόμων που να είναι σε θέση να εκτιμήσουν και να αξιοποιήσουν τα πολιτισμικά επιτεύγματα του παρελθόντος; ή θέλουμε ανθρώπους που θα αυξήσουν απλά το ΑΕΠ; Σαφώς και δεν είναι το ίδιο πράγμα! Η εκπαίδευση για την οποία μίλησαν ο Μπέρτραντ Ράσσελ, ο Τζων Ντιούι και άλλοι, είναι από μόνη της μία αξία. Η όποια επίδρασή της στην κοινωνία παράγει αξία επειδή βοηθά στη δημιουργία καλύτερων ανθρώπων. Αυτός θα πρέπει να είναι εξάλλου ο ρόλος ενός εκπαιδευτικού συστήματος.

Αν θέλεις πάλι να το δεις από τη μεριά κόστους-οφέλους, από πού προήλθαν οι νέες τεχνολογίες για τις οποίες μιλήσαμε πριν λίγο; Πράγματι, μεγάλο μέρος τους αναπτύχθηκε στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα ... Στον κάτω όροφο υπήρχε στα 1950 το κεντρικό εργαστήριο, στο οποίο δούλεψα κι εγώ ο ίδιος, που ήταν γεμάτο από επιστήμονες, μηχανικούς, φιλόσοφους οι οποίοι ανέπτυσσαν το βασικό χαρακτήρα αλλά και τα κύρια εργαλεία της τεχνολογίας που σήμερα μοιραζόμαστε. Τα κομπιούτερ και το διαδίκτυο π.χ. ήταν σε μεγάλο βαθμό δημοσίως διαθέσιμα για δεκαετίες εξαιτίας τέτοιων εργαστηρίων, όπου άνθρωποι εξερευνούσαν νέες δυνατότητες που μέχρι εκείνο τον καιρό υπήρχαν μόνο στη φαντασία, κάποιες από τις ιδέες απέτυχαν, αυτές που πέτυχαν εξελίχθηκαν τελικά στα εργαλεία που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν. Αυτός είναι ο τρόπος που εξελίσσεται η επιστήμη, που εξελίσσεται γενικά ο πολιτισμός. Οι κλασσικοί καλλιτέχνες για παράδειγμα προήλθαν από μια καλλιτεχνική παράδοση που αναπτύχθηκε σε βάθος χρόνου μέσα από μάστορες καλλιτέχνες και άλλους, στους ώμους των οποίων στηρίχθηκαν και έφτιαξαν θαυμάσια δημιουργήματα. Αυτό δεν έρχεται από το πουθενά!

Αν δεν υπάρχει ένα ζωντανό πολιτιστικό, εκπαιδευτικό σύστημα που να ενθαρρύνει τη δημιουργική αναζήτηση, την ανεξαρτησία στη σκέψη, τη λαχτάρα για ξεπέρασμα των κατεστημένων ορίων, αν δεν τα έχεις αυτά, δεν θα φτάσεις στη τεχνολογία που θα οδηγήσει σε οικονομικά οφέλη. Συνεπώς, δε νομίζω ότι μπορούν να είναι ο κύριος στόχος ενός πολιτιστικού εμπλουτισμού και φυσικά της εκπαίδευσης η οποία αποτελεί μέρος του.

 

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ και ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ

Υπάρχει, ιδιαίτερα στην τρέχουσα περίοδο, μια κλιμακούμενη εξετασιοκεντρική διαμόρφωση της εκπαίδευσης, από τις μικρές ηλικίες. Η εξέταση μπορεί να αποβεί χρήσιμη και για τον εξεταζόμενο -να δω τι ξέρω, που βρίσκομαι, τι έχω και τι δεν έχω πετύχει- και για τους εκπαιδευτές - τι να αλλάξω, να βελτιώσω στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πέρα όμως από αυτό, δε έχει να προσφέρει και πολλά πράγματα.

Για πολλά χρόνια τώρα, έχω χρηματίσει προσωπικά σε επιτροπές εισαγωγής μεταπτυχιακών. Ασφαλώς και δίνουμε κάποια σημασία στα αποτελέσματα εξετάσεων, αλλά όχι ιδιαίτερη. Μπορεί κάποιος να τα πάει περίφημα στα τεστ, αλλά να μην κατανοεί και πολλά. Όλοι μας έχουμε περάσει από σχολεία, κολέγια, πανεπιστήμια και ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Έχεις ένα μάθημα που δε σε ενδιαφέρει ιδιαίτερα αλλά υπάρχει η απαίτηση να περάσεις τα τεστ, μελετάς σκληρά για το τεστ και αριστεύεις στις εξετάσεις. Δυο βδομάδες αργότερα, ξεχνάς ποιο ήταν το θέμα! Όλοι έχουμε σίγουρα τέτοιες εμπειρίες. Εγώ πάντως είχα! Μπορεί να είναι χρήσιμος ως μηχανισμός, αρκεί να συνεισφέρει στις εποικοδομητικές επιδιώξεις της εκπαίδευσης. Αν είναι μόνο μια σειρά από εμπόδια που πρέπει να περάσεις, τότε, όχι μόνο θα είναι άνευ σημασίας αλλά και ενδεχομένως να σε απομακρύνει από αυτά που θα ήθελες να κάνεις.

Το βλέπω αυτό τακτικά όταν μιλώ σε δασκάλους. Μερικές βδομάδες πριν, έτυχε να μιλήσω σε μια ομάδα που είχε αρκετούς δασκάλους. Μία από αυτούς ήταν δασκάλα της Στ' - παιδιά 10-12 χρονώ. Ήρθε να μου μιλήσει στο τέλος και, καθώς είχα ήδη θίξει το θέμα, μου είπε για μια εμπειρία της. Στο τέλος του μαθήματος την πλησίασε μια μαθητριούλα και της δήλωσε ότι ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για ένα από τα θέματα που προέκυψαν στο μάθημα. Θα μπορούσε η δασκάλα να της δώσει ιδέες για το πώς θα μπορούσε να το μελετήσει; Κι η δασκάλα ήταν αναγκασμένη να της πει: "Με συγχωρείς αλλά δε μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο. Πρέπει να μελετήσεις για να περάσεις τις γενικές εξετάσεις. Αυτές θα ορίσουν το μέλλον σου." "Και," πράγμα που δεν το είπε αλλά εννοείτε, "το δικό μου μέλλον, τα αν θα με προσλάβουν του χρόνου." Έτσι ακριβώς δημιουργείται η κατάσταση όπου τα παιδιά αγωνίζονται μετ' εμποδίων, όχι όμως για να μάθουν, να κατανοήσουν και να εξερευνήσουν. Σε πολύ καλύτερη θέση θα ήταν το κοριτσάκι αν της δίνονταν η ευκαιρία να ασχοληθεί με αυτό που την ενδιέφερε, κι ας μην τα πήγαινε τόσο καλά στα τεστ για πράγματα που δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα. Θα τα μάθαινε αργότερα, όταν θα προσαρμόζονταν στα ενδιαφέροντά της. Δε λέω ότι οι εξετάσεις θα πρέπει να καταργηθούν, μπορούν να γίνουν ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο, αλλά πάντα βοηθητικό, που μας βοηθά -εμάς, τους εκπαιδευτές και άλλους- να βελτιώσουμε αυτό που κάνουμε, να ξέρουμε που βρισκόμαστε.

Μια επιτυχία στις εξετάσεις δε συγκρίνεται με τίποτα με τη δυνατότητα εξερεύνησης, αναζήτησης σε θέματα που μας ενεργοποιούν και μας συναρπάζουν. Είναι πολύ πιο σημαντικό από το να περνάς εξετάσεις. Κι αν ακολουθήσεις καριέρα στην εκπαίδευση, θα θυμάσαι πάντοτε τα πράγματα που ανακάλυψες. Ένας παγκοσμίου φήμης φυσικός που δίδασκε εδώ στο ΜΙΤ, όταν τον ρωτούσαν οι φοιτητές του «Τι ύλη θα καλύψουμε αυτό το εξάμηνο;» απαντούσε: «Σημασία δεν έχει τι θα καλύψουμε, αλλά τι θα ανακαλύψετε»! Κι αυτό είναι το σωστό. Η διδασκαλία πρέπει να εμπνέει τους μαθητές να ανακαλύπτουν μόνοι τους. Να επανεξετάζουν κάτι με το οποίο δεν συμφωνούν. Να ψάχνουν για εναλλακτικές εάν νομίζουν πως υπάρχουν καλύτερες. Να μελετούν τα μεγάλα επιτεύγματα του παρελθόντος και να εμπεδώνουν επειδή οι ίδιοι τα βρίσκουν ενδιαφέροντα. Αν η διδασκαλία γίνεται με αυτό τον τρόπο, τότε θα υπάρχει πραγματικό όφελος για τους μαθητές, και όχι μόνο θα θυμούνται τι διδάχτηκαν αλλά και θα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ως βάση για να μαθαίνουν από μόνοι τους.

Για μια φορά ακόμα, η εκπαίδευση στοχεύει στο να βοηθήσει τον μαθητή να φτάσει στο σημείο όπου θα αρχίσει να μαθαίνει μόνος του. Επειδή αυτό ακριβώς θα κάνεις στη ζωή σου. Δεν θα αποδέχεσαι και θα επαναλαμβάνεις απλά αυτά που σου μετέφεραν κάποιοι τρίτοι!

Απόδοση στα ελληνικά της συμμετοχής του Νόαμ Τσόμσκι
στη συζήτηση "Μάθηση Δίχως Σύνορα", με τίτλο
"Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης" (The Purpose of Education)
μια πρωτοβουλία του ιστότοπου Learning Without Frontiers
Λήψη βίντεο: Ιανουάριος 2012 στο MIT
1η Προβολή: Φεβρουάριος 2012:
http://www.learningwithoutfrontiers.com

Πηγή: http://xeimarros.blogspot.gr

Paul Zak: «Εμπιστοσύνη, Ηθική και Ωκυτοκίνη»

 
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
από ΟΜΙΛΙΑ του Πωλ Ζακ στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση)
με τίτλο: «Εμπιστοσύνη, Ηθική και Ωκυτοκίνη».
TED Φεβρουάριος 2009

Η ωκυτοκίνη είναι ένα απλό μόριο που συναντάται μόνο στα θηλαστικά. Στα τρωκτικά ήταν γνωστό ότι κάνει τις μητέρες να φροντίζουν τους απογόνους τους, και σε κάποια πλάσματα επιτρέπει τη συμβίωση στο ίδιο λαγούμι. Όμως στους ανθρώπους, ήταν γνωστό μόνο ότι η ωκυτοκίνη διευκολύνει τον τοκετό και τον θηλασμό, και ότι εκκρίνεται κι από τα δύο φύλα κατά τη διάρκεια του σεξ. Σκέφτηκα λοιπόν ότι η ωκυτοκίνη μπορεί να είναι το ηθικό μόριο.

Σχεδιάσα, λοιπόν, ένα πείραμα για να δω αν η ωκυτοκίνη κάνει τους ανθρώπους ηθικούς. Δεν ήταν εύκολο. Τα φυσικά της επίπεδα είναι κοντά στο μηδέν χωρίς κάποιο ερέθισμα που να προκαλεί την έκκριση της. Και όταν εκκρίνεται, έχει ημιπερίοδο ζωής τρία λεπτά, και αδρανοποιείται γρήγορα σε θερμοκρασία δωματίου.

Η ηθική είναι μεγάλη ιστορία, γιαυτό μελέτησα μία μόνο αρετή: την αξιοπιστία. ... Αυτό που κάνουμε στο εργαστήριο είναι να προκαλούμε την αρετή και τη φαυλότητα των ανθρώπων με χρήματα. ... Μετρώντας την ωκυτοκίνη βρήκαμε ότι όσο περισσότερα χρήματα έπαιρνε το δεύτερο άτομο, τόσο περισσότερη ωκυτοκίνη παρήγαγε ο εγκέφαλος του, και όσο περισσότερη ωκυτοκίνη παρήγαγε, τόσο περισσότερα χρήματα επέστρεφε. Έτσι έχουμε τη βιολογία της αξιοπιστίας.

Τι λάθος έχει αυτό το πείραμα; Δύο πράγματα. Το ένα είναι ότι τίποτα στο σώμα δεν συμβαίνει απομονωμένο. Γι’ αυτό μετρήσαμε εννέα άλλα μόρια που αλληλεπιδρούν με την ωκυτοκίνη, αλλά δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα. Το δεύτερο είναι ότι ακόμη είχα αυτή την έμμεση σχέση μεταξύ της ωκυτοκίνης και της αξιοπιστίας. Δεν ήξερα με βεβαιότητα πώς η ωκυτοκίνη προκαλεί την αξιοπιστία.

Με μια συσκευή ρινικών εισπνοών, μαζί με συναδέλφους στη Ζυρίχη, δώσαμε σε 200 άνδρες ωκυτοκίνη ή πλασέμπο, κάναμε το τεστ με τα λεφτά, και βρήκαμε ότι όσοι είχαν πάρει ωκυτοκίνη, όχι μόνο έδειχναν περισσότερη εμπιστοσύνη, αλλά μπορούσαμε να διπλασιάσουμε τον αριθμό των ανθρώπων που έστελναν όλα τα χρήματα τους σε έναν άγνωστο, χωρίς να μεταβάλουμε τη διάθεση ή τη γνωστική λειτουργία.

Ο Πωλ Ζακ αποφοίτησε με πτυχίο στα Μαθηματικά και στα Οικονομικά από το San Diego State University, πριν αποκτήσει διδακτορικό στα Οικονομικά από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Είναι καθηγητής στο Claremont Graduate University στη Νότια Καλιφόρνια. Έχει σπουδάσει απεικόνιση του εγκεφάλου, και ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε το ρόλο της ωκυτοκίνης. Ζακ διευθύνει το Κέντρο για Neuroeconomics Σπουδών στο Claremont Graduate University και είναι μέλος του Τμήματος Νευρολογίας στο Loma Linda University Medical Center. Πηγή: Wikipedia   Βιβλίο του: The Moral Molecule: The Source of Love and Prosperity (2012) http://www.moralmolecule.com/

Είναι λοιπόν η ωκυτοκίνη το μόριο της εμπιστοσύνης. Είναι όμως και το μόριο της ηθικής; Με τη συσκευή εισπνοών ωκυτοκίνης, κάναμε περισσότερες μελέτες. Δείξαμε ότι η έγχυση ωκυτοκίνης αυξάνει τη γενναιοδωρία σε μονομερείς νομισματικές μεταφορές κατά 80%. Δείξαμε ότι αυξάνει τις φιλανθρωπικές δωρεές κατά 50%. Ερευνήσαμε επίσης μη φαρμακευτικούς τρόπους διέγερσης της ωκυτοκίνης. Αυτοί είναι το μασάζ, ο χορός και η προσευχή. Όταν διεγείρουμε την ωκυτοκίνη οι άνθρωποι ανοίγουν οικειοθελώς τα πορτοφόλια τους και μοιράζονται τα χρήματα τους με αγνώστους.

Γιατί όμως το κάνουν αυτό; Πώς νιώθεις όταν ο εγκέφαλος σου πλημμυρίζει με ωκυτοκίνη; Για να διερευνήσουμε αυτό το ζήτημα, κάναμε ένα πείραμα στο οποίο βάλαμε ανθρώπους να δουν το βίντεο ενός πατέρα και του τετράχρονου γιου του, που πάσχει από καρκίνο σε τελικό στάδιο. Αφού είδαν το βίντεο, τους ζητήσαμε να αξιολογήσουν τα συναισθήματα τους και πήραμε αίμα πριν και μετά, για να μετρήσουμε την ωκυτοκίνη. Η αλλαγή στην ωκυτοκίνη προέβλεπε τα συναισθήματα της ενσυναίσθησης (empathy). Είναι λοιπόν η ενσυναίσθηση που μας συνδέει με τους άλλους ανθρώπους. Είναι η ενσυναίσθηση που μας κάνει να βοηθάμε τους άλλους. Είναι αυτή που μας κάνει ηθικούς. ... Μοιραζόμαστε τα συναισθήματα των άλλων. Αν κάνω κάτι που σε πληγώνει, νιώθω τον πόνο σου. Έχω λοιπόν την τάση να το αποφεύγω. Αν κάνω κάτι που σ’ ευχαριστεί, μοιράζομαι τη χαρά σου. Έχω λοιπόν την τάση να κάνω τέτοια πράγματα. ... Είναι πολύτιμο να γνωρίζουμε γι’ αυτό το μόριο, επειδή μας λέει πώς να προκαλέσουμε αυτή τη συμπεριφορά και να την καταστείλουμε. ...

Ξεχάστε το μπλε χαπάκι! Νέο φάρμακο τύπου Βιάγκρα σε σπρέι για τη μύτη Ένα νέο ρινικό σπρέι που περιέχει ωκυτοκίνη, τη λεγόμενη και «ορμόνη της στοργής», η οποία, μεταξύ άλλων, χρησιμοποιείται στα μαιευτήρια για να επιταχυνθεί ο τοκετός, φαίνεται πως μπορεί να έχει και μία ακόμα, μάλλον απρόσμενη, χρήση: να βελτιώσει θεαματικά τις σεξουαλικές επιδόσεις των ανδρών, δρώντας σαν Βιάγκρα. Επιστήμονες του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, με επικεφαλής τους Κάι ΜακΝτόναλντ και Ντέιβιντ Φάϊφελ, που έκαναν με επιτυχία τις σχετικές δοκιμές, έκαναν λόγο για «δραματική βελτίωση στη σεξουαλική λειτουργία». Οι Αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι παντρεμένοι άνδρες που έπαιρναν την ωκυτοκίνη μέσω του ρινικού σπρέι δυο φορές την ημέρα, γίνονταν όχι μόνο πιο ζεστοί με τους φίλους και συναδέλφους τους, αλλά επίσης σημείωναν αισθητή βελτίωση στο σεξουαλικό πεδίο, καθώς η λίμπιντο τους από εξασθενημένη γινόταν πάλι ισχυρή, ενώ η διέγερσή τους από δύσκολη γινόταν ξανά εύκολη. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η ωκυτοκίνη όχι μόνο μπορεί να δράσει ως Βιάγκρα, αλλά δεν περιορίζεται στη σεξουαλικότητα, καθώς επηρεάζει με χημικό τρόπο τον εγκέφαλο, ώστε να βελτιώνει γενικότερα τις διαπροσωπικές σχέσεις, αν και ο ακριβής μηχανισμός δεν είναι ακόμα απολύτως ξεκάθαρος. Πηγή: http://www.iefimerida.gr

Το 1980 ήμουν μαθητής λυκείου και δούλευα σε βενζινάδικο κάπου στην Σάντα Μπάρμπαρα στην Καλιφόρνια. Μια Κυριακή απόγευμα έρχεται στο ταμείο ένας άνδρας με ένα κουτί, το ανοίγει και είχε μέσα ένα ωραίο μαργαριταρένιο κολιέ. Μου λέει: «Ήμουν στις τουαλέτες και το βρήκα αυτό. Τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνουμε;» Πάνω που σκεφτόμασταν τι να κάνουμε, χτυπάει το τηλέφωνο. Ακούγεται ένας άνδρας ταραγμένος: «Ήμουν στο βενζινάδικο πριν λίγο, είχα ένα κόσμημα για τη γυναίκα μου και δεν μπορώ να το βρω. Ένα μαργαριταρένιο κολιέ». «Ένας κύριος μόλις το βρήκε». «Μου σώσατε τη ζωή. Πείτε στον άνθρωπο που το βρήκε να περιμένει μισή ώρα, θα έρθω να του δώσω 200 δολάρια, αμοιβή». Τέλεια. Το λέω στον τύπο, κι εκείνος: «Δεν μπορώ να περιμένω. Έχω συνέντευξη για δουλειά σε 15 λεπτά. Πρέπει να φύγω ... Ας μοιραστούμε την αμοιβή. Θα σου αφήσω τον κολιέ, δώσε μου 100 δολάρια, κι όταν έρθει ο άνθρωπος ...». Το πιάσατε, εξαπατήθηκα.

Ελέγχοντας χιλιάδες ανθρώπους, βρήκαμε ότι το 5% του πληθυσμού δεν εκκρίνει ωκυτοκίνη στα σχετικά ερεθίσματα. Εάν τους εμπιστεύεστε, ο εγκέφαλος τους δεν εκκρίνει ωκυτοκίνη. Αν υπάρχουν λεφτά στο τραπέζι, τα κρατούν όλα για τον εαυτό τους. ... Δεν θέλεις να συναναστρέφεσαι τέτοιους ανθρώπους. Έχουν πολλά από τα χαρακτηριστικά των ψυχοπαθών. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να κατασταλεί το σύστημα. Ένας απ’ αυτούς είναι μία άσχημη εμπειρία. Μελετήσαμε σεξουαλικά κακοποιημένες γυναίκες και οι μισές απ’ αυτές δεν εκκρίνουν ωκυτοκίνη στα σχετικά ερεθίσματα. Χρειάζεται αρκετή εμπειρία για να αναπτυχθεί σωστά το σύστημα. Επίσης το υψηλό στρες καταστέλλει την ωκυτοκίνη. Υπάρχει κι ένας άλλος ενδιαφέρων τρόπος καταστολής της ωκυτοκίνης, μέσω της δράσης της τεστοστερόνης.

Σε πειράματα, χορηγήσαμε τεστοστερόνη σε άνδρες. Αντί να μοιράζονται τα χρήματα, έγιναν εγωιστές. Αλλά το ενδιαφέρον είναι ότι οι άνδρες με υψηλή τεστοστερόνη είναι πιθανότερο να χρησιμοποιήσουν τα λεφτά τους για να τιμωρήσουν άλλους που είναι εγωιστές. Σκεφτείτε το αυτό. Σημαίνει ότι στη βιολογία μας, έχουμε το γιν και το γιανγκ της ηθικής. Έχουμε την ωκυτοκίνη που μας ενώνει με τους άλλους και μας κάνει να νιώθουμε αυτά που νιώθουν. Έχουμε και την τεστοστερόνη. Οι άνδρες έχουν 10 φορές την τεστοστερόνη των γυναικών, έτσι οι άνδρες κάνουν αυτό περισσότερο από τις γυναίκες, έχουμε τεστοστερόνη που μας κάνει να θέλουμε να τιμωρήσουμε αυτούς που συμπεριφέρονται ανήθικα.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι επαφής μεταξύ των ανθρώπων. Για παράδειγμα μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media). Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το Twitter. Ερευνήσαμε το ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και βρήκαμε ότι η χρήση τους προκάλεσε μια σταθερή διψήφια αύξηση της ωκυτοκίνης. Κάναμε πρόσφατα ένα πείραμα με τους ρεπόρτερ και τους παραγωγούς της Ραδιοτηλεόρασης στη Κορέα. Ένας απ’ αυτούς, πρέπει να ήταν 22 ετών, είχε αύξηση της ωκυτοκίνης 150%. Επικοινωνούσε με την κοπέλα του στο FaceBook. Υπάρχουν χιλιάδες τρόποι για να συνδεθείς με άλλους ανθρώπους, και φαίνεται να είναι παγκόσμιοι. ...

Η ωκυτοκίνη μας συνδέει με τους άλλους ανθρώπους. Μας κάνει να αισθανόμαστε αυτό που νιώθουν οι άλλοι. Είναι τόσο εύκολο να κάνεις τους ανθρώπινους εγκεφάλους να εκκρίνουν ωκυτοκίνη ... οκτώ αγκαλιές την ημέρα! Βρήκαμε ότι οι άνθρωποι που εκκρίνουν περισσότερη ωκυτοκίνη είναι ευτυχέστεροι. Και είναι ευτυχέστεροι επειδή έχουν καλύτερες σχέσεις κάθε είδους. Οκτώ αγκαλιές την ημέρα, θα είστε ευτυχέστεροι και ο κόσμος μας θα γίνει καλύτερος ... Φυσικά, αν δεν σας αρέσει να αγγίζετε τους ανθρώπους, μπορώ να χώσω αυτό στη μύτη σας (μια σύριγγα με ωκυτοκίνη). Ευχαριστώ.

Πηγή: Paul Zak: Trust, morality and oxytocin

     

«Ωκυτοκίνη - Φόβος και αφοβία»

Οι άνθρωποι έχουν δύο θεμελιώδεις συγκινήσεις: το θάρρος, δηλαδή την αφοβία, και το φόβο. Όπως και άλλοι οργανισμοί, έχουν συνήθως μια από τις δύο ακόλουθες ορμονικές απαντήσεις στα ερεθίσματα: Τα απειλητικά ερεθίσματα προκαλούν μια αύξηση της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης. Τα καθησυχαστικά ερεθίσματα προκαλούν μια αύξηση της ωκυτοκίνης.

Μια άμεση απειλή προκαλεί την απάντηση πάλη-ή-φυγή που συνδέεται με την αδρεναλίνη- Η αδρεναλίνη επιταχύνει τον καρδιακό ρυθμό, την αναπνοή, ενεργοποιεί τους μυς και προωθεί την υπερ-επαγρύπνηση- Η συνεχής πίεση (περισσότερο από 15 λεπτά) αυξάνει μια άλλη ορμόνη, την κορτιζόλη- Η κορτιζόλη, μας κάνει κι αυτή υπερ-άγρυπνους, αλλά οι λειτουργίες της είναι αρκετά διαφορετικές από την προσωρινή εκτίναξη της αδρεναλίνης με σκοπό να μας απομακρύνει από τον κίνδυνο, και συχνά δυσμενείς.

Σε τέτοιες καταστάσεις συνεχούς πίεσης η κορτιζόλη παραμένει σε υψηλά επίπεδα, προκαλεί εθισμό εξουθενώνοντας τα επινεφρίδια, και αρχίζει να αποσυνθέτει σταδιακά οστά και μυς για να θρέψει το επικοινωνιακό/νευρικό σύστημα και τα ζωτικής σημασίας εσωτερικά όργανα. Μια άλλη παρενέργεια είναι ότι μας κάνει πεινασμένους, αναγκάζοντάς μας να ψάχνουμε για πολυθερμιδικά τρόφιμα.

Η κορτιζόλη είναι πολύ «σκληρή» στους ανθρώπους, έτσι όλες αυτές οι απειλές γίνονται ακόμα πιο επικίνδυνες...

Ευτυχώς έχουμε έναν ενσωματωμένο μηχανισμό για τις πιέσεις, που αποτελεί τη βάση της εναλλακτικής απάντησής μας στα ερεθίσματα, μιαν άλλη ορμόνη, την ωκυτοκίνη. Εκτός από τη λειτουργία της στη δημιουργία τρυφερών σχέσεων, τον τοκετό και τη γαλακτοπαραγωγή, η ωκυτοκίνη αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κορτιζόλης. Αυτή η αντιαγχωτική επίδραση της ωκυτοκίνης είναι μια πρόσφατη ανακάλυψη, και πολύ συναρπαστική, επειδή δείχνει το δρόμο για καλύτερη υγεία με εξ ολοκλήρου φυσικά, μη-τοξικά μέσα.

Η ωκυτοκίνη είναι μια μοναδική νευροχημική ουσία: όσο περισσότερη ωκυτοκίνη παράγουμε, τόσο περισσότερο το σώμα και το μυαλό μας ανταποκρίνονται σε αυτή. Τα νευρικά κύτταρα αυξάνουν τους υποδοχείς ωκυτοκίνης, καθιστώντας τους πιο ευαίσθητους στα αποτελέσματά της. Γίνεται όλο και ευκολότερο να είσαι στοργικός. Η ωκυτοκίνη είναι η νευροχημική βάση στην παροιμία «όσο περισσότερο δίνετε, τόσο περισσότερο παίρνετε». Η αφοβία, η αγάπη τείνει να αναπαράγει περισσότερη αφοβία και αγάπη, και ο φόβος τείνει να αναπαράγει περισσότερο φόβο. Εξαρτάται από μας και την αλληλοβοήθεια που δείχνουμε μεταξύ μας.

Πρόσφατα συμπεράσματα που καταδεικνύουν τη δύναμη της ωκυτοκίνης:

- Η ωκυτοκίνη μειώνει το φόβο. (Huber, 2005)

- Η ωκυτοκίνη επιταχύνει τη θεραπεία. Τα πληγωμένα χάμστερ θεραπεύονται δύο φορές πιο γρήγορα παρέα με ένα αδερφάκι, παρά στην απομόνωση (DeVries, 2004).

- Η ωκυτοκίνη σταματά τη βουλιμία για γλυκά. (Billings, 2006).

- Η ωκυτοκίνη μειώνει την αντικοινωνική συμπεριφορά- Η χορήγηση ωκυτοκίνης ομαλοποίησε την κοινωνική συμπεριφορά σε ζώα με συμπτώματα σχιζοφρένιας. (Lee, 2005)

- Η ωκυτοκίνη προωθεί την υγιή κοινωνική συμπεριφορά- Η χορήγηση ωκυτοκίνης μειώνει τα συμπτώματα του αυτισμού. (Hollander, 2003)

- Η ωκυτοκίνη μειώνει το στερητικό σύνδρομο των εθισμών. Όταν οι επιστήμονες τη χορήγησαν σε τρωκτικά εθισμένα στην κοκαΐνη, τη μορφίνη ή την ηρωίνη, οι αρουραίοι ελάττωναν τη δόση τους ή παρουσίαζαν λιγότερα συμπτώματα απόσυρσης. (Kovacs, 1998)

- Η ωκυτοκίνη ηρεμεί. (Agren, 2002)

- Η έλλειψη ωκυτοκίνης συνδέεται με την κατάθλιψη, ίσως επειδή τα υψηλά επίπεδα της ανταγωνίστριας κορτιζόλης είναι οι κύριοι ένοχοι στις διαταραχές κατάθλιψης και άγχους. (Uvnas-Moberg, 1999)

- Η ωκυτοκίνη αυξάνει τη σεξουαλική δεκτικότητα, και έτσι εξηγείται γιατί ο τρυφερός ερωτικός τρόπος παραμένει ευχάριστος. (Pedersen, C.A., 2002), (Arletti, 1997)

- Η ωκυτοκίνη μειώνει τα αποτελέσματα της κορτιζόλης. Τα αυξημένα επίπεδα ωκυτοκίνης στον εγκέφαλο μειώνουν τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα. (Legros, 2003)

- Η ωκυτοκίνη αυξάνει τη μακροζωία- Η συντροφικότητα αυξάνει τη μακροζωία (Υoung, 2004).

- Η ωκυτοκίνη μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί οι στοργικοί άνθρωποι ζουν σημαντικά περισσότερο. (Cal Tech, 1998).

Η ωκυτοκίνη θα μπορούσε να ονομαστεί «ορμόνη της φιλίας» και «ορμόνη της αγκαλιάς». Την παράγουμε φυσικά όταν αγαπάμε, αγαπιόμαστε, ανατρέφουμε, προσφέρουμε με αυταπάρνηση ή έχουμε στοργική επικοινωνία.

Δεν θα μπορούσαμε να αγαπάμε και να ερωτευόμαστε χωρίς ωκυτοκίνη. Δε θα φοβόμασταν χωρίς κορτιζόλη. Σχεδόν όλα τα αρνητικά αποτελέσματα των πίεσεων στο σώμα και το μυαλό συσχετίζονται με τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλη. Αυτά περιλαμβάνουν: χρόνια ανησυχία και κατάθλιψη, συναισθηματική υπερ-αντίδραση, αρνητικότητα, αύξηση βάρους, καρδιακές παθήσεις, υψηλή πίεση αίματος και αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό.

Η ωκυτοκίνη αντιμάχεται όλα αυτά!!!

Πηγή: «Ωκυτοκίνη - Φόβος και αφοβία»

Η λέξη ΩΚΥΤΟΚΙΝΗ είναι σύνθετη
από την ομηρική λέξη «ωκύς» που σημαίνει γρήγορος
και τη λέξη «τοκετός»

     

ΤΟ ΒΗΜΑ SCIENCE: «Η εξουσία είναι εθιστική»

Οι αλλαγές που επιφέρει η άσκηση εξουσίας στον εγκέφαλο εξηγούνται διεξοδικά σε ένα βιβλίο από τον καθηγητή Ψυχολογίας του Trinity College του Δουβλίνου Ιαν Ρόμπερτσον.

Η άσκηση της εξουσίας αλλάζει τον εγκέφαλο πυροδοτώντας την έκκριση τεστοστερόνης, εξηγεί ο καθηγητής σε άρθρο του στην εφημερίδα «Telegraph». Η τεστοστερόνη, και ιδιαίτερα ένα υποπροϊόν της, η 3-ανδροστενεδιόνη, προκαλούν εθισμό γιατί αυξάνουν τα επίπεδα ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και συγκεκριμένα σε μια περιοχή που ονομάζεται επικλινής πυρήνας (κέντρο ευχαρίστησης).

Το σύστημα ανταμοιβής, όπως αποδεικνύεται τα τελευταία χρόνια, είναι αυτό που μας κάνει ευάλωτους απέναντι στις περισσότερες εθιστικές συμπεριφορές. Σε αυτό επενεργούν επίσης τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, πυροδοτώντας έναν μηχανισμό ο οποίος προσφέρει άμεσα μεγάλη απόλαυση αλλά μακροπρόθεσμα οδηγεί στον εθισμό.

Μέσω διαφορετικής οδού, η εξουσία καταλήγει όπως έχουν δείξει οι μελέτες ακριβώς στο ίδιο αποτέλεσμα. Ο βαθμός του εθισμού και της αλλοίωσης της συμπεριφοράς που θα προκαλέσει φαίνεται, όπως εξηγεί ο ψυχολόγος, να είναι ζήτημα «δόσεων».

Μύγες το ‘ριξαν στο ποτό λόγω ερωτικής απογοήτευσης! Στο περιοδικό Science δημοσιεύθηκε το παρακάτω πείραμα. Ερευνητές χρησιμοποίησαν δύο ομάδες από μύγες Drosophilia melanogaster: η μία αποτελούνταν από αρσενικές μύγες που απορρίφθηκαν επί δώδεκα συνεδρίες (τρεις συνεδρίες της μίας ώρας επί τέσσερεις μέρες) από ήδη ζευγαρωμένες θηλυκές, και η άλλη από αρσενικές μύγες που είχαν επίσης δώδεκα συνεδρίες, όμως με μη-ζευγαρωμένες και άρα πρόθυμες να ζευγαρώσουν θηλυκές. Η απόρριψη συσχετίστηκε με μειωμένη παραγωγή του νευροπεπτιδίου F (NPF) στον εγκέφαλο των αρσενικών. Οι αρσενικές μύγες που είχαν έλλειμμα στο NPF, ένα πεπτίδιο που συνδέεται με το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου, αναζήτησαν «παρηγοριά» σε τροφές εμποτισμένες με οινόπνευμα 15%, προτιμώντας τες αντί για τη κανονική τους τροφή. Το ζευγάρωμα αντέστρεψε αυτή τη συμπεριφορά, γιατί οι αρσενικές μύγες της δεύτερης ομάδας, που ζευγάρωσαν με θηλυκές, έδειξαν αποστροφή για τις εμποτισμένες με οινόπνευμα τροφές και προτίμησαν τη κανονική τους τροφή. Πηγή: Student BMJ (International Medical Journal)

Πειράματα σε μπαμπουίνους (από τους στενότερους συγγενείς του ανθρώπου) έχουν δείξει ότι τα ζώα που βρίσκονται στις κατώτερες βαθμίδες της ιεραρχίας, και άρα σε θέση υποταγής, έχουν χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης στις περιοχές της ανταμοιβής. Μόλις όμως οι πίθηκοι προαχθούν σε ανώτερη βαθμίδα η αίσθηση της κυριαρχίας κάνει την εμφάνιση της αισθητή στον εγκέφαλο αυξάνοντας τη ντοπαμίνη. Γίνονται πιο επιθετικοί και σεξουαλικά δραστήριοι, κάτι το οποίο, όπως τονίζει ο κ. Ρόμπερτσον, συμβαίνει και στους ανθρώπους όταν αποκτούν εξουσία. Η ντοπαμίνη βελτιώνει επίσης τη λειτουργία των μετωπιαίων λοβών, χαρίζοντας καλύτερες γνωσιακές λειτουργίες – εν ολίγοις ευστροφία και εξυπνάδα.

Εξίσου αισθητά, αλλά αντίστροφα, είναι τα αποτελέσματα της «πτώσης» στην ιεραχία. Η απώλεια της εξουσίας και το πέρασμα από μια θέση κυριαρχίας σε μια θέση υποταγής επιφέρει μείωση των επιπέδων ντοπαμίνης, αύξηση του στρες και χειρότερες επιδόσεις στις γνωσιακές λειτουργίες.

Η υπερβολική εξουσία ωστόσο –και η υπερβολική έκκριση ντοπαμίνης– ενέχει κινδύνους και αρνητικά αποτελέσματα επιφέροντας διαταραχή τόσο των γνωσιακών όσο και των συναισθηματικών λειτουργιών. Όπως προειδοποιεί ο κ. Ρόμπερτσον, μπορεί να οδηγήσει σε χονδροειδώς λανθασμένες κρίσεις και αποφάσεις, άγνοια κινδύνου, εγωκεντρικότητα και έλλειψη οίκτου για τους άλλους.

Το βιβλίο του Ian Robertson με τίτλο «The Winner Effect: How Power Affects Your Brain» θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο από τις εκδόσεις Bloomsbury.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ SCIENCE: «Η εξουσία είναι εθιστική» (Λαλίνα Φαφούτη - 27/04/2012)

Elizabeth Gilbert: «Για την άνθιση της δημιουργικότητας»

Η Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ στοχάζεται τις ανέφικτες προσδοκίες που έχουμε για τους καλλιτέχνες και τις ευφυΐες — και εξομολογείται τη ριζοσπαστική της ιδέα ότι, αντί να θεωρούμε κάποια σπάνια πρόσωπα ευφυΐες, όλοι διαθέτουμε την ευφυΐα μας, ο καθένας το δικό του τζίνι. Είναι μια διασκεδαστική, προσωπική και εκπληκτικά συγκινητική ομιλία.

 
Ομιλία της Elizabeth Gilbert (Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ) στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση)
με τίτλο:
«Η φευγαλέα δημιουργική ιδιοφυΐα σας»
Φεβρουάριος 2009

Μετάφραση Spyros Kasimatis

Επανεξέταση Panagiota Chatziioannou

 
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ από την ομιλία της Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ:

Είμαι συγγραφέας. ... Κάτι παράξενο μου συνέβη πρόσφατα στη ζωή και στη καριέρα μου ... έγραψα πρόσφατα ένα βιβλίο με τίτλο «Eat, Pray, Love» το οποίο σε αντίθεση με τα προηγούμενα βιβλία μου, είχε μεγάλη απήχηση στον κόσμο, ... και έγινε παγκόσμιο μπεστ-σέλερ. Με αποτέλεσμα όπου κι αν βρεθώ να με αντιμετωπίζουν σαν καταδικασμένη. ... Με πλησιάζουν όλο ανησυχία και μου λένε: «Δεν φοβάσαι μήπως δεν μπορέσεις ποτέ να κάνεις κάτι καλύτερο;», «Δεν φοβάσαι ότι θα συνεχίσεις να γράφεις όλη σου τη ζωή αλλά δεν θα ξαναμπορέσεις να γράψεις ένα βιβλίο που να ενδιαφέρει οποιονδήποτε στον κόσμο, ποτέ ξανά;» ... Και στην εφηβεία μου όταν έλεγα ότι θα γίνω συγγραφέας συνάντησα την ίδια τρομοκρατημένη αντίδραση. Μου λέγανε: «Δεν φοβάσαι μήπως δεν κάνεις ποτέ επιτυχία;» «Δεν φοβάσαι ότι η ταπείνωση και η απόρριψη θα σε σκοτώσουν;» ... Η απάντηση μου ήταν: «Ναι, τα φοβάμαι όλα αυτά». ...

Όμως αυτό που απασχολεί τώρα τελευταία σχετικά με το γράψιμο είναι, γιατί ... τι είναι αυτό, ιδιαίτερα στα δημιουργικά επαγγέλματα, που μας κάνει να ανησυχούμε για την ψυχική υγεία μας; Γιατί οι συγγραφείς έχουμε κάπως τη φήμη ότι είμαστε αλκοολικοί, μανιο-καταθλιπτικοί ... και όχι μόνο οι συγγραφείς, αλλά οι δημιουργικοί άνθρωποι σε όλα τα είδη φαίνεται ότι έχουν αυτή τη φήμη, ότι είναι εντελώς ασταθείς ψυχολογικά. ... η δημιουργικότητα και το μαρτύριο συνδέονται εσωτερικά και η καλλιτεχνία οδηγεί πάντα στην αγωνία. ... Προσπάθησα να βρω πως κάποιες απόψεις βοηθάνε δημιουργικούς ανθρώπους να διαχειριστούν τους εγγενείς συναισθηματικούς κινδύνους της δημιουργικότητας. Η έρευνα μου με οδήγησε στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη.

Η Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ, Αμερικανίδα συγγραφέας, γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου 1969 στο Waterbury του Κονέκτικατ. Έγινε γνωστή το 2006 με το βιβλίο της «Eat, Pray, Love» (Φάε, Προσευχήσου, Αγάπησε), το οποίο έγινε Best Seller και παρέμεινε στη λίστα Best Seller των New York Times από την άνοιξη του 2006 μέχρι τον Οκτώβριο του 2008. Τον Αύγουστο του 2010, το βιβλίο της αυτό, γυρίστηκε σε ταινία (Eat, Pray, Love) με πρωταγωνίστρια την Τζούλια Ρόμπερτς. Μεγάλωσε στο πατρικό της σπίτι (ο πατέρας της ήταν χημικός μηχανικός και η μητέρα της νοσοκόμα), σε ένα απομονωμένο αγροτόσπιτο, χωρίς γείτονες και χωρίς τηλεόραση. Πηγή: Wikipedia Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο New York University. Μετά το Πανεπιστήμιο, πέρασε αρκετά χρόνια ταξιδεύοντας σε όλη τη χώρα, εργαζόμενη σε μπαρ, εστιατόρια και αγροκτήματα, συλλέγοντας εμπειρίες. Το 2000 εξέδωσε την πρώτη της νουβέλα. Η Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ ζει σε αγροικία του Νιου Τζέρσεϊ με το σύζυγό της, τον κήπο της, και πολλά κατοικίδια ζώα.   WebSite: http://www.elizabethgilbert.com/ Έργα της: STERN MEN (2000) THE LAST AMERICAN MAN 2002) EAT PRAY LOVE 2006) COMMITTED (2010)

Στην αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία Ρώμη δεν πιστεύανε ότι η δημιουργικότητα πηγάζει από τα ανθρώπινα όντα. Πιστεύανε ότι η δημιουργικότητα ήταν ένα θείο υπηρετικό πνεύμα που έφτανε στους ανθρώπους από κάποια μακρινή, άγνωστη προέλευση, για μακρινούς και άγνωστους λόγους. Οι Έλληνες αποκαλούσαν αυτά τα θεία υπηρετικά πνεύματα της δημιουργικότητας «δαίμονες». Ο Σωκράτης πίστευε ότι είχε ένα δαίμονα που του δίδασκε τη σοφία εξ αποστάσεως. Οι Ρωμαίοι είχαν την ίδια άποψη αλλά ονόμαζαν αυτό το ασώματο δημιουργικό πνεύμα ευφυΐα (genius-τζίνιους). Οι Ρωμαίοι δεν πίστευαν ότι μία ιδιοφυία ήταν ένα πολύ έξυπνο άτομο. Πίστευαν ότι η ευφυΐα ήταν μια μαγική θεϊκή οντότητα, που ζούσε κυριολεκτικά μέσα στους τοίχους, στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, κάτι σαν το ξωτικό του σπιτιού και έβγαινε και βοηθούσε αόρατα τον καλλιτέχνη στη δουλειά του και διαμόρφωνε το αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής.

Λοιπόν, θαυμάσια, να η απόσταση, η ψυχολογική κατασκευή που σε προστατεύει από τα αποτελέσματα της δουλειάς σου. Και όλοι το ήξεραν ότι έτσι συμβαίνει. Ο αρχαίος καλλιτέχνης λοιπόν ήταν προστατευμένος από ορισμένα πράγματα, όπως από τον πολύ ναρκισσισμό, ας πούμε. Αν η δουλειά σου ήταν εξαιρετική δεν μπορούσες να δεχτείς ολόκληρο τον έπαινο, όλοι ήξεραν ότι σε είχε βοηθήσει το ασώματο τζίνι. Κι αν η δουλειά σου ήταν για τα μπάζα, δεν έφταιγες κι απόλυτα. Όλοι ήξεραν ότι το τζίνι σου ήταν ανεπαρκές, ας πούμε. Κάπως έτσι έβλεπαν τη δημιουργικότητα στη Δύση για μεγάλη περίοδο της ιστορίας.

Κι έπειτα ήρθε η Αναγέννηση και όλα άλλαξαν. Είχαμε τη φαεινή ιδέα να βάλουμε το άτομο στο κέντρο του σύμπαντος, πάνω από θεούς και μυστήρια, και χάθηκε ο χώρος για μυστικές υπάρξεις που δέχονται οδηγίες από το θεϊκό. Είναι η αρχή του ορθολογικού ουμανισμού, και ο κόσμος άρχισε να πιστεύει ότι η δημιουργικότητα πηγάζει εξ ολοκλήρου από το άτομο. Και για πρώτη φορά στην ιστορία, οι άνθρωποι αρχίζουν να λένε πως ο ίδιος ο καλλιτέχνης είναι ιδιοφυΐα (τζίνιους), αντί να λένε ότι έχει ένα τζίνι (τζίνιους). Τεράστιο λάθος, πρέπει να σας ομολογήσω. Όταν το απλό άτομο αρχίζει να πιστεύει ότι είναι το σκεύος, το δοχείο, η ουσία και η πηγή κάθε θείου, δημιουργικού, αιώνιου μυστηρίου, αναλαμβάνει υπερβολική ευθύνη για μια εύθραυστη ανθρώπινη ψυχή. Είναι σαν να λες σε κάποιον να καταπιεί τον ήλιο. Τσαλακώνει και παραμορφώνει εντελώς τις προσωπικότητες και γεννά όλες αυτές τις ασυμμάζευτες προσδοκίες για απόδοση. Νομίζω ότι αυτή η πίεση σκοτώνει τους καλλιτέχνες εδώ και 500 χρόνια.

Το ερώτημα είναι τι κάνουμε τώρα; Μπορούμε να πράξουμε διαφορετικά; Ίσως να επιστρέψουμε στην αρχαία αντίληψη για τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και μυστηρίου της δημιουργικότητας; Ίσως να μην μπορούμε να διαγράψουμε έτσι απλά 500 χρόνια ορθολογικής ανθρωπιστικής σκέψης με μια ομιλία 18 λεπτών. Υπάρχουν, μάλλον, πολλοί στο κοινό που θα είχαν όντως θεμιτές επιστημονικές ενστάσεις για την αντίληψη, ότι νεράιδες τρέχουν πίσω από τους ανθρώπους περιχύνοντας με νεραϊδόζουμο τα έργα τους κ.λπ. Ίσως να μη συμφωνήσετε εντελώς μαζί μου. Η ερώτηση όμως που θέλω να θέσω είναι: «Γιατί να μην το σκεφτούμε έτσι;» Γιατί στέκει όσο και όποια άλλη εξήγηση έχω ποτέ ακούσει για την εξωφρενική δυστροπία της δημιουργικής διαδικασίας. Μια διαδικασία, που όπως ξέρει κάθε άνθρωπος που έχει προσπαθήσει να δημιουργήσει κάτι, δεν εξελίσσεται πάντα ορθολογικά. Ορισμένες φορές μάλιστα δίνει την αίσθηση του αφύσικου.

Συνάντησα πρόσφατα την εξαιρετική Αμερικανίδα ποιήτρια, Ρουθ Στόουν, που είναι τώρα στα 90 της, αλλά έγραφε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, και μου είπε ότι όταν ήταν μικρή στην αγροτική Βιρτζίνια, δούλευε στα χωράφια, και ένοιωθε ..., άκουγε ... το ποίημα να της έρχεται από μακριά. «Ήταν σαν ανεμοθύελλα», μου είπε, και έπεφτε πάνω της από το τοπίο γύρω της, και το ένιωθε να έρχεται, γιατί κουνιόταν η γη κάτω από τα πόδια της. Ήξερε ότι το μόνο πράγμα που μπορούσε να κάνει εκείνη τη στιγμή ήταν να τρέξει σαν τρελή. Και έτρεχε σαν τρελή στο σπίτι της και την κυνηγούσε από πίσω το ποίημα, και το θέμα ήταν να πιάσει ένα κομμάτι χαρτί κι ένα μολύβι, αρκετά γρήγορα, ώστε όταν άστραφτε και βρόνταγε μέσα της, να το μαζέψει και να το χώσει πάνω στο χαρτί. Άλλες φορές δεν ήταν αρκετά γρήγορη, κι έτρεχε, έτρεχε, έτρεχε, αλλά δεν έφτανε στο σπίτι έγκαιρα και το ποίημα κυλούσε από μέσα της και το έχανε. Και υπήρχαν περιπτώσεις που παραλίγο να το χάσει. Καθώς έτρεχε στο σπίτι και έψαχνε για χαρτί και το ποίημα την προσπερνούσε, άρπαζε το μολύβι ακριβώς εκείνη τη στιγμή που την διαπερνούσε και ήταν σαν να άπλωνε το άλλο χέρι και να το τσάκωνε στον αέρα. Το έπιανε από την ουρά και το τραβούσε πάλι μέσα στο σώμα της και το μετέγραφε στο χαρτί. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ποίημα έβγαινε στο χαρτί άψογο και άθικτο, αλλά ανάποδα, από την τελευταία λέξη προς την πρώτη.

Κάπως έτσι είναι και η δικιά μου δημιουργική διαδικασία. Απλώς, είμαι ένα μουλάρι, και ο τρόπος που πρέπει να δουλέψω είναι ότι πρέπει να σηκωθώ την ίδια ώρα κάθε μέρα, και αρκετά αδέξια να ιδρώσω και να κουραστώ και να τρέξω όλη μέρα. Αλλά ακόμα και μέσα στη μουλαροσύνη μου, το έχω αγγίξει αυτό το πράγμα, ορισμένες φορές. Κι εγώ είχα δουλειά και ιδέες που μου κατέβηκαν από κάποια πηγή που πραγματικά δεν μπορώ να εντοπίσω. Ποια άραγε είναι αυτή; Και πώς να αποκτήσουμε μια σχέση μαζί της χωρίς να μας κάνει να χάσουμε τα μυαλά μας, αλλά, ακριβώς το αντίθετο, να μας κρατήσει νηφάλιους;

Το καλύτερο σύγχρονο παράδειγμα που ξέρω για το πώς μπορεί να γίνει αυτό είναι ο μουσικός Τομ Γουέιτς, που του πήρα συνέντευξη εδώ και αρκετά χρόνια για κάποιο περιοδικό. Μιλούσαμε γι’ αυτό, και, ξέρετε, ο Τομ, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ήταν η ενσάρκωση του τυραννισμένου σύγχρονου καλλιτέχνη, που προσπαθεί να ελέγξει, να διαχειριστεί και να κυριαρχήσει πάνω σ’ αυτές τις ανεξέλεγκτες δημιουργικές επιθυμίες που ήταν εντελώς εσωτερικευμένες. Όσο μεγάλωνε ηρεμούσε, και μια μέρα ενώ οδηγούσε στον αυτοκινητόδρομο στο Λος Άντζελες, όλα αλλάξανε στη ζωή του. Εκεί που έτρεχε, λοιπόν, εντελώς ξαφνικά, του ήρθε ένα μικρό μελωδικό κομμάτι, μέσα στο κεφάλι, μια έμπνευση, φευγαλέα και προκλητική, και τη θέλει, είναι πανέμορφη, την επιθυμεί, αλλά δεν μπορεί να την πιάσει. Δεν έχει μαζί του χαρτί, δεν έχει μολύβι, δεν έχει μαγνητόφωνο. Αρχίζει λοιπόν να νιώθει όλο αυτό το άγχος να φουσκώνει μέσα του: «πάει χάθηκε», «θα με κυνηγάει για πάντα», «δεν είμαι αρκετά καλός», «δεν μπορώ» ... Αντί όμως να τον πιάσει πανικός, απλά σταμάτησε. Σταμάτησε όλη αυτή την αλυσίδα των σκέψεων κι έκανε κάτι εντελώς καινούργιο. Κοίταξε ψηλά στον ουρανό και είπε: «Συγνώμη, δεν βλέπεις ότι οδηγώ; Σου φαίνεται ότι μπορώ να γράψω τραγούδι αυτή τη στιγμή; Αν πραγματικά θέλεις να υπάρξεις, έλα κάποια καλύτερη στιγμή όταν θα μπορώ να σου αφιερώσω χρόνο. Αλλιώς, πήγαινε να ενοχλήσεις κανέναν άλλο. Πήγαινε να ενοχλήσεις τον Λέοναρντ Κοέν». Μετά από αυτό, όλη του η δημιουργική διαδικασία άλλαξε. Όχι η δουλειά, η δουλειά ήταν συχνά τόσο σκοτεινή όσο ήταν πάντα. Η διαδικασία, όμως, η αβάσταχτη αγωνία της αποφορτίστηκε ...

Μετά από αυτή την ιστορία άρχισε να μετατοπίζεται λίγο και ο δικός μου τρόπος δουλειάς, και ήδη με έχει σώσει μια φορά. Με έσωσε όταν καθώς έγραφα το «Eat, Pray, Love», και είχα πέσει στο πηγάδι της απελπισίας, σ’ αυτό που πέφτουμε όλοι όταν προσπαθούμε κάτι και δεν έρχεται και αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ότι θα είναι μεγάλη καταστροφή, θα είναι το χειρότερο βιβλίο όλων των εποχών, όχι απλώς κακό, αλλά το χειρότερο όλων των εποχών. Και άρχισα να σκέφτομαι ότι θα έπρεπε να το παρατήσω ... Τότε θυμήθηκα τον Τομ που μίλαγε στον ουρανό και το δοκίμασα. ... Κοίταξα στην άδεια γωνία του δωματίου και είπα δυνατά: «Κοιτά, ξέρουμε και οι δύο μας ότι αν το βιβλίο δεν βγει εξαιρετικό δεν θα φταίω μόνο εγώ, έτσι; Διότι βλέπεις ότι δίνω όλο μου το είναι, δεν έχω άλλο να δώσω. Αν λοιπόν το θες καλύτερο, τότε φανερώσου να βάλεις κι εσύ ένα χεράκι. Εντάξει; Αν όμως δεν έρθεις, ξέρεις κάτι; Να πάει στο διάολο. Θα συνεχίσω να γράφω έτσι κι αλλιώς γιατί είναι η δουλειά μου. Και θα ήθελα να γραφτεί στα πρακτικά ότι σήμερα παρουσιάστηκα για το δικό μου μέρος της δουλειάς».

Αιώνες πριν, όταν μαζευόταν ο κόσμος για ιερούς χορούς και μουσική στο φως της σελήνης που κρατούσαν ώρες κι ώρες, ως την αυγή. Και οι χορευτές ήταν επαγγελματίες ... όμως πολύ σπάνια, κάτι γινόταν και κάποιος από τους καλλιτέχνες αυτούς γινόταν όντως υπερφυσικός. ... Σαν να σταματούσε το χρόνος, ο χορευτής περνούσε μέσα από κάτι σαν πύλη και ενώ δεν έκαμνε τίποτα διαφορετικό απ’ ότι έκαμνε τις προηγούμενες 1.000 νύχτες, όλα έρχονταν σε αρμονία. Και ξαφνικά, παύει να φαίνεται απλά ανθρώπινος. Λάμπει από μέσα του, φωτίζεται από κάτω και λαμπαδιάζει από θεϊκότητα. Όταν συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε, ο κόσμος το αναγνώριζε, και το έλεγε με το όνομά του. Ενώνανε τα χέρια τους και άρχιζαν να ψάλλουν, «Αλλάχ, Αλλάχ, Αλλάχ, Θεέ μου, Θεέ μου, Θεέ μου». Είναι ο Θεός. ... Όταν οι Μαυριτανοί εισέβαλαν στη νότιο Ισπανία, έφεραν και αυτή τη συνήθεια μαζί τους και η προφορά άλλαξε δια μέσου των αιώνων κι έγινε από «Αλλάχ, Αλλάχ, Αλλάχ», «Ολέ, ολέ, ολέ» που ακόμα ακούγεται ... Στην Ισπανία, όταν ο καλλιτέχνης κάνει κάτι αξεπέραστο και μαγικό, «Αλλάχ, ολέ, ολέ, Αλλάχ, θαυμάσιο, μπράβο ... μια ματιά του Θεού». Και πολύ σωστά, γιατί το χρειαζόμαστε. Τα δύσκολα όμως έρχονται το επόμενο πρωί, για τον ίδιο τον χορευτή, όταν ξυπνά και ανακαλύπτει ότι είναι Τρίτη, 11 η ώρα και δεν είναι πια μια ματιά του Θεού. Είναι ένας θνητός που γερνάει και του πονάνε τα γόνατα, και ίσως δεν θα ανεβεί ποτέ ξανά σε αυτό το ύψος. Κανείς ίσως πια δεν θα ψάλλει το όνομα του Θεού καθώς θα φέρνει βόλτες, και τι θα απογίνει στο υπόλοιπο της ζωής του; Είναι σκληρό. Είναι ο πιο οδυνηρός συμβιβασμός σε μια δημιουργική ζωή.

Δεν χρειάζεται όμως τόση αγωνία. Αν εξ αρχής δεν πίστευες ότι οι πιο εξαιρετικές πλευρές της ύπαρξης σου προέρχονται από σένα τον ίδιο, ίσως αν πιστέψεις ότι σου τις έχει δανείσει μια πηγή που σου είναι αδύνατον να την φανταστείς για ένα υπέροχο διάστημα της ζωής σου για να τις μεταβιβάσεις, όταν τελειώσεις, σε κάποιον άλλο. Αν το σκεφτούμε έτσι, ξέρετε, όλα αρχίζουν να αλλάζουν.

Αυτό που επαναλαμβάνω στον εαυτό μου όταν «μου τη δίνει», είναι, «μη φοβάσαι, μη σε πιάνει δέος, κάνε τη δουλειά σου, συνέχισε να εμφανίζεσαι για το δικό σου μερίδιο, όποιο κι αν είναι αυτό. Αν η δουλειά σου είναι να χορεύεις, χόρευε. Αν το θεϊκό αποφασίσει να αφήσει το θαύμα να φανεί, για μια στιγμή μέσω των κόπων σου, τότε, “Ολέ!” Κι αν όχι, εσύ χόρευε, ούτως ή άλλως, και “ολέ” σε σένα, έτσι κι αλλιώς. “Ολέ” σε σένα, έτσι κι αλλιώς, μόνο και μόνο για την απλή ανθρώπινη αγάπη και το πείσμα να συνεχίζεις να εμφανίζεσαι». Ευχαριστώ.

Ολόκληρο το κείμενο των υπότιτλων: http://www.ted.com

     

«Ο Ουρανός και η Γη, δουλειά δεν είχανε, παιδιά κάνανε ... Να, λοιπόν γεννοβόλημα ο Ουρανός, αλλά όσο γένναγε δεν τάβλεπε καλά τα πράγματα. ... Ο Ουρανός τα μυριζότανε. Τούτα τα σκατόπαιδα, κάποτε θα του κάνουνε κανά χουνέρικαι τόνε ρίξουνε ... τα πέταγε, λοιπόν, στα έγκατα της γης και τάφηνε κει πέρα να μην του χαλάνε τη μανέστρα.

Η Γαία, όμως, μάνα ήτανε και της κακοφαινότανε να γεννάει ασταμάτητα και να μην έχει παιδί δίπλα της. Είδε κι απόειδε, φαίνεται βαρέθηκε και τον Ουρανό, όλο τα ίδια και τα ίδια, έπιασε και σκάρωσε ένα μεταλλικό δρεπάνι ... και πήγε κι αντάμωσε τα παιδιά της.

- Ξέρετε τι θα του κάνω αυτουνού;

- Θα του κόψω ... «πάσαν πατρότητος ελπίδα» ...

Φρικιάσανε τα παιδιά, «όχι, δεν γίνονται τέτοια», πετάχτηκε όμως ο νεώτερος, ο Κρόνος, και λέει, «Εγώ».

Τα συμφωνήσανε μάνα και γιος, κι ένα βράδυ ... ο Κρόνος, του έκοψε ότι ήτανε να κοπεί. ... Ο Ουρανός δεν πέθανε μ’ όλη τη λαχτάρα πούπαθε ... άλλα ο Κρόνος έγινε Βασιλεύς ... και πήρε τη Ρέα για γυναίκα του.

Ο Κρόνος και το Ρεάκι αρχίσανε κι αυτοί την παιδοποιΐα. ... Αλλά ο Κρόνος δεν ήτανε κορόιδο να τα ρίχνει στον Τάρταρο τα παιδιά. Σου λέει, Τάρταρος είναι αυτός. Ξέρω ‘γω, μη βρεθεί κάνα δρεπάνι και βγει κάνας μούλος και μου ανάψει δουλειές ...

Μόλις γεννιόντουσαν, λοιπόν, φώναζε τη γυναίκα του:

- Γεννήσατε μανδάμ;

- Ναι.

- Φέρτο να το δω κι εγώ.

Τόφερνε η Ρέα τυλιγμένο το μωρό, άνοιγε το στόμα του ο Κρόνος και το ... κατάπινε.

Ό,τι πάθαινε η Γαία, τα πάθαινε και χειρότερα η Ρέα. Στεναχωριότανε, λοιπόν, πολύ, κι άμα ξανάμεινε έγκυος, πάει στους γονείς της.

- Τι θα γίνει; Θα μου το φάει κι αυτό.

- Να πας να γεννήσεις στη Κρήτη. Της λέει ο πατέρας της. Πάει στην Κρήτη η Ρέα, γεννάει, κρύβει το παιδί, μετά παίρνει μια θεοκοτρώνα, την τυλίγει στις φασκιές και το πάει του Κρόνου.

- Θα το φάτε;

- Αμ τι θα το κάνω;

- Καλή όρεξη.

Καταπίνει την κοτρώνα ο Κρόνος και του κάθησε στο στομάχι ...

- Καλά έκανα και τον έφαγα, αυτός θάβγαινε σκληρός.

Το παιδί το λέγανε Δία και μεγάλωσε κρυφά στην Ίδη ...

Μεγάλωνε ο Δίας με γάλα και με νέκταρ, γινότανε δυνατός και θαρραλέος, τίποτα δεν λογάριαζε παρά μόνο πώς να πάρει την εξουσία από τον μπαμπά του, τον γέρο Κρόνο.

Σηκώθηκε, λοιπόν, το Διάκι, να πα να τα βάλει με τον πατέρα του. Η Γαία, σαν μάνα, τον κανακάρη της υποστήριζε.

- Παραιτείσαι με το καλό, υπέρ του υιού υμών, Κύριε;

- Δεν φταίει κάνας άλλος. Φταίω εγώ που δεν τον κατάπια.

Είχε καταπιεί όμως τ’ άλλα του παιδιά και ο Ζευς προμηθεύτηκε εμετικό.

Κοιμότανε ο Κρόνος με ανοιχτό το στόμα. Ζυγώνουνε, στις άκρες των ποδιών με τη Γαία και του χύνουν το φάρμακο στον καταπιώνα του. ... Τάβγαλε όλα. Πρώτα τη πέτρα ... και μετά τα παιδιά του. Φυσικά τα παιδιά, θεοί ήτανε, δεν είχανε πεθάνει, και πήγανε στο αδελφάκι τους τον ελευθερωτή.

- Εσύ μας έβγαλες, να σε κάνουμε αρχηγό μας.

Ζορίστηκε κι ο Κρόνος με όλες του τις φύτρες εναντίον του ... απεσύρθη της εξουσίας και έμεινε ιδιωτεύων».

(Νίκου Τσιφόρου, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, εκδ. Ερμής 1986, σελ. 9-40).

     

Ο Ουρανός και ο Κρόνος ξεπάστρευαν τα τέκνα τους για να μην χάσουν το βασίλειο τους. Ο Αγαμέμνωνας θυσίασε τη κόρη του την Ιφιγένεια για να πάνε καλά οι δουλειές των Αχαιών. Κι ο Αβραάμ καλέστηκε να θυσιάσει τον μονάκριβο γιο του.

     

Το νόημα της θυσίας του Αβραάμ έγκειται εις το ότι ούτος εν τω γήρατι αυτού, τοσούτον προσεκολλήθη εις τον «κατ’ επαγγελίαν υιόν» αυτού Ισαάκ, ώστε η προς τον Θεόν αγάπη αυτού απώλεσε το πλήρωμα αυτής. Ίνα και πάλιν η προς τον Θεόν αγάπη αποβή ο «ακρογωνιαίος λίθος» της ζωής αυτού, ο Αβραάμ ώφειλε να προσφέρη θυσίαν: να σφαγιάση τον ηγαπημένον υιόν. Ότε όμως εσωτερικώς συνετελέσθη η πράξις αύτη τότε ο θάνατος του Ισάακ δεν ήτο αναγκαίος: Ηδύνατο ούτος να παραμείνη πλησίον του πατρός αυτού.

Δεν είναι δυνατόν να μη αγαπώμεν τον κόσμον, αλλ’ όταν η έλξις προς τον αυτόν υπερβαίνη την αγάπην ημών προς τον Θεόν, τότε οφείλομεν να ανεύρωμεν εν εαυτοίς δυνάμεις και να μιμηθώμεν τον Αβραάμ: Να λάβωμεν εις τας χείρας πυρ και μάχαιραν και να προσφέρωμεν ως θυσίαν παν πολύτιμον εις ημάς, χάριν του θριάμβου της αγάπης του Θεού εν ημίν (βλ. Γέν. κβ’ 6).

(Αρχιμ. Σωφρονίου, ΟΨΟΜΕΘΑ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΚΑΘΩΣ ΕΣΤΙ, σελ. 383, 159).

     

Το ίδιο ακριβώς πρότυπο ισχύει και για την σχέση κάθε δημιουργού με τα δημιουργήματα του, με τα έργα των χειρών, με τα «παιδιά» του. Ο δημιουργός, για να μη χάσει τη δημιουργικότητα του, για να μη στερέψει η έμπνευση μέσα του, για να μην χάσει το «βασίλειο» του, για να μην απολέσει τον «δαίμονα» του, το τζίνι του, πρέπει να εξολοθρεύει τα παιδιά του, τα έργα των χειρών ή του μυαλού του, πρέπει να απελευθερώνεται από το μέχρι πρότινος έργο του. Αν αφήνει τα «παιδιά» του να «ζουν», θα του ρημάξουν το «βασίλειο». Αν δεν δεχτεί, από καρδίας, στο επίπεδο της καρδιάς, να θυσιάσει το μονάκριβο γιο του, θα χάσει την έμπνευση φυλακισμένος στον ίδιο του τον πύργο, στα έργα των χειρών του.

Αναγκαίος ο κόπος της ανοικοδόμησης, εξίσου αναγκαίος ο κόπος και ο πόνος της κατεδάφισης. Όποιος καταφέρνει να επιστρέφει στο «μηδέν», όποιος φροντίζει να εξολοθρεύει τα «παιδιά» του, θα συνεχίσει να βασιλεύει. Αν ο ζωγράφος θαυμάζει τον πρώτο πίνακα που έκανε δεν θα ξανακάνει άλλον εμπνευσμένο, απλά θα αντιγράφει τον εαυτό του. Αν ο γράφων ηδονίζεται να διαβάζει ξανά και ξανά τα γραπτά του δεν πρόκειται να ξανακούσει το τζίνι να του ψιθυρίζει. Θα τελματώσει.

Η λατρεία του έργου του, ο αυτοθαυμασμός, ο ναρκισσισμός του δημιουργού, δεν είναι ηθικώς κακόν, είναι στρατηγικά λάθος, φτωχαίνει, μέχρι και στερεύει την έμπνευση, μαραίνει τη δημιουργικότητα.

Ben Dunlap: «Για μια ζωή γεμάτη πάθος»

Ο Ben Dunlap, πρόεδρος του κολλεγίου Wofford, διηγείται την ιστορία του Sandor Teszler, ενός Ούγγρου που επέζησε του Ολοκαυτώματος και που τον δίδαξε τι είναι να ζεις με πάθος και να μαθαίνεις σ' όλη σου τη ζωή.

 
Ομιλία του Ben Dunlap στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση):
O Ben Dunlap μιλάει για μια ζωή γεμάτη πάθος
Ιανουάριος 2008

Μετάφραση Dimitris Kantalis

Επανεξέταση Papoutsis Panayiotis

«... Ο Sandor Teszler ... είχε γεννηθεί στα 1903 στα μέρη της παλιάς Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας, που αργότερα αποτέλεσαν τη Γιουγκοσλαβία. Δεν τον έκαναν παρέα σαν παιδί επειδή εκ γενετής είχε και τα δυο του πόδια παραμορφωμένα. Νεαρός παρακολούθησε το εμπορικό γυμνάσιο στη Βουδαπέστη. Συνδύαζε την εξυπνάδα με τη σεμνότητα, κι είχε πολλές επιτυχίες. Μετά την αποφοίτησή του, όταν ασχολήθηκε με την υφαντουργία, η επιτυχία του συνεχίστηκε. Έχτιζε το ένα εργοστάσιο μετά το άλλο. Παντρεύτηκε κι έκανε δυο γιούς. Είχε υψηλά ιστάμενους φίλους που τον διαβεβαίωναν πως η συμβολή του στην οικονομία ήταν σημαντική.

Κάποτε, βάσει των οδηγιών που ο ίδιος είχε δώσει, τον κάλεσε ο νυχτοφύλακας άγρια μεσάνυχτα σε ένα από τα εργοστάσιά του. Ο νυχτοφύλακας είχε τσακώσει έναν εργαζόμενο να κλέβει κάλτσες - ήταν καλτσοβιομηχανία, κι αυτός είχε παρκάρει το φορτηγό με την όπισθεν στο χώρο φόρτωσης και φτυάριζε βουνά από κάλτσες. Ο κ. Τέζλερ κατέβηκε στο εργοστάσιο κι κοιτώντας τον κλέφτη κατάματα του είπε, Μα γιατί με κλέβεις; Αν χρειάζεσαι χρήματα, απλώς ζήτησέ τα." Ο νυχτοφύλακας, βλέποντας πού πήγαινε η κατάσταση και νιώθοντας όλο και πιο αγανακτισμένος είπε, " Λοιπόν, δεν ειδοποιούμε την αστυνομία;" Αλλά ο κ. Τέζλερ απάντησε, "Μπα, δε χρειάζεται. Δε θα μας ξανακλέψει."

δεν έφυγε για καιρό αφότου έγινε το ναζιστικό Άνσλους (ένωση με τη Γερμανία) στην Αυστρία, κι ακόμη αφού ξεκίνησαν οι συλλήψεις κι οι απελάσεις στη Βουδαπέστη. Η μοναδική του προφύλαξη ήταν να βάλει κάψουλες με κυάνιο σε μενταγιόν που είχαν στο λαιμό τους ο ίδιος κι η οικογένειά του. Και να που μια μέρα έγινε κι αυτό. Τον πιάσανε μαζί με την οικογένειά του, και τους πήγαν για εκτέλεση κάπου στο Δούναβη. Εκείνο τον καιρό που εξολοθρεύονταν οι Εβραίοι στην Ευρώπη, η κτηνωδία γινόταν με τα χέρια- δέρναν τους ανθρώπους έως θανάτου και πέταγαν τα πτώματα στο ποτάμι- αλλά κανείς από όσους έμπαιναν στο σπίτι του θανάτου δεν είχε βγει ποτέ ζωντανός. Και πώς γυρνάνε τα πράματα, που ούτε σε ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ δε συμβαίνει, και ο Γκαουλάιτερ που έκανε κουμάντο στο βάρβαρο ξυλοδαρμό ήταν αυτός ο ίδιος ο κλέφτης που είχε κλέψει τις κάλτσες από την καλτσοβιομηχανία του κ. Τέζλερ. Ο ξυλοδαρμός ήταν κτηνώδης. Και κάπου μέσα σ' αυτήν την κτηνωδία, ένας από τους γιους του κ. Τέζλερ, ο Αντρέα, σήκωσε το βλέμμα του κι είπε, " Μπαμπά, μήπως είναι η ώρα να πάρουμε την κάψουλα τώρα;" Κι ο Γκαουλάιτερ, που αργότερα χάνεται από την ιστορία αυτή, έσκυψε και ψιθύρισε στο αυτί του κ. Τέζλερ, "Όχι, μη την πάρετε την κάψουλα. Έρχεται βοήθεια." Και κατόπιν συνέχισε το ξυλοφόρτωμα.

Αλλά η βοήθεια - που ήταν καθ' οδόν, και λίγο αργότερα ένα αυτοκίνητο έφτασε από την Ελβετική πρεσβεία. Ξαναβρήκαν τη ζωή τους σε ασφαλές μέρος. Φτιάξανε καινούρια χαρτιά σαν Γιουγκοσλάβοι πολίτες και κατάφεραν να γλυτώνουν την τελευταία στιγμή από τους διώκτες τους σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, επιβιώνοντας από πυρκαγιές και βομβαρδισμούς, κι όταν τέλειωσε ο πόλεμος, κι από τη σύλληψη από τους Σοβιετικούς. Πιθανόν ο κ. Τέζλερ να είχε κάποια χρήματα σε Ελβετικές τράπεζες, γιατί κατάφερε και πήγε την οικογένειά του πρώτα στη Μ. Βρετανία, μετά στο Λονγκ Άιλαντ, και κατόπιν στην καρδιά της υφαντουργίας στον Αμερικάνικο Νότο, που, η τύχη τα έφερε, να είναι το Σπάρταμπεργκ, στη Νότια Καρολίνα: το μέρος οπου βρίσκεται το Κολλέγιο Wofford. Κι εκεί ο κ. Τέζλερ ξεκίνησε πάλι από το μηδέν, και γι άλλη μια φορά διέπρεψε, ιδίως όταν εφεύρε μια τεχνική για την κατασκευή ενός νέου υφάσματος που λεγόταν διπλή ύφανση.

6:57

Και τότε - στα τέλη της δεκατίας του '50, στον απόηχο της κατάργησης των φυλετικών διακρίσεων στα σχολεία όταν ξαναφούντωνε η Κλαν σ' όλο το Νότο, ο κ. Τέζλερ είπε, " Αυτά μας τα ξανάπαν." Και φώναξε τον υπάλληλο που είχε δεξί του χέρι και τον ρώτησε, "Πού νομίζεις, στα μέρη αυτά, είναι η φωλιά του ρατσισμού;" "Δεν είμαι εντελώς βέβαιος, κ. Τέζλερ. Φαντάζομαι ότι ίσως βρίσκεται στο Κινκς Μάουντεν." "Ωραία. Αγόρασε για την εταιρία μια έκταση στο Κινκς Μάουντεν, και μετά να ανακοινώσεις πως θα στήσουμε ένα σπουδαίο εργοστάσιο εκεί." Ο υπάλληλος έκανε ό,τι του είπαν, και λίγο αργότερα ο κ. Τέζλερ δέχτηκε την επίσκεψη του λευκού δημάρχου του Κινκς Μάουντεν. Τώρα, καλό είναι να ξέρετε πως εκείνο τον καιρό στην υφαντουργία στο Νότο οι φυλετικές διακρίσεις ήταν στο φόρτε τους. Ο λευκός δήμαρχος επισκέφτηκε τον κ. Τέζλερ και του είπε, "Κύριε Τέζλερ, πιστεύω πως θα προσλάβετε πολλούς λευκούς εργάτες." Ο κ. Τέζλερ του είπε, " Φέρε μου τους καλύτερους εργάτες που θα βρεις, κι αν αξίζουν, θα τους προσλάβω." Δέχτηκε επίσης επίσκεψη από τον ηγέτη της μαύρης κοινότητας, ένα πάστορα, που του είπε, "Κύριε Τέζλερ, θέλω να ελπίζω πως πρόκειται να προσλάβετε κάποιους μαύρους εργάτες σ' αυτό σας το εργοστάσιο." Πήρε κι αυτός την ίδια απάντηση: "Φέρε μου τους καλύτερους εργάτες που θα βρεις, κι αν αξίζουν, θα τους προσλάβω." Και πως έγινε και ο μαύρος πάστορας δούλεψε καλύτερα από το λευκό δήμαρχο, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει. Ο κ. Τέζλερ προσέλαβε 16 άνδρες, οκτώ λευκούς κι οκτώ μαύρους.

8:20

Αυτοί θα ήταν το φυτώριό του, οι αυριανοί του επιστάτες. Είχε εγκαταστήσει το βαρύ εξοπλισμό για τη νέα του τεχνική σε μια παρατημένη αποθήκη κοντά στο Κινκς Μάουντεν, και για δυο μήνες αυτοί οι 16 άντρες θα ζούσαν και θα δούλευαν μαζί, ενώ θα μάθαιναν την καινούρια τεχνική. Τους μάζεψε όλους αφού τους έκανε ένα γύρο στις εγκαταστάσεις και τους ρώτησε αν είχαν να κάνουν τίποτα ερωτήσεις. Επικράτησε κάποια διστακτικότητα κι ακούστηκαν αοριστολογίες, κι έπειτα ένας λευκός εργάτης βγήκε μπροστά και είπε, "Ε, λοιπόν. Ρίξαμε μια ματιά στο χώρο - κι έχει ένα μόνο μέρος για ύπνο, ένα μόνο μέρος για φαγητό, υπάρχει μόνο μια τουαλέτα, υπάρχει μια μονάχα βρύση. Τελικά δε θα υπάρχουν διακρίσεις στο εργοστάσιο;" Ο κ. Τέζλερ είπε, "Παίρνετε διπλάσιο μεροκάματο από οποιονδήποτε άλλο εργάτη υφαντουργίας στα μέρη μας, κι αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύουμε εμείς. Υπάρχει άλλη ερώτηση;" "Όχι, νομίζω πως όχι." Και δυο μήνες αργότερα, όταν άνοιξε το κεντρικό εργοστάσιο κι εκατοντάδες νέοι εργάτες, λευκοί και μαύροι, συνέρρεαν για να δουν τις εγκαταστάσεις για πρώτη φορά, συναντούσαν τους 16 επιστάτες, λευκούς και μαύρους, να στέκονται ο ένας πλάι στον άλλο. Τους έκαναν ξενάγηση στους χώρους και τους ρωτούσαν αν είχαν απορίες. Και αναπόφευκτα, προέκυψτε το ίδιο ερώτημα: "Τελικά, σε αυτό το εργοστάσιο δεν υπάρχουν διακρίσεις;" Ένας από τους λευκούς επιστάτες βγήκε μπροστά και είπε, "Παίρνετε διπλάσιο μεροκάματο από οποιονδήποτε άλλο εργάτη με την ίδια απασχόληση στα μέρη μας κι εμείς εδώ έτσι δουλεύουμε. Υπάρχει άλλη ερώτηση;"

9:42

Και δεν ξαναρώτησε κανείς. Με μια γρήγορη κίνηση, ο κ. Τέζλερ κατάργησε τις διακρίσεις στην υφαντουργία στα μέρη αυτά του Νότου. Ήταν ένα επίτευγμα εφάμιλλο του Μαχάτμα Γκάντι, που έγινε με τη σπιρτάδα ενός δικηγόρου και τον ιδεαλισμό ενός αγίου. Στα ογδόντα του, ο κ. Τέζλερ, έχοντας αποσυρθεί από την υφαντουργία, υιοθέτησε το Κολλέγιο Wofford- παρακολουθώντας τα μαθήματα κάθε εξαμήνου. Και, μιας και είχε την τάση να φιλάει οτιδήποτε έβλεπε να κινείται, κι έτσι τον φώναζαν με το χαϊδευτικό προσωνύμιο Όπι- που θα πει παππούς στα Μαγυάρικα- όλοι αδιακρίτως. Ήδη προτού πάω εγώ εκεί, η βιβλιοθήκη του κολλεγίου είχε πάρει το όνομα του κ. Τέζλερ, κι αφού έφτασα στα 1993, η σχολή αποφάσισε να τιμήσει τον ευατό της αναγορεύοντας τον κ. Τέζλερ Καθηγητή του Κολλεγίου. Εν μέρει επειδή σε εκείνο το σημείο είχε ήδη παρακολουθήσει όλα τα μαθήματα που είχε η λίστα, αλλά κυρίως επειδή ξεχώριζε ολοφάνερα για τη σοφία του από όλους μας.

Λίγο καιρό πριν το θάνατο του ίδιου του κ. Τέζλερ στην ηλικία των 97, με άκουσε να μιλάω εκτενώς για την ανθρώπινη διαφθορά. Έκανα μια διάλεξη όπου περιέγραψα την ιστορία σε γενικές γραμμές σαν ένα παλλοιριακό κύμα ανθρώπινου πόνου και κτηνωδίας, κι ο κ. Τέζλερ με πλησίασε κατόπιν κι επιτιμώντας με ευγενικά μου είπε, "Ξέρετε, Δόκτορα, οι άνθρωποι κατά βάση είναι καλοί." Κι έδωσα όρκο στον εαυτό μου, επιτόπου, πως αν αυτός ο άνθρωπος που είχε κάθε λόγο να σκέφτεται διαφορετικά είχε καταλήξει σ αυτό το συμπέρασμα, δε θα τολμούσα να έχω διαφορετική άποψη μέχρι ο ίδιος να με απαλλάξει από τον όρκο μου. Τώρα είναι νεκρός, επομένως εξακολουθώ να είμαι δεμένος με τον όρκο μου.

αυτό που αποκάλυπταν οι δυο άντρες ήταν το μυστικό της ασυνήθιστης επιτυχίας τους, ο καθένας από τη δική του σκοπιά. Κι αυτό βρισκόταν σε εκείνη την ακόρεστη περιέργεια, την ακατανίκητη επιθυμία να αποκτήσουν γνώση, ανεξαρτήτως αντικειμένου, ανεξαρτήτως του κόστους, ακόμα και την ώρα που αυτοί που ρυθμίζουν τις τύχες μας είναι έτοιμοι να ποντάρουν στο ότι οι άνθρωποι δεν θα υπάρχουν για να φαντάζονται οτιδήποτε το έτος 2100, λιγότερο από 93 χρόνια από τώρα. "Ζήσε την κάθε σου μέρα ωσάν να είναι η τελευταία σου," έλεγε ο Μαχάτμα Γκάντι. "Μάθαινε ωσάν να πρόκειται να μην πεθάνεις ποτέ." Αυτό είναι που με παθιάζει. Ακριβώς αυτό το πράγμα. Είναι αυτή η δίψα για μάθηση κι εμπειρία που είναι ακόρεστη κι ακαταμάχητη, όσο κωμική, όσο εσωτερική, όσο ανατρεπτική κι αν φαίνεται.

Ολόκληρο το κείμενο των υπότιτλων: http://www.ted.com

Elizabeth Gilbert: «Η επιτυχία, η αποτυχία και η θέληση να συνεχίσεις να δημιουργείς»

Η Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ ήταν κάποτε μια σερβιτόρα που δεν είχε εκδώσει βιβλίο, απελπισμένη από τις απορριπτικές επιστολές. Παρ' όλα αυτά, στον απόηχο της επιτυχίας του «Eat, Pray, Love», βρήκε πως ταυτιζόταν πολύ με τον παλιό εαυτό της. Με οξυδέρκεια, η Γκίλμπερτ συλλογίζεται πάνω στο γιατί η επιτυχία μπορεί να είναι εξίσου αποπροσανατολιστική με την αποτυχία και προσφέρει έναν απλό, αν και δύσκολο τρόπο για να συνεχίζει κανείς, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα.

 
Ομιλία της Elizabeth Gilbert (Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ) στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση)
με τίτλο:
«Η επιτυχία, η αποτυχία και η θέληση να συνεχίσεις να δημιουργείς»
Μάρτιος 2014

Μετάφραση Miriela Patrikiadou

Επανεξέταση VASSILIKI SARAFI

«... όλο αυτό το «Eat, Pray, Love» ήταν μια τεράστια ευκαιρία για μένα. Όμως με άφησε και σε μια πραγματικά περίεργη θέση να προχωρήσω ως συγγραφέας, προσπαθώντας να καταλάβω πώς στην ευχή θα μπορούσα να γράψω ξανά ένα βιβλίο που θα ευχαριστούσε τον οποιονδήποτε, επειδή ήξερα καλά εκ των προτέρων πως όλοι όσοι είχαν λατρέψει το «Eat, Pray, Love» θα απογοητευόνταν πολύ με οτιδήποτε θα έγραφα μετά επειδή δεν θα ήταν το «Eat, Pray, Love». ... Οπότε ήξερα πως δεν υπήρχε τρόπος να κερδίσω και γνωρίζοντας πως δεν είχα τρόπο να κερδίσω, με έκανε να σκεφτώ στα σοβαρά για λίγο να εγκαταλείψω τον αγώνα και να μετακομίσω στην επαρχία για να εκτρέφω κόργκι. Όμως αν είχα παρατήσει το γράψιμο, θα έχανα το αγαπημένο μου επάγγελμα, οπότε ήξερα πως έπρεπε να βρω κάποιο τρόπο για να βρω την έμπνευση για να γράψω το επόμενο βιβλίο ανεξάρτητα από την αναπόφευκτη αποτυχία του. Με άλλα λόγια, έπρεπε κάπως να βεβαιωθώ πως η δημιουργικότητά μου επιβίωσε της επιτυχίας της. ... το μόνο πράγμα που ήθελα ποτέ να γίνω, σε όλη μου τη ζωή, ήταν συγγραφέας. Έγραφα σε όλη την παιδική μου ηλικία, την εφηβεία και όταν έγινα έφηβη έστελνα τις πολύ κακές ιστορίες μου στο «Τhe Νew Yorker», ελπίζοντας να με ανακαλύψουν. Μετά το πανεπιστήμιο βρήκα δουλειά ως σερβιτόρα, συνέχισα να εργάζομαι, συνέχισα να γράφω, συνέχισα να προσπαθώ σκληρά να εκδώσω ένα βιβλίο, και συνέχισα να αποτυγχάνω. Αποτύγχανα να εκδώσω βιβλίο για περίπου έξι χρόνια. Οπότε, για περίπου έξι χρόνια, καθημερινά, λάμβανα μόνο επιστολές απόρριψης στο γραμματοκιβώτιό μου. Ήταν συντριπτικό, κάθε φορά, και κάθε φορά έπρεπε να αναρωτηθώ αν θα έπρεπε απλώς να παραιτηθώ, να τα παρατήσω και να γλιτώσω από αυτόν τον πόνο ... Για μένα, να επιστρέψω σπίτι μου, σήμαινε να επιστρέψω στο γράψιμο επειδή το γράψιμο ήταν το σπίτι μου, επειδή το αγαπούσα περισσότερο από ότι μισούσα τις αποτυχίες μου, με λίγα λόγια, αγαπούσα το γράψιμο περισσότερο από τον εγωισμό μου και με αυτό θέλω τελικά να πω πως αγαπούσα το γράψιμο περισσότερο από τον εαυτό μου. ... Και στις δύο περιπτώσεις (και στην επιτυχία και στην αποτυχία) υπάρχει ο ίδιος κίνδυνος να χαθείς εκεί έξω, στα ενδότερα της ψυχής. ... Όμως και στις δύο περιπτώσεις, αποδεικνύεται πως υπάρχει το ίδιο φάρμακο για την αυτό-ανασυγκρότηση. και αυτό είναι πως πρέπει να βρεις ξανά το δρόμο για το σπίτι σου όσο πιο γρήγορα και ομαλά μπορείς και αν αναρωτιέσαι τι είναι το σπίτι σου, να μια νύξη: Το σπίτι σου είναι οτιδήποτε αγαπάς σε αυτόν τον κόσμο περισσότερο από τον εαυτό σου. Μπορεί να είναι η δημιουργικότητα, η οικογένεια, μια εφεύρεση, μια περιπέτεια, η πίστη, η υπηρεσία, μπορεί να είναι να εκτρέφεις κόργκι, δεν ξέρω, το σπίτι σου είναι αυτό όπου αφιερώνεις την ενέργειά σου με τόσο απόλυτη αφοσίωση ώστε το τελικό αποτέλεσμα να μην έχει σημασία. ... Κοιτάξτε, δεν ξέρω πού ζείτε δικαιωματικά, αλλά ξέρω πως υπάρχει κάτι στον κόσμο που αγαπάτε περισσότερο από τον εαυτό σας. Κάτι που παρεμπιπτόντως να αξίζει, οπότε ο εθισμός και το ξεμυάλισμα δεν μετράνε, επειδή όλοι ξέρουμε πως αυτά δεν είναι ασφαλή μέρη για να ζει κανείς. Σωστά; Το μόνο κόλπο είναι πως πρέπει να αναγνωρίσετε το καλύτερο κι αξιότερο πράγμα που αγαπάτε περισσότερο και μετά να χτίσετε το σπίτι σας ακριβώς πάνω του και να μην το κουνήσετε από εκεί. Κι αν κάποια μέρα, με κάποιο τρόπο, σας πετάξει κάτι από το σπίτι σας, είτε η μεγάλη αποτυχία, είτε η μεγάλη επιτυχία, τότε πρέπει να παλέψετε να ξαναβρείτε το δρόμο σας με τον μόνο τρόπο που γίνεται αυτό: Κατεβάζοντας το κεφάλι και εφαρμόζοντας με ζήλο και αφοσίωση και σεβασμό και ευλάβεια, οποιαδήποτε εργασία σας ζητάει η αγάπη να κάνετε μετά. Κάντε απλώς αυτό και συνεχίστε να το κάνετε ξανά και ξανά και ξανά, και μπορώ να σας υποσχεθώ, από μακρά προσωπική εμπειρία, σε κάθε τομέα, σας διαβεβαιώνω πως όλα θα πάνε καλά.

Ολόκληρο το κείμενο των υπότιτλων: http://www.ted.com

Elizabeth Gilbert: «Η φευγαλέα δημιουργική ιδιοφυΐα σας»

Η Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ στοχάζεται τις ανέφικτες προσδοκίες που έχουμε για τους καλλιτέχνες και τις ευφυΐες — και εξομολογείται τη ριζοσπαστική της ιδέα ότι, αντί να θεωρούμε κάποια σπάνια πρόσωπα ευφυΐες, όλοι διαθέτουμε την ευφυΐα μας, ο καθένας το δικό του τζίνι. Είναι μια διασκεδαστική, προσωπική και εκπληκτικά συγκινητική ομιλία.

 
Ομιλία της Elizabeth Gilbert (Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ) στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση)
με τίτλο:
«Η φευγαλέα δημιουργική ιδιοφυΐα σας»
Φεβρουάριος 2009

Μετάφραση Spyros Kasimatis

Επανεξέταση Panagiota Chatziioannou

Είμαι συγγραφέας. ... Κάτι παράξενο μου συνέβη πρόσφατα στη ζωή και στη καριέρα μου ... έγραψα πρόσφατα ένα βιβλίο με τίτλο «Eat, Pray, Love» το οποίο σε αντίθεση με τα προηγούμενα βιβλία μου, είχε μεγάλη απήχηση στον κόσμο, ... και έγινε παγκόσμιο μπεστ-σέλερ. Με αποτέλεσμα όπου κι αν βρεθώ να με αντιμετωπίζουν σαν καταδικασμένη. ... Με πλησιάζουν όλο ανησυχία και μου λένε: «Δεν φοβάσαι μήπως δεν μπορέσεις ποτέ να κάνεις κάτι καλύτερο;», «Δεν φοβάσαι ότι θα συνεχίσεις να γράφεις όλη σου τη ζωή αλλά δεν θα ξαναμπορέσεις να γράψεις ένα βιβλίο που να ενδιαφέρει οποιονδήποτε στον κόσμο, ποτέ ξανά;» ... Και στην εφηβεία μου όταν έλεγα ότι θα γίνω συγγραφέας συνάντησα την ίδια τρομοκρατημένη αντίδραση. Μου λέγανε: «Δεν φοβάσαι μήπως δεν κάνεις ποτέ επιτυχία;» «Δεν φοβάσαι ότι η ταπείνωση και η απόρριψη θα σε σκοτώσουν;» ... Η απάντηση μου ήταν: «Ναι, τα φοβάμαι όλα αυτά». ...

Όμως αυτό που απασχολεί τώρα τελευταία σχετικά με το γράψιμο είναι, γιατί ... τι είναι αυτό, ιδιαίτερα στα δημιουργικά επαγγέλματα, που μας κάνει να ανησυχούμε για την ψυχική υγεία μας; Γιατί οι συγγραφείς έχουμε κάπως τη φήμη ότι είμαστε αλκοολικοί, μανιο-καταθλιπτικοί ... και όχι μόνο οι συγγραφείς, αλλά οι δημιουργικοί άνθρωποι σε όλα τα είδη φαίνεται ότι έχουν αυτή τη φήμη, ότι είναι εντελώς ασταθείς ψυχολογικά. ... η δημιουργικότητα και το μαρτύριο συνδέονται εσωτερικά και η καλλιτεχνία οδηγεί πάντα στην αγωνία. ... Προσπάθησα να βρω πως κάποιες απόψεις βοηθάνε δημιουργικούς ανθρώπους να διαχειριστούν τους εγγενείς συναισθηματικούς κινδύνους της δημιουργικότητας. Η έρευνα μου με οδήγησε στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη.

Στην αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία Ρώμη δεν πιστεύανε ότι η δημιουργικότητα πηγάζει από τα ανθρώπινα όντα. Πιστεύανε ότι η δημιουργικότητα ήταν ένα θείο υπηρετικό πνεύμα που έφτανε στους ανθρώπους από κάποια μακρινή, άγνωστη προέλευση, για μακρινούς και άγνωστους λόγους. Οι Έλληνες αποκαλούσαν αυτά τα θεία υπηρετικά πνεύματα της δημιουργικότητας «δαίμονες». Ο Σωκράτης πίστευε ότι είχε ένα δαίμονα που του δίδασκε τη σοφία εξ αποστάσεως. Οι Ρωμαίοι είχαν την ίδια άποψη αλλά ονόμαζαν αυτό το ασώματο δημιουργικό πνεύμα ευφυΐα (genius-τζίνιους). Οι Ρωμαίοι δεν πίστευαν ότι μία ιδιοφυία ήταν ένα πολύ έξυπνο άτομο. Πίστευαν ότι η ευφυΐα ήταν μια μαγική θεϊκή οντότητα, που ζούσε κυριολεκτικά μέσα στους τοίχους, στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, κάτι σαν το ξωτικό του σπιτιού και έβγαινε και βοηθούσε αόρατα τον καλλιτέχνη στη δουλειά του και διαμόρφωνε το αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής.

Λοιπόν, θαυμάσια, να η απόσταση, η ψυχολογική κατασκευή που σε προστατεύει από τα αποτελέσματα της δουλειάς σου. Και όλοι το ήξεραν ότι έτσι συμβαίνει. Ο αρχαίος καλλιτέχνης λοιπόν ήταν προστατευμένος από ορισμένα πράγματα, όπως από τον πολύ ναρκισσισμό, ας πούμε. Αν η δουλειά σου ήταν εξαιρετική δεν μπορούσες να δεχτείς ολόκληρο τον έπαινο, όλοι ήξεραν ότι σε είχε βοηθήσει το ασώματο τζίνι. Κι αν η δουλειά σου ήταν για τα μπάζα, δεν έφταιγες κι απόλυτα. Όλοι ήξεραν ότι το τζίνι σου ήταν ανεπαρκές, ας πούμε. Κάπως έτσι έβλεπαν τη δημιουργικότητα στη Δύση για μεγάλη περίοδο της ιστορίας.

Κι έπειτα ήρθε η Αναγέννηση και όλα άλλαξαν. Είχαμε τη φαεινή ιδέα να βάλουμε το άτομο στο κέντρο του σύμπαντος, πάνω από θεούς και μυστήρια, και χάθηκε ο χώρος για μυστικές υπάρξεις που δέχονται οδηγίες από το θεϊκό. Είναι η αρχή του ορθολογικού ουμανισμού, και ο κόσμος άρχισε να πιστεύει ότι η δημιουργικότητα πηγάζει εξ ολοκλήρου από το άτομο. Και για πρώτη φορά στην ιστορία, οι άνθρωποι αρχίζουν να λένε πως ο ίδιος ο καλλιτέχνης είναι ιδιοφυΐα (τζίνιους), αντί να λένε ότι έχει ένα τζίνι (τζίνιους). Τεράστιο λάθος, πρέπει να σας ομολογήσω. Όταν το απλό άτομο αρχίζει να πιστεύει ότι είναι το σκεύος, το δοχείο, η ουσία και η πηγή κάθε θείου, δημιουργικού, αιώνιου μυστηρίου, αναλαμβάνει υπερβολική ευθύνη για μια εύθραυστη ανθρώπινη ψυχή. Είναι σαν να λες σε κάποιον να καταπιεί τον ήλιο. Τσαλακώνει και παραμορφώνει εντελώς τις προσωπικότητες και γεννά όλες αυτές τις ασυμμάζευτες προσδοκίες για απόδοση. Νομίζω ότι αυτή η πίεση σκοτώνει τους καλλιτέχνες εδώ και 500 χρόνια.

Το ερώτημα είναι τι κάνουμε τώρα; Μπορούμε να πράξουμε διαφορετικά; Ίσως να επιστρέψουμε στην αρχαία αντίληψη για τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και μυστηρίου της δημιουργικότητας; Ίσως να μην μπορούμε να διαγράψουμε έτσι απλά 500 χρόνια ορθολογικής ανθρωπιστικής σκέψης με μια ομιλία 18 λεπτών. Υπάρχουν, μάλλον, πολλοί στο κοινό που θα είχαν όντως θεμιτές επιστημονικές ενστάσεις για την αντίληψη, ότι νεράιδες τρέχουν πίσω από τους ανθρώπους περιχύνοντας με νεραϊδόζουμο τα έργα τους κ.λπ. Ίσως να μη συμφωνήσετε εντελώς μαζί μου. Η ερώτηση όμως που θέλω να θέσω είναι: «Γιατί να μην το σκεφτούμε έτσι;» Γιατί στέκει όσο και όποια άλλη εξήγηση έχω ποτέ ακούσει για την εξωφρενική δυστροπία της δημιουργικής διαδικασίας. Μια διαδικασία, που όπως ξέρει κάθε άνθρωπος που έχει προσπαθήσει να δημιουργήσει κάτι, δεν εξελίσσεται πάντα ορθολογικά. Ορισμένες φορές μάλιστα δίνει την αίσθηση του αφύσικου.

Συνάντησα πρόσφατα την εξαιρετική Αμερικανίδα ποιήτρια, Ρουθ Στόουν, που είναι τώρα στα 90 της, αλλά έγραφε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, και μου είπε ότι όταν ήταν μικρή στην αγροτική Βιρτζίνια, δούλευε στα χωράφια, και ένοιωθε ..., άκουγε ... το ποίημα να της έρχεται από μακριά. «Ήταν σαν ανεμοθύελλα», μου είπε, και έπεφτε πάνω της από το τοπίο γύρω της, και το ένιωθε να έρχεται, γιατί κουνιόταν η γη κάτω από τα πόδια της. Ήξερε ότι το μόνο πράγμα που μπορούσε να κάνει εκείνη τη στιγμή ήταν να τρέξει σαν τρελή. Και έτρεχε σαν τρελή στο σπίτι της και την κυνηγούσε από πίσω το ποίημα, και το θέμα ήταν να πιάσει ένα κομμάτι χαρτί κι ένα μολύβι, αρκετά γρήγορα, ώστε όταν άστραφτε και βρόνταγε μέσα της, να το μαζέψει και να το χώσει πάνω στο χαρτί. Άλλες φορές δεν ήταν αρκετά γρήγορη, κι έτρεχε, έτρεχε, έτρεχε, αλλά δεν έφτανε στο σπίτι έγκαιρα και το ποίημα κυλούσε από μέσα της και το έχανε. Και υπήρχαν περιπτώσεις που παραλίγο να το χάσει. Καθώς έτρεχε στο σπίτι και έψαχνε για χαρτί και το ποίημα την προσπερνούσε, άρπαζε το μολύβι ακριβώς εκείνη τη στιγμή που την διαπερνούσε και ήταν σαν να άπλωνε το άλλο χέρι και να το τσάκωνε στον αέρα. Το έπιανε από την ουρά και το τραβούσε πάλι μέσα στο σώμα της και το μετέγραφε στο χαρτί. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ποίημα έβγαινε στο χαρτί άψογο και άθικτο, αλλά ανάποδα, από την τελευταία λέξη προς την πρώτη.

Κάπως έτσι είναι και η δικιά μου δημιουργική διαδικασία. Απλώς, είμαι ένα μουλάρι, και ο τρόπος που πρέπει να δουλέψω είναι ότι πρέπει να σηκωθώ την ίδια ώρα κάθε μέρα, και αρκετά αδέξια να ιδρώσω και να κουραστώ και να τρέξω όλη μέρα. Αλλά ακόμα και μέσα στη μουλαροσύνη μου, το έχω αγγίξει αυτό το πράγμα, ορισμένες φορές. Κι εγώ είχα δουλειά και ιδέες που μου κατέβηκαν από κάποια πηγή που πραγματικά δεν μπορώ να εντοπίσω. Ποια άραγε είναι αυτή; Και πώς να αποκτήσουμε μια σχέση μαζί της χωρίς να μας κάνει να χάσουμε τα μυαλά μας, αλλά, ακριβώς το αντίθετο, να μας κρατήσει νηφάλιους;

Το καλύτερο σύγχρονο παράδειγμα που ξέρω για το πώς μπορεί να γίνει αυτό είναι ο μουσικός Τομ Γουέιτς, που του πήρα συνέντευξη εδώ και αρκετά χρόνια για κάποιο περιοδικό. Μιλούσαμε γι’ αυτό, και, ξέρετε, ο Τομ, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ήταν η ενσάρκωση του τυραννισμένου σύγχρονου καλλιτέχνη, που προσπαθεί να ελέγξει, να διαχειριστεί και να κυριαρχήσει πάνω σ’ αυτές τις ανεξέλεγκτες δημιουργικές επιθυμίες που ήταν εντελώς εσωτερικευμένες. Όσο μεγάλωνε ηρεμούσε, και μια μέρα ενώ οδηγούσε στον αυτοκινητόδρομο στο Λος Άντζελες, όλα αλλάξανε στη ζωή του. Εκεί που έτρεχε, λοιπόν, εντελώς ξαφνικά, του ήρθε ένα μικρό μελωδικό κομμάτι, μέσα στο κεφάλι, μια έμπνευση, φευγαλέα και προκλητική, και τη θέλει, είναι πανέμορφη, την επιθυμεί, αλλά δεν μπορεί να την πιάσει. Δεν έχει μαζί του χαρτί, δεν έχει μολύβι, δεν έχει μαγνητόφωνο. Αρχίζει λοιπόν να νιώθει όλο αυτό το άγχος να φουσκώνει μέσα του: «πάει χάθηκε», «θα με κυνηγάει για πάντα», «δεν είμαι αρκετά καλός», «δεν μπορώ» ... Αντί όμως να τον πιάσει πανικός, απλά σταμάτησε. Σταμάτησε όλη αυτή την αλυσίδα των σκέψεων κι έκανε κάτι εντελώς καινούργιο. Κοίταξε ψηλά στον ουρανό και είπε: «Συγνώμη, δεν βλέπεις ότι οδηγώ; Σου φαίνεται ότι μπορώ να γράψω τραγούδι αυτή τη στιγμή; Αν πραγματικά θέλεις να υπάρξεις, έλα κάποια καλύτερη στιγμή όταν θα μπορώ να σου αφιερώσω χρόνο. Αλλιώς, πήγαινε να ενοχλήσεις κανέναν άλλο. Πήγαινε να ενοχλήσεις τον Λέοναρντ Κοέν». Μετά από αυτό, όλη του η δημιουργική διαδικασία άλλαξε. Όχι η δουλειά, η δουλειά ήταν συχνά τόσο σκοτεινή όσο ήταν πάντα. Η διαδικασία, όμως, η αβάσταχτη αγωνία της αποφορτίστηκε ...

Μετά από αυτή την ιστορία άρχισε να μετατοπίζεται λίγο και ο δικός μου τρόπος δουλειάς, και ήδη με έχει σώσει μια φορά. Με έσωσε όταν καθώς έγραφα το «Eat, Pray, Love», και είχα πέσει στο πηγάδι της απελπισίας, σ’ αυτό που πέφτουμε όλοι όταν προσπαθούμε κάτι και δεν έρχεται και αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ότι θα είναι μεγάλη καταστροφή, θα είναι το χειρότερο βιβλίο όλων των εποχών, όχι απλώς κακό, αλλά το χειρότερο όλων των εποχών. Και άρχισα να σκέφτομαι ότι θα έπρεπε να το παρατήσω ... Τότε θυμήθηκα τον Τομ που μίλαγε στον ουρανό και το δοκίμασα. ... Κοίταξα στην άδεια γωνία του δωματίου και είπα δυνατά: «Κοιτά, ξέρουμε και οι δύο μας ότι αν το βιβλίο δεν βγει εξαιρετικό δεν θα φταίω μόνο εγώ, έτσι; Διότι βλέπεις ότι δίνω όλο μου το είναι, δεν έχω άλλο να δώσω. Αν λοιπόν το θες καλύτερο, τότε φανερώσου να βάλεις κι εσύ ένα χεράκι. Εντάξει; Αν όμως δεν έρθεις, ξέρεις κάτι; Να πάει στο διάολο. Θα συνεχίσω να γράφω έτσι κι αλλιώς γιατί είναι η δουλειά μου. Και θα ήθελα να γραφτεί στα πρακτικά ότι σήμερα παρουσιάστηκα για το δικό μου μέρος της δουλειάς».

Αιώνες πριν, όταν μαζευόταν ο κόσμος για ιερούς χορούς και μουσική στο φως της σελήνης που κρατούσαν ώρες κι ώρες, ως την αυγή. Και οι χορευτές ήταν επαγγελματίες ... όμως πολύ σπάνια, κάτι γινόταν και κάποιος από τους καλλιτέχνες αυτούς γινόταν όντως υπερφυσικός. ... Σαν να σταματούσε το χρόνος, ο χορευτής περνούσε μέσα από κάτι σαν πύλη και ενώ δεν έκαμνε τίποτα διαφορετικό απ’ ότι έκαμνε τις προηγούμενες 1.000 νύχτες, όλα έρχονταν σε αρμονία. Και ξαφνικά, παύει να φαίνεται απλά ανθρώπινος. Λάμπει από μέσα του, φωτίζεται από κάτω και λαμπαδιάζει από θεϊκότητα. Όταν συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε, ο κόσμος το αναγνώριζε, και το έλεγε με το όνομά του. Ενώνανε τα χέρια τους και άρχιζαν να ψάλλουν, «Αλλάχ, Αλλάχ, Αλλάχ, Θεέ μου, Θεέ μου, Θεέ μου». Είναι ο Θεός. ... Όταν οι Μαυριτανοί εισέβαλαν στη νότιο Ισπανία, έφεραν και αυτή τη συνήθεια μαζί τους και η προφορά άλλαξε δια μέσου των αιώνων κι έγινε από «Αλλάχ, Αλλάχ, Αλλάχ», «Ολέ, ολέ, ολέ» που ακόμα ακούγεται ... Στην Ισπανία, όταν ο καλλιτέχνης κάνει κάτι αξεπέραστο και μαγικό, «Αλλάχ, ολέ, ολέ, Αλλάχ, θαυμάσιο, μπράβο ... μια ματιά του Θεού». Και πολύ σωστά, γιατί το χρειαζόμαστε. Τα δύσκολα όμως έρχονται το επόμενο πρωί, για τον ίδιο τον χορευτή, όταν ξυπνά και ανακαλύπτει ότι είναι Τρίτη, 11 η ώρα και δεν είναι πια μια ματιά του Θεού. Είναι ένας θνητός που γερνάει και του πονάνε τα γόνατα, και ίσως δεν θα ανεβεί ποτέ ξανά σε αυτό το ύψος. Κανείς ίσως πια δεν θα ψάλλει το όνομα του Θεού καθώς θα φέρνει βόλτες, και τι θα απογίνει στο υπόλοιπο της ζωής του; Είναι σκληρό. Είναι ο πιο οδυνηρός συμβιβασμός σε μια δημιουργική ζωή.

Δεν χρειάζεται όμως τόση αγωνία. Αν εξ αρχής δεν πίστευες ότι οι πιο εξαιρετικές πλευρές της ύπαρξης σου προέρχονται από σένα τον ίδιο, ίσως αν πιστέψεις ότι σου τις έχει δανείσει μια πηγή που σου είναι αδύνατον να την φανταστείς για ένα υπέροχο διάστημα της ζωής σου για να τις μεταβιβάσεις, όταν τελειώσεις, σε κάποιον άλλο. Αν το σκεφτούμε έτσι, ξέρετε, όλα αρχίζουν να αλλάζουν.

Αυτό που επαναλαμβάνω στον εαυτό μου όταν «μου τη δίνει», είναι, «μη φοβάσαι, μη σε πιάνει δέος, κάνε τη δουλειά σου, συνέχισε να εμφανίζεσαι για το δικό σου μερίδιο, όποιο κι αν είναι αυτό. Αν η δουλειά σου είναι να χορεύεις, χόρευε. Αν το θεϊκό αποφασίσει να αφήσει το θαύμα να φανεί, για μια στιγμή μέσω των κόπων σου, τότε, “Ολέ!” Κι αν όχι, εσύ χόρευε, ούτως ή άλλως, και “ολέ” σε σένα, έτσι κι αλλιώς. “Ολέ” σε σένα, έτσι κι αλλιώς, μόνο και μόνο για την απλή ανθρώπινη αγάπη και το πείσμα να συνεχίζεις να εμφανίζεσαι». Ευχαριστώ.

Ολόκληρο το κείμενο των υπότιτλων: http://www.ted.com