2.2.16

«ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ» ή ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ...


ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ

Στέλιος Μαρίνης

Αμφιθέατρο Παλαιού Χημείου. Στη έδρα ο καθηγητής Νανόπουλος δίνει διάλεξη για τους στόχους της Φυσικής υψηλών ενεργειών, μα η δική σου η προσοχή υψηλότερα έχει καρφωθεί μελαγχολικά στο σύνθημα που ο άγνωστος φοιτητής έχει γράψει με μαύρη μπογιά:

ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ

Αρχικά εξοργίζεσαι με το βέβηλο χέρι, μα γρήγορα συνειδητοποιείς πως είναι η αλήθεια του συνθήματος που σε πληγώνει. Όταν, φοιτητής ακόμα, παρέδιδες ιδιαίτερα μαθήματα, οι ερωτικότερες ώρες τότε, οι μεγαλύτερες φιλίες τότε. Το απορημένο βλέμμα που σε ρωτούσε ή μάλλον ερωτούσε, χαμήλωνε ένοχα όταν αντίκριζε τη διεισδυτική ματιά και τα χείλη δεν έλεγαν, λαλούσαν το Πυθαγόρειο θεώρημα και το τέλειο τετράγωνο, που αν το κείμενο δεν πρόσεχες και το ρυθμό κρατούσες και τους τόνους, τέτοια τραγούδια ηδονικά ποτέ δεν έχουνε γραφτεί.

Στην αίθουσα της επιλογής σου, στο φροντιστήριο, τώρα πια το πήρες απόφαση, τέρμα οι ρομαντισμοί και τα ιδανικά για ερωτική διαδικασία της μάθησης κι άλλα τέτοια γραφικά. Εδώ δεν εκπαιδεύεις, προπονείς, δε διδάσκεις, προετοιμάζεις, ο μαθητής είναι ο πελάτης και ο πελάτης έχει πάντα δίκιο: Θέλει να πετύχει. Να πετύχει... Παλεύει για την επιτυχία ο περιούσιος της μεγαλύτερης θεάς, της νιότης, στην ηλικία που η ζωή τον καλεί να ρουφήξει την ευτυχία.

Επιτυχία και ευτυχία. Τι κρίμα να μοιάζουν τόσο οι δυο αυτές λέξεις! Σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Ποιος ξέρει, σε άλλες εποχές, σε άλλους κόσμους, κάπου τέλος πάντων, οι άνθρωποι ίσως να αγωνίζονταν για να πετύχουν ό,τι θα τους έκανε πραγματικά ευτυχισμένους, μα σήμερα η επιτυχία είναι κοινωνική απαίτηση, είναι το όνομά σου τυπωμένο, είναι μπλουζάκι original, είναι παράθυρο στην τηλεόραση, ενώ η ευτυχία απαράδεκτη απόκλιση από το μέσο όρο.


«Ω νεότητα, αιμάτινη στιγμή που ακυρώνει το θάνατο!!» (Ο. Ελύτης).

Το σύνθημα είναι ακόμη απέναντί σου και σε πονάει και επαναστατείς, (μόνο μέσα σου έχεις τα κότσια να κάνεις πια επαναστάσεις) όταν σκέφτεσαι ότι οι νέοι που έχεις κάθε βράδυ απέναντί σου βιάζουν τη φύση, την καρδιά και το μυαλό τους κι εσύ υπηρετείς την προσπάθεια να συντριβεί κάθε αντίσταση στο βιασμό αυτό. Κι όλα αυτά γιατί; Για να «πετύχουν». Για να μπουν στο Πανεπιστήμιο, να γίνουν πτυχιούχοι άνεργοι ή αποβλακωμένοι τεχνοκράτες, υπηρέτες ενός απάνθρωπου συστήματος, χωρίς πρωτοβουλίες, χωρίς έρωτα, χωρίς ζωή.

Το σύνθημα μένει εκεί για να σου θυμίζει ότι υπήρχαν στιγμές στη σταδιοδρομία σου που τα δυο αυτά - ο έρωτας και το μάθημα - ήσαν ένα.


Θυμάσαι...

Ο Στέλιος ήταν μαθητής της Α΄ τάξης του Ειδικού Γυμνασίου Αναπήρων με πολύ σοβαρή αναπηρία. Του δόθηκε για πρώτη φορά η ευκαιρία με τη μετακόμιση του σχολείου στο Εθνικό Ίδρυμα Αποκατάστασης Αναπήρων να γραφτεί στην πρώτη Γυμνασίου σε ηλικία 20 περίπου χρονών. Είχε τελειώσει το Δημοτικό Σχολείο «διδαχθείς κατ’ οίκον». Δεν μπορούσε να αυτοεξυπηρετηθεί καθόλου. Καθηλωμένος στο αμαξίδιό του, αν κάποιος άλλος δεν τον μετακινούσε, με μεγάλη μυωπία, ανίκανος να γράψει, με δυσκολίες στην ομιλία, αλλά το βλέμμα του πίσω από τα χοντρά γυαλιά του έδειχνε ότι ζωή υπήρχε άφθονη μέσα του, ξεχείλιζε, μα δεν είχε τρόπο να εκφραστεί. Τη νύχτα τον έπαιρνε ο ύπνος μπροστά στο βιβλίο. Λάτρευε τη γνώση, ρουφούσε το μάθη-μα με πάθος, μελετούσε με αυταπάρνηση.

- "Στέλιο, σήμερα θα μας πεις εσύ μάθημα. Για φτιάξε μας τα ύψη ενός αμβλυγώνιου τριγώνου και πες μας τι παρατηρείς;"

- "Μα πώς κυ..κύριε, δδ.. δεν μπορώ, να σχ..σχεδιάσω."

- "Σου έχω εδώ ό,τι χρειάζεσαι. Να, σε τούτη τη σανίδα έχω καρφώσει σε ίσα διαστήματα πρόκες που παίζουν το ρόλο των σημείων. Αυτά τα χρωματιστά λάστιχα θα είναι οι ευθείες. Εμπρός."

Το αριστερό του χέρι υποβοηθούσε το δεξί που τρέμοντας έπιανε τα λάστιχα και άρχιζε να σχηματίζει τα ύψη.

- "Και, όπ..όπως βλ..βλέπουμε", η ένταση της φωνής δυνάμωνε, οι κινήσεις γίνονταν πιο αποφασιστικές, τα μάτια έκαιγαν, το πρόσωπο όλο έλαμπε, η αίθουσα είχε νεκρώσει από αγωνία και συγκίνηση κι ο χτύπος της καρδιάς του σχεδόν ακουγόταν...

- "βλ...έπουμε ότι... ότι τέμνονται, να, σε τού σε τού.. το το σημείο που βρίσκεται... που βρίσκεται έξω απ..ό έξω από το τρίγωνο, ναι το τρίγωνο"...


ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ

Μα τα ‘χω κάνει ταυτόχρονα μωρέ, φωνάζεις μέσα σου, μα πιο πολύ ντρέπεσαι, σαν τον πρώην πιστό καλόγερο που έζησε τη μέθεξη της λατρείας, μα δε βάσταξε το ασκητηλίκι και γύρισε στον κόσμο με κομμένα τα φτερά. Κι οι άλλοι γύρω του το ίδιο με κείνον ζούσαν, μα αυτός ήξερε πώς είναι να ζεις αλλιώτικα.

Θυμάσαι στα πρώτα σου βήματα στην τάξη του φροντιστηρίου. Θες γιατί δεν είχες ακόμη καταλάβει, θες γιατί η άγνοια του αντικειμένου που δίδασκες σε κρατούσε σε συνεχή εγρήγορση, και τότε το μάθημα είχε χαρακτήρα ερωτικό. Κάθε φορά που κατάφερνες να περάσεις έξυπνα μια δύσκολη έννοια, κάθε φορά που έλυνες μια άσκηση έτσι που οι μαθητές σου να ενθουσιαστούν, θαρρείς ερωτικές ένιωθες ηδονές.

Μα και οι ηδονές του έρωτα δεν είναι πάντα ίδιες. Τον έρωτα πιστεύει πως λατρεύει κι ο πλανταγμένος νεαρός που πρώτη φορά ανταμώνει με το αντικείμενο του πόθου του κι ο επαγγελματίας κατακτητής, ακόμη και ο αγοραστής πάθους σε κονσέρβα.

Τώρα πάντως που είσαι πια πετυχημένος, που κανένας δεν αμφισβητεί την «αυθεντία» σου, που έχεις μάθει κόλπα και κόλπα για να διεγείρεις τον ενθουσιασμό του κοινού σου - γιατί έτσι κάνουν όλοι και μόνο έτσι επιβιώνεις στο σκληρό ανταγωνισμό- τώρα που γράφεις βιβλία μαθηματικών -γιατί κάθε καθωσπρέπει μαθηματικός έχει γράψει κι από ένα και απορεί κανείς που βρέθηκαν τόσοι καθωσπρέπει σε μια αναξιοπρεπή κοινωνία - τώρα δυστυχώς δεν έχεις το άλλοθι της αθωότητας. Γι αυτό, το σύνθημα σε τσουρουφλίζει. Και σου μένει μόνη παρηγοριά να θυμάσαι. Να θυμάσαι και να αναπολείς. Να θυμάσαι τα πιο όμορφα διδακτικά σου χρόνια στο Ειδικό.


Να θυμάσαι ας πούμε την Ελένη...

Πάλι στην ίδια αίθουσα της Πρώτης τάξης του Ειδικού Γυμνασίου Αναπήρων. Η Ελένη είναι από τα παιδιά με τις μικρότερες αναπηρίες. Περπατάει κανονικά, μπορεί να γράφει, αν και αργά και με δυσκολία και κούραση γιατί το δεξί της χέρι είναι ελαφρώς παραμορφωμένο, όμως στο πρόσωπό της έχει μια μόνιμη σύσπαση εκεί στα χείλια και όταν μιλάει πολύ δύσκολα καταλαβαίνει κανείς τι λέει. Αυτό την πονάει περισσότερο από όλα κι έτσι αποφεύγει να μιλάει, ιδίως όταν ο ακροατής δεν έχει μάθει να την καταλαβαίνει κάπως καλύτερα. Ακόμη σαν κοπέλα 16 χρονών που είναι σίγουρα βιώνει τραυματικά τη δυσμορφία του προσώπου της. Τα μάτια της όμως...Αν ήξερε πόσο μιλούσαν τα όμορφα μαύρα μάτια της, δε θα νοιαζόταν τόσο για των χειλιών την παραμόρφωση, γιατί όσοι ξέρουν να βλέπουν, μόνο μάτια βλέπουν στο όμορφο κορίτσι. Στις ερωτήσεις του μαθήματος απαντάει μονολεκτικά. Δεν καταλαβαίνεις τι ακριβώς λέει, μα αισθάνεσαι από τον τρόπο που αντιδρά ότι γνωρίζει το θέμα. Είχες την έμπνευση να μη δείχνεις ότι δεν την καταλάβαινες. Στο πρώτο γραπτό τεστ δικαιώθηκες. Έγραψε τέλεια. άρχισες να τη ρωτάς συχνότερα δυο και τρεις φορές σε κάθε μάθημα. Έβγαζε αυτούς του ακατανόητους ήχους κι εσύ απαντούσες: «Μάλιστα, δύο εις την πέμπτη, σωστά Ελένη..»

Σε κοίταζε επιδοκιμαστικά και με ευγνωμοσύνη που είχες καταλάβει τι είπε και σταδιακά άρχιζε η μεταμόρφωση. Το άλλοτε φοβισμένο πλάσμα συμμετείχε στο μάθημα όχι μόνο με τη φωνή, μα και με τα χέρια και με τα πόδια. Πεταγόταν από το κάθισμα κάθε φορά που ρωτούσες, και απαντούσε, και, ω του θαύματος οι απαντήσεις είχαν αρχίσεις να γίνονται πιο κατανοητές ή έτσι νόμιζες τουλάχιστον...

Μα τώρα... Τώρα το σύνθημα σε λοιδορεί. Κάποτε κατέκρινες όσους είχαν αποδεχθεί την πραγματικότητα και δεν αγωνίζονταν για την αλλαγή. Πόσο είχες αδικήσει το δόλιο εκείνο ιερέα...

Τον είχες γνωρίσει παλικάρι που πρόσφατα είχε χειροτονηθεί διάκονος. Έμπαινε στο Ιερό τρέμοντας. Κάθε φορά που περνούσε μπροστά στην άγια τράπεζα χλόμιαζε από συγκίνηση. Η φωνή του λιγωνόταν όταν εκφωνούσε τις δεήσεις. Δεν καθόταν στιγμή στο κάθισμά του και όταν κατά τη διάρκεια της λειτουργίας έπρεπε να συνεννοηθεί με κάποιον για κάποιο πρακτικό θέμα, να ετοιμαστεί ας πούμε το θυμιατό ή να κόψουν τα αντίδωρα, οι φράσεις του ήταν κοφτές και σχεδόν μονολεκτικές. Ένιωθε ο ίδιος το εκούσιο θύμα της αναίμακτης λατρείας που επιτελούσε.

Χρόνια αργότερα τον συνάντησες πάλι στην ίδια εκκλησία, εφημέριο πια. Μπήκες στο Ιερό και τον βρήκες να κάθεται στην πολυθρόνα και να ξύνεται βαριεστημένα περιμένοντας να τελειώσει ο ψάλτης το τροπάριο. Σε υποδέχθηκε χαρωπά και με φιλικές διαχύσεις. Εκτέλεσε το καθήκον του κομψά και με αυτοπεποίθηση. Οι εκφωνήσεις του χάρμα ακοής, το κήρυγμά του δυναμικό και άψογο γλωσσικά, μα η μαγεία απουσίαζε. Τότε τον είχες λυπηθεί. Αν και ο ίδιος δεν ήσουν πιστός, τιμούσες και θαύμαζες όσους ζούσαν τον οποιοδήποτε θείο έρωτα στην εκκλησία ή στην τέχνη, στα γράμματα ή στον αθλητισμό, στην πολιτική ή στον ίδιο τον έρωτα. Τώρα και συ σαν το Σαββόπουλο: «Όπως κάνουν όλοι οι συνάδελφοι με πείρα, συγνώμη που τους αποπήρα»

Γι αυτό, το σύνθημα υπάρχει εκεί και σε αφορά άμεσα. Δικαιολογίες υπάρχουν. Θα μπορούσε στην αρχαιότητα για παράδειγμα η σχέση δασκάλου - μαθητή να είναι το ίδιο ερωτική, αν υπήρχε αναλυτικό πρόγραμμα; Θα μπορούσες σήμερα στις δεδομένες συνθήκες εργασίας να αντισταθείς και να ξαναγίνει το μάθημα ερωτικό; «Έρωτας και ερώτηση έχουν την ίδια ρίζα» γράφει ο Αριστοτέλης Νικολαΐδης. Η ερωταπόκριση στη διδακτική πράξη οφείλει να είναι πράξη ερωτική με την έννοια αυτή. Μα βασική προϋπόθεση είναι να στοχεύει η διδασκαλία στο πλάτεμα του νου, στο βάθεμα της σκέψης. Όχι πια μεθοδολογίες και κουτάκια και συνταγές. Μπορείς άραγε να μετατρέψεις το μάθημά σου για να έχει τέτοιους σκοπούς; Μπορεί ένας υποψήφιος που έχει πια σχεδόν διαμορφώσει τον τρόπο σκέψης, να μάθει τώρα με τη βοήθειά σου να σκέφτεται;

Κατά καιρούς κάμποσα σπουδαία μυαλά πέρασαν από τα χέρια σου που το μυαλό τους γεννούσε, η φαντασία τους οργίαζε, οι επινοήσεις τους είχαν άφθονα στοιχεία έμπνευσης και δημιουργικότητας. Αντί να τους ενθαρρύνεις, ήσουν υποχρεωμένος να τους κατεβάζεις στη γη. «Για να γράψει κάποιος στις εξετάσεις δε χρειάζεται να σκέφτεται είναι όμως απαραίτητο να ξέρει». Το να λύσεις κατά την ώρα της γραπτής εξέτασης τις ασκήσεις που σου ζητούν, δεν έχει καθόλου να κάνει με τη μαστοριά της ανακάλυψης, με τη γόνιμη αξιοποίηση των γνώσεων και των πνευματικών ικανοτήτων. Όχι ότι πολλά θέματα δεν είναι τέτοια που απαιτούν πρωτότυπη ιδέα για να λυθούν και βαθιά γνώση της θεωρίας, αλλά αν ο υποψήφιος βασιστεί σε αυτά του τα εφόδια και δε μάθει τα έτοιμα κόλπα που υπάρχουν, που άλλοι σκέφτηκαν πριν από αυτόν για αυτόν, δύσκολα θα μπορέσει να ανταποκριθεί. Είδες πολλά τέτοια παιδιά ή να αποτυγχάνουν ή να συμβιβάζονται, πιστεύοντας και ελπίζοντας ότι αυτό είναι προσωρινό και συ το εύχεσαι να είναι έτσι προσωρινός ο συμβιβασμός, μα πολύ φοβάσαι πως έχουν ήδη υπονομεύσει την πορεία τους έτσι που έμαθαν να ζουν υπό το ζυγό της ανάγκης. Της ανάγκης που η ανάγκη σε κάνει να την υπηρετείς κάνοντας μάθημα και όχι έρωτα.


Κι οι αντιστάσεις;

Γαληνεύεις λίγο, όταν σκέφτεσαι κάποιες στιγμές που οι βαθμοί ελευθερίας αυξάνονται. Τυχαίνει κάποτε το τμήμα να έχει μια περίεργη σύσταση που να μοσχοβολάει διαφορετικότητα. Τυχαίνει να προτιμούν να σε ακούνε να φεύγεις από το βραχνά της εξεταστέας ύλης και να ανοίγεις τόσες δα χαραμάδες στον ορίζοντα της σκέψης τους, χωρίς τύψεις, γιατί έχουν την ικανότητα να καταφέρνουν γρήγορα - γρήγορα να ξαναγυρνούν στο αναγκαίο, δυναμωμένοι κι όχι μπερδεμένοι από το μικρό ταξίδι.

Είναι τότε που οι καμπύλες των γραφικών παραστάσεων ζωντανεύουν, είναι διαφορίσιμες γιατί είναι λείες κι όμορφες, έχουν ακρότατες τιμές γιατί αρνούνται τη μονοτονία, δεν έχουν όριο πραγματικό, αλλά μπορείς και τις φαντάζεσαι στο άπειρο και η ασύμπτωτη ευθεία είναι το καράβι που σε ταξιδεύει στα άφατα πέρατά τους.

Είναι τότε που αλήθεια κι ομορφιά συνυπάρχουν, που οι μαθηματικές έννοιες δεν είναι σύμβολα, μα πλατωνικές οντότητες αυθύπαρκτες κι αγέρωχες, ανέγγιχτες από ανάγκες και υλικές δεσμεύσεις.

Είναι τότε που βρίσκεις την επαφή με το Στέλιο και την Ελένη από το Ειδικό Γυμνάσιο, με τη γλυκιά αγωνία όταν πρωτοδίδαξες σε τάξη υποψηφίων, με τις μετεφηβικές σου εξάρσεις στα πρώτα χρόνια των ιδιαίτερων, με τα όνειρα που είχες από παιδάκι, όταν μάζευες γύρω σου τους άλλους μπόμπιρες κι έπαιζες το δάσκαλο γιατί δεν υπήρχαν τα Talk shaw, για να παραστήσεις τον Χατζηνικολάου...


Από το βιβλίο ΑΝΑΠΝΕΟΝΤΑΣ ΚΙΜΩΛΙΑ (εκδ. ΣΑΒΒΑΛΑ).


ΤΟ ΦΙΝΛΑΝΔΙΚΟ ΘΑΥΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΑΣΤΙΚ


Oι εντυπωσιακές επιδόσεις των Φινλανδών μαθητών και φοιτητών προκάλεσαν αίσθηση σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο και δικαιολογημένα έστρεψαν την προσοχή στο εκπαιδευτικό σύστημα της «Xώρας των Xιλίων Λιμνών».

Δεκαετίες ολόκληρες αιωρείται στην ελληνική (και όχι μόνο) κοινή γνώμη η ακαθόριστη άποψη ότι στη Σκανδιναβία η εκπαίδευση είναι πολύ καλή. Όταν όμως άρχισαν να δημοσιοποιούνται ευρύτερα τα αποτελέσματα του προγράμματος PISA (Programme for International Student Assessment - Πρόγραμμα Διεθνούς Aξιολόγησης των Σπουδαστών) κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας, το όνομα της Φινλανδίας βρέθηκε στα χείλη αλλά και τις γραφίδες πολλών.

Oι εντυπωσιακές επιδόσεις των Φινλανδών μαθητών και φοιτητών προκάλεσαν αίσθηση σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο και δικαιολογημένα έστρεψαν την προσοχή στο εκπαιδευτικό σύστημα της «Xώρας των Xιλίων Λιμνών». Πόσο μάλλον που οι ανά τριετία έρευνες του προγράμματος PISA διενεργούνται από τον OOΣA σε σαράντα ανεπτυγμένες χώρες, σε 15χρονους μαθητές και με πολύ μεγάλα δείγματα (π.χ. στη Φινλανδία εξετάστηκαν 6.235 μαθητές από 197 σχολεία), οπότε είναι κανείς βέβαιος ότι δεν έχουμε να κάνουμε με τα αποτελέσματα κάποιας τρέχουσας δημοσκόπησης, αλλά με σοβαρή επιστημονική έρευνα.


Tάξεις - Kοινωνικές κυψέλες

H Φινλανδία έχει εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, όπως και η Eλλάδα. Oι αρχές όμως που διαπερνούν τη φινλανδική εκπαιδευτική αντίληψη διαφέρουν ριζικά. Bασίζονται στις παιδαγωγικές αρχές του Γάλλου Σελεστίν Φρενέ - να μαθαίνουν τα παιδιά κάνοντας πράγματα μέσα σε πλαίσιο κοινότητας. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται στο ότι από την πρώτη κιόλας τάξη του Δημοτικού οι μικροί μαθητές συμμετέχουν σε πληθώρα δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής.

Xρησιμοποιούν ελάχιστα βιβλία, δεν ενθαρρύνεται καθόλου η παθητική απομνημόνευση, δεν απαιτείται από τα παιδιά να είναι καρφωμένα στο θρανίο. Mπορούν να περιφέρονται στην τάξη, να ζητούν πληροφορίες από τον δάσκαλο, να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους. Yπό την καθοδήγηση του δασκάλου τα παιδιά αποφασίζουν τι θα κάνουν κάθε εβδομάδα και υλοποιούν μόνα τους, με τους δικούς τους ρυθμούς, τα καθήκοντα που αυτά αποφάσισαν.

Δεν κάνουν απλώς πάμπολλες εκδρομές εκτός σχολείου σε χώρους διαφόρων δραστηριοτήτων αλλά και εναλλάσσονται σε ομάδες που συμμετέχουν σε όλες ανεξαιρέτως τις δουλειές που σχετίζονται με το σχολείο: βοηθούν στην κουζίνα, τακτοποιούν βιβλία στη βιβλιοθήκη, φροντίζουν τα λουλούδια και τα φυτά που υπάρχουν στη σχολική αυλή, συμμετέχουν στον διαχωρισμό για ανακύκλωση των απορριμμάτων του σχολείου...

Mάλιστα στις δραστηριότητες αυτές τα παιδιά δεν καθοδηγούνται από τους δασκάλους τους, αλλά από το μη εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου: μαγείρους, κηπουρούς, καθαρίστριες, γραμματέα... Eτσι τα παιδιά αναπτύσσουν αισθήματα σεβασμού προς τη δουλειά όχι μόνο των δασκάλων τους, αλλά και όλων των εργαζομένων.

«H ευθύνη για την εκπαίδευση των παιδιών μοιράζεται εξίσου σε όλους και αποφεύγονται μη αναγκαίες ιεραρχικές δομές μεταξύ του προσωπικού», σημειώνει χαρακτηριστικά φυλλάδιο του φινλανδικού υπουργείου Eξωτερικών που αναφέρεται στο θέμα, παρουσιάζοντας τη νοοτροπία που διαπερνά αυτή την πολιτική.


Στην υπηρεσία όλων

Tα φινλανδικά σχολεία βρίσκονται εξαρχής στην υπηρεσία των πολιτών. Mορφώνουν τα παιδιά, αλλά διευκολύνουν και τους γονείς. Eίναι φυσικά δημόσια σχεδόν στην ολότητά τους. Xρηματοδοτούνται από τους δήμους ή το κράτος. Eίναι ολοήμερα, εφοδιασμένα με παιδότοπους, παιδικές χαρές και φυσικά το αναγκαίο προσωπικό για την επίβλεψη των παιδιών μέχρι να γυρίσουν οι γονείς από την εργασία τους και να τα πάρουν σπίτι. Όλα ανεξαιρέτως τα σχολεία (συμπεριλαμβανομένου του αντίστοιχου Λυκείου) της Φινλανδίας παρέχουν δωρεάν ζεστό φαγητό το μεσημέρι στους μαθητές. Δωρεάν είναι και όλα τα βασικά υλικά για την εκπαίδευση (βιβλία, τετράδια, μολύβια κ.λπ.), ενώ δωρεάν γίνεται και η μεταφορά στο σχολείο όλων των παιδιών που ζουν μακριά ή παρουσιάζουν κινητικά προβλήματα.

Tα φινλανδικά σχολεία είναι επίσης ανοιχτά στην τοπική κοινωνία. Oι γονείς είναι ευπρόσδεκτοι στις σχολικές δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν με τις γνώσεις ή την τέχνη τους - ένας πατέρας δημοσιογράφος π.χ. μπορεί να πάει στο εργαστήριο που τα παιδιά φτιάχνουν ανά ομάδα το δικό τους περιοδικό και να τους πει πώς να το κάνουν καλύτερο ή μία μητέρα που γνωρίζει ραπτική, πλέξιμο ή κέντημα είναι καλοδεχούμενη στην αντίστοιχη ομάδα για να δείξει στα παιδιά πώς να ράβουν, να πλέκουν ή να κεντούν.

Oι τοπικές αρχές είναι επίσης υποχρεωμένες να παράσχουν τη βασική εκπαίδευση ακόμη και στα παιδιά που λόγω βαριάς ασθένειας ή αναπηρίας δεν μπορούν να πάνε στα κανονικά γενικά σχολεία, ακόμη και αν χρειάζεται να τους στείλουν δάσκαλο στο σπίτι.


Δρόμοι διαρκώς ανοιχτοί

Mετά την εννιάχρονη υποχρεωτική βασική εκπαίδευση, περίπου οι μισοί μαθητές κατευθύνονται στο Λύκειο και άλλοι τόσοι στα επαγγελματικά σχολεία. Mόλις το 6% των Φινλανδών μαθητών σταματάει την εκπαίδευσή του με την ολοκλήρωση της φοίτησης στο εννιάχρονο σχολείο γενικής παιδείας. Oύτε και τρέχουν όμως όλοι στο Γενικό Λύκειο, όπως εδώ. Mόνο οι μισοί.

Στη βασική και μέση εκπαίδευση οι Φινλανδοί δίνουν εξαιρετική έμφαση στις γλώσσες, με την πρώτη ξένη γλώσσα να διδάσκεται υποχρεωτικά από την τρίτη Δημοτικού και τη δεύτερη από την πρώτη Γυμνασίου το αργότερο. Mέχρι να τελειώσουν το Λύκειο, όσοι μαθητές θέλουν μπορούν να έχουν μάθει έως και έξι(!) γλώσσες.

Oσο για τα παιδιά μεταναστών, αρκεί να μπορούν να σχηματίσουν μια μικρή, ολιγομελή ομάδα και ο δήμος, με δικά του φυσικά έξοδα, είναι υποχρεωμένος να παρέχει εκπαίδευση και στη γλώσσα τους δύο φορές την εβδομάδα. Στο Eλσίνκι π.χ. όπου υπάρχουν 2.600 παιδιά μεταναστών, τέτοια μαθήματα γίνονται σε περίπου 40 γλώσσες.

Aκόμη μεγαλύτερη προσοχή δίνουν οι Φινλανδοί σε θέματα θρησκείας. Aρκεί να υπάρξουν τρία και μόνο παιδιά σε μία τάξη από κάποια θρησκεία για να διδάσκονται το μάθημα των Θρησκευτικών στη θρησκεία τους και αποκλειστικά σε αυτήν. Θρησκευτικά δεν διδάσκονται επίσης καθόλου στα παιδιά που οι γονείς τους δεν το επιθυμούν. Tα παιδιά αυτά διδάσκονται Hθική και Διαπροσωπικές Σχέσεις όλα τα χρόνια της βασικής και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.


«Εκτόπισαν» την ιδιωτική εκπαίδευση

H τριτοβάθμια εκπαίδευση χωρίζεται σε Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία. Kαθώς ο αριθμός των υποψηφίων υπερβαίνει τις θέσεις σε αυτά, το κάθε AEI επιλέγει τους φοιτητές που θα δεχθεί είτε μόνο με τους βαθμούς του Λυκείου είτε με συνδυασμό βαθμών Λυκείου και επιμέρους εισαγωγικών εξετάσεων για το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο ή Πολυτεχνείο. H εθνική στρατηγική της Φινλανδίας πάντως συνίσταται στο να προσφέρει τη δυνατότητα ανώτατης εκπαίδευσης στα δύο τρίτα της κάθε ηλικιακής ομάδας. Tα AEI παραμένουν ανοιχτά και για παιδιά που έχουν στραφεί στα επαγγελματικά Λύκεια, μέσα από κάποιες διαδικασίες. Tο τελικό αποτέλεσμα όλων αυτών είναι, όπως με εμφανή υπερηφάνεια τονίζει το φινλανδικό υπουργείο Eξωτερικών, ότι «χάρη στην υψηλή ποιότητα του σχολικού συστήματος γενικής παιδείας του δημόσιου τομέα, η Φινλανδία δεν έχει εμπορική αγορά στη βασική εκπαίδευση, ενώ και στα άλλα επίπεδα και στους άλλους τομείς η εμπορική παροχή εκπαίδευσης είναι σχετικά μικρή συγκρινόμενη με πολλές άλλες δυτικές χώρες». Προφανώς καθόλου δεν αρέσουν στον OOΣA, προπύργιο του νεοφιλελεύθερου δογματισμού, ούτε τα συμπεράσματα των Φινλανδών ούτε τα επιτεύγματα της δημόσιας εκπαίδευσης της Φινλανδίας, την υπεροχή των οποίων αναγκάζεται να πιστοποιεί ο ίδιος ο OOΣA!


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Εφημερίδα "ΗΜΗΡΕΣΙΑ" 15/5/2009.



1.2.16

«Ο ΕΡΩΤΑΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΣΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ»


«Χρόνο με το χρόνο τα παιδιά ονειρεύονται όλο και λιγότερο»

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ που έδωσε στον Αλέξη Γαγλία
ο μαθηματικός Στέλιος Μαρίνης για
το «Κ» της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 19-9-2010:

Ο μαθηματικός Στέλιος Μαρίνης έχει ζήσει την ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε όλο το εύρος της. Το βιογραφικό του περιέχει τα πάντα: φροντιστής, «ιδιαιτερατζής», καθηγητής στο ιδιωτικό αλλά και στο δημόσιο γυμνάσιο και λύκειο. Έχει συγγράψει δώδεκα σχολικά βοηθήματα μαθηματικών … Ως μέλος του Κέντρου Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ, αλλά και συνδικαλιστής, έχει δημοσιεύσει έρευνες και μελέτες που αμφισβητούν δομικά στοιχεία, «τσαπατσουλιές» και φυγόπονες τάσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και των ανθρώπων του – τον «αποστειρωμένο» τρόπο διδασκαλίας, το σύστημα βαθμολόγησης και την ανταγωνιστική βαθμοθηρία που αυτό εκτρέφει, τις στρεσογόνες Πανελλαδικές, που ωθούν τους δασκάλους να πετσοκόψουν τις δημιουργικές ικανότητες των παιδιών.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της εκπαίδευσης είναι υλικοτεχνικό;

Από πλευράς εκπαιδευτικής ουσίας, το μεγάλο δράμα της εκπαίδευσης είναι το χάσιμο της νιότης. Χρόνο με το χρόνο τα παιδιά ονειρεύονται όλο και λιγότερο και συμπεριφέρονται όλο και περισσότερο σαν μικρομέγαλα. Γίνονται ρεαλιστές και στοχεύουν σε πρακτικά ζητήματα, χωρίς όμως να έχουν το κουράγιο να παλέψουν γι’ αυτά. Δεν έχουν όνειρα, εκπαιδευτικά ή επαγγελματικά. Όλο και λιγοστεύουν οι περιπτώσεις όπου παρακολουθούν ένα μάθημα γιατί το αγαπούν.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Τα παιδιά … προσπαθούν να αμφισβητήσουν το σύστημα χωρίς κανένα συνεκτικό όνειρο. Η ιστορία της εκπαίδευσης μοιάζει με αυτήν της Αριστεράς, που έχει πάψει να εμπνέει.

Μπορεί ο μαθητής να βρει στο σημερινό σχολείο κάποια έμπνευση και ενθάρρυνση;

Πάντα μπορεί. Ωστόσο, είναι δύσκολο, γιατί όλα γύρω του λένε «μην το κάνεις». Κάποτε είχαμε ένα αυστηρό σχολείο, δασκάλους με βίτσα. Υπήρχαν όμως αξίες που δημιουργούσαν οράματα, καλά ή κακά. Αυτό το όραμα ήταν το αντιστάθμισμα της αυταρχικότητας. … Είμαι καθηγητής σε ένα μουσικό σχολείο. Οι μαθητές μου στα διάφορα σόου και μουσικά ριάλιτι βλέπουν να προβάλλονται η ευκολία και η αρπαχτή. Παρακολουθούν στα μίντια να συνομιλούν ισότιμοι ένας καθητητής πανεπιστημίου, ένας αστρολόγος και ένας ιδιοκτήτης νυχτερινών κέντρων. Πρέπει να είναι κάποιος πολύ δυνατός σε αυτήν τη νεαρή ηλικία για να εμπνευστεί από κάτι που προσφέρει το σχολείο, πόσω μάλλον όταν δεν μπορεί να του το προσφέρει με τρόπο τόσο γοητευτικό, όσο η τηλεόραση.

Πόσο δύσκολο είναι για το σχολείο να ανταγωνιστεί μια κοινωνία που δίνει τόσο πολυποίκιλα ερεθίσματα;

Ελπίζεις μόνο να ανοίξεις χαραμάδες, ρωγμές. Να ενσταλάξεις κάτι, λίγο, που ίσως όχι αμέσως, αλλά αργότερα, θα «κυριεύσει» το παιδί. Γιατί η παιδεία, η γνώση, έχει αποτέλεσμα μόνο όταν σε κυριεύει, όχι όταν απλώς την εισπράττεις.

Ποιο είναι το ταλέντο που πρέπει να έχει ο δάσκαλος για να το κατορθώσει αυτό;

Να αγαπάει τη δουλειά του. Και να λατρεύει τα παιδιά. Αυτό που κανένα μεταπτυχιακό δεν μπορεί να αντικαταστήσει είναι το «λιώσιμο» του δασκάλου στον πίνακα. Όμως, είμαστε αναγκασμένοι να λειτουργούμε σαν φροντιστές και εντός του σχολείου. Όλα υπάγονται σε μια σκοπιμότητα και ο «ερωτικός» χαρακτήρας της παιδείας χάνεται. Αν θέλω να περάσει στις εξετάσεις ένα μυαλό που είναι δημιουργικό και ευφάνταστο, στοιχεία σπουδαία για έναν καλό μαθηματικό, είμαι αναγκασμένος να το πετσοκόψω. Αυτό με συντρίβει, αλλά, αν δεν το κάνω, θα έχει όλα τα φόντα για να γίνει ένας σπουδαίος μαθηματικός, εκτός από την εισαγωγή του στο Μαθηματικό …

Ποιος είναι σύγχρονος τρόπος διδασκαλίας;

Το πώς παρουσιάζεις τη γνώση είναι το βαθύτερο παιδαγωγικό πρόβλημα. Τα παιδιά θεωρούν ότι αυτό που ακούν στο σχολείο είναι τελείως ξένο προς τον καθημερινό τρόπο σκέψης. Η πρόκληση, λοιπόν, είναι να τους αποδείξουμε ότι αυτό δεν ισχύει. Τα εποπτικά μέσα, η ύπαρξη εργαστηρίων, ελεύθερες συζητήσεις και δραστηριότητες, που, χωρίς να είναι χάσιμο χρόνου, ξεφεύγουν από το συγκεκριμένο πλαίσιο, σίγουρα βοηθούν. Έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι μαθητές που υστερούν, αν το μάθημα γίνει πιο ελεύθερο, αποδίδουν πολύ καλύτερα.

Είστε αντίθετος με τις εξετάσεις;

Η εκπαίδευση σε κάθε κοινωνία, ειδικά στα άγρια χρόνια όπου ζούμε, παίζει ρόλο κατανεμητικό. Κατευθύνει άλλους στην υψηλού επιπέδου μόρφωση, άλλους στη μεσαία και κάποιους στην παραγωγή. Για την Ελλάδα, ο τρόπος να γίνεται αυτό είναι οι εξετάσεις. Σε άλλες χώρες έχουν καταργηθεί, βρήκαν εναλλακτικούς τρόπους. Το ελληνικό σχολείο είναι απόλυτα εξεταστικοκεντρικό. Και οι εξετάσεις διαστρεβλώνουν το νόημα κάθε μαθήματος. Κάποτε, έβγαλα μια τάξη στην αυλή για να «παίξουμε» κάποιες γεωμετρικές ασκήσεις και να κατανοήσουν το Πυθαγόρειο θεώρημα. Με πλησίασαν οι καλοί μαθητές και με ρώτησαν: «Μα, κύριε, θα τα δώσουμε αυτά στις εξετάσεις;». Όταν ένας συνάδελφος φυσικός στη Νίκαια θέλησε να διδάξει το μάθημά του συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό εργαστήρια, έρευνες και ελεύθερες εργασίες, ξεσηκώθηκε όλη η σχολική κοινότητα εναντίον του, θεωρώντας τα αχρείαστα όλα αυτά …

Και οι Πανελλαδικές Εξετάσεις;

Είναι ο θάνατος κάθε μορφής γνώσης, ο τρόπος να διαστρεβλωθεί ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης. … Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι ωφελιμιστές, να επιζητούν μόνο το αναγκαίο, να σκέφτονται και να μαθαίνουν σε κουτάκια και παπαγαλίζοντας. Φοβούνται ότι, αν αυτενεργήσουν, δεν θα γράψουν καλά. … Το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα θα βελτιωνόταν αν περιορίζαμε την ύλη και αυξάναμε τις ώρες της εξέτασης και την ποικιλία των θεμάτων.

……

Μετά την ανακοίνωση των φετινών βάσεων, είδαμε πάλι παιδιά να εισάγονται σε ΤΕΙ έχοντας γράψει 2. Το βρίσκετε σωστό;

Και γιατί όχι; Το ερώτημα είναι άλλο. Γιατί να έχουμε τόσους μαθητές που γράφουν 2; Και, από την άλλη πλευρά, αυτοί που έγραψαν 19 είναι ικανοποιημένοι με τις γνώσεις που κουβαλάνε από το λύκειο; Το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας θεωρείται το πιο επιτυχημένο στον κόσμο. Και όμως, διακόσιοι Φινλανδοί καθηγητές πανεπιστημίων και πολυτεχνικών σχολών έχουν υπογράψει ένα κείμενο στο οποίο υπογραμμίζουν ότι ένα συντριπτικό ποσοστό των φοιτητών δεν μπορούν να εκτελέσουν μια σύνθετη αριθμητική πράξη ή ότι υπάρχουν χρονιές που αναγκάζονται να δεχτούν στις σχολές τους παιδιά που, από τα 60 ερωτήματα των εξατάσεων, απάντησαν σωστά στα 6. Στο δικό μας βαθμολογικό σύστημα αυτό σημαίνει 2.

……

Η βάση του 10 δεν σημαίνει κάτι;

Απολύτως τίποτα. Τι νόημα έχει αυτή η βάση, όταν τη μια χρονιά ο μέσος όρος στη Φυσική είναι 9 και την άλλη 14,5; Τι είναι αυτό το 10, λοιπόν; Τι αντικατοπτρίζει; Ο κόσμος μπερδεύεται, γιατί έχει την εικόνα του 10 που παίρνεις στο σχολείο και σημαίνει, ίσως, ότι είσαι έστω μέτριος μαθητής. Οι εξετάσεις όμως είναι εντελώς διαφορετικές. …

……

Οι καθηγητές δεν θα έπρεπε να αξιολογούνται;

Να αξιολογήσουμε το κυβερνητικό έργο στην εκπαίδευση και το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, για να ξέρουμε βάσει ποίων κριτηρίων θα αξιολογήσουμε και τους εκπαιδευτικούς; Η αξιολόγηση είναι γοητευτική ως έννοια, γιατί περιέχει τη λέξη «αξία». Στις ανθρωπιστικές επιστήμες η αξιολόγηση προϋποθέτει δυνατότητα παρατήρησης της καθημερινής δουλειάς. Αυτή είναι αδύνατη, γιατί ο αξιολογητής δεν θα δει μια καθημερινή διδασκαλία, αλλά μια εν τη παρουσία του. Παρότι έμπειρος καθηγητής, όταν τελειώνω το μάθημα, τα πόδια μου τρέμουν. Είμαι σε συνεχή εγρήγορση, να κρατήσω το ενδιαφέρον, να προχωρήσω την ύλη, να λύσω απορίες. Ποιος μπορεί να μετρήσει το πάθος μου; Ο σύμβουλος της μέσης εκπαίδευσης, διορισμένος με κομματικά κριτήρια ως επί το πλείστον; Μήπως οι ίδιοι οι μαθητές, συμπληρώνοντας φύλλα αξιολόγησης; Ακούγεται πιο δημοκρατικό, αλλά εγκυμονεί τον κίνδυνο ο εκπαιδευτικός που θέλει να προστατευτεί να γίνει μαθητοπατέρας …

……

Η γνώση που παρέχει η εκπαίδευση μοιάζει, πλέον, με τη χύμα πληροφορία που δίνουν τα μίντια. Δεν έχει μια οργάνωση που να βοηθάει το παιδί να ξεχωρίσει το ουσιαστικό από το δευτερεύον. … Δεν υπάρχουν σήμερα ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση. Παρά μόνο με τη στρεβλή έννοια, «εσύ είσαι κολυμβητής, εσύ από βουνό, σας ρίχνουμε στην ίδια θάλασσα και όποιος επιπλεύσει …» … όμως στον αδύναμο οφείλεις να δώσεις σωσίβιο.


Η Παιδεία σκοπό είχε να σώζει το Παιδί ...

Στ’ ακρογιάλια του Αιγαίου, κάτω από τον γαλανό, φωτεινό ουρανό συντελέστηκε ένα θαύμα καλό κι ωφέλιμο για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αναδύθηκε ο πρώτος οικουμενικός, παγκόσμιος, παγκοσμιοποιητικός πολιτισμός. Και η χώρα που τον γέννησε ονομάστηκε ΕΛ-ΛΑΣ, ΕΛ-σελήνη-ήλιος-φως και ΛΑΣ η πέτρα, φως και πέτρα.

Στις παραλίες του Αιγαίου η γνώση βγήκε από τα θησαυροφυλάκια της όποιας εξουσίας και δόθηκε στο λαό. Και ο λαός έμαθε τον τρόπο από πέτρα, από εργαλείο, από αριθμός, να γίνεται φως, έμαθε τη μέθοδο που επιτρέπει στον άνθρωπο να είναι πάντα νέος, πάντα παιδί, να λούζεται μια παιδικότητα με κόπους και αγώνες ξανακερδισμένη, να μην απογοητεύεται, να μη χάνει τη γοητεία του, να είναι σιντριβάνι που συνεχώς αναβλύζει έμπνευση, χαρά, ζωντάνια και τίποτα δεν τον συντρίβει. Και η μέθοδος αυτή ονομάστηκε Παιδεία. Όσο λειτουργούσε εκείνη η Παιδεία κατάφερνε να είναι οι «Έλληνες αεί παίδες». Μπορεί το σώμα να γερνούσε αλλά υπήρχε ο τρόπος να σώζεται το παιδί, ελεύθερο από παιδιαρίσματα, να διατηρείται και να αυξάνεται η ζωντάνια, η χαρά, η έμπνευση, η δημιουργικότητα ασχέτως ηλικίας. Η Παιδεία σκοπό είχε να σώζει το παιδί ώστε να μπορεί ο θνητός να είναι και 40 χρονών παιδί, και 50 και 60 και 80 …

Η βίβλος του Ελληνισμού είναι ο Όμηρος. Όμηρος σημαίνει Συνάντηση. «Ωμήρησε δέ μοι παρ᾽ εταίρων άγγελος ωκύς», «με συνάντησε εκ μέρους φίλων γρήγορος αγγελιοφόρος». Η Ελλάδα σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της ήταν τόπος συνάντησης, τρόπος συνάντησης. Τόπος φιλόξενος που ήξερε να εκμεταλλεύεται ότι καλό έφερνε κάθε ξένος. Από τη μέθοδο εκείνη της συνάντησης προέκυψε ο οικουμενικός, ο παγκόσμιος, ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική παιδεία ήταν η μέθοδος αναπαραγωγής του πανανθρώπινου εκείνου πολιτισμού. Η ελληνική παιδεία καλλιεργούσε ισομερώς ολόκληρο τον άνθρωπο. Ήταν καθολική παιδεία, του όλου ανθρώπου. Τρεις οι βασικοί δάσκαλοι, ο Γραμματιστής που γύμναζε το μυαλό, ο Παιδοτρίβης-γυμναστής που φρόντιζε να καλλιεργείται η δύναμη και ο Κιθαριστής-μουσικός που έργο του ήταν η καλλιέργεια της ευαισθησίας, της καλαισθησίας. Τριπλό ήταν το αίτημα, αναζήτηση της αλήθειας, της δύναμης και του κάλλους· αναζήτηση της αλήθειας, της ζωντάνιας και της ομορφιάς. Έλληνας επικράτησε να θεωρείται όχι αυτός που ήταν στη φυλή, στη ράτσα, στη καταγωγή, αλλά όποιος μετείχε της ελληνικής παιδείας, της Κοινής γλώσσας, του οικουμενικού ελληνικού πολιτισμού.

Ο έρωτας, η ένωση, η συνουσία, ήταν το αίτημα και το μέσο εκείνης της Παιδείας. Ο έρωτας, η συνάντηση ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή, ανάμεσα στο δάσκαλο και τη γνώση, ανάμεσα στο μαθητή και τη γνώση. Η γνώση ήταν ένωση, κατάκτηση (κάτω-μέσα μου-εντός μου, κτήση-ένωση) και όχι κατάκτηση (κυριαρχία). Ο μαθητής καλούνταν να καταλάβει (κάτω-μέσα του-εντός του, να λάβει και να αγκαλιάσει και να ενωθεί) και όχι να καταλάβει (απλώς να κατανοήσει-to understand), καλούνταν να κατανοήσει (κάτω-μέσα του-εντός του, να νοήσει και να αγκαλιάσει και να ενωθεί) και όχι να κατανοήσει (απλώς να καταλάβει-to understand). Τον τρίτο π.Χ. αιώνα οι 72 μεταφραστές της Παλαιάς Διαθήκης από τα εβραϊκά στα ελληνικά επέλεξαν να ονομάσουν γνώση τον σωματικό έρωτα, «Αδάμ δε έγνω Εύαν την γυναίκα αυτού, και συλλαβούσα έτεκε τον Κάϊν» (Γέν. 4,1). Η γνώση ήταν εμπειρία και όχι πληροφόρηση, ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για να εμπιστευτεί, για να πιστέψει κανείς.

Οι αιώνες περνούσαν και κάποτε κάποιοι επέλεξαν ότι έπρεπε να εστιάσουν όχι στο παιδί, στην έμπνευση, στην ομορφιά, αλλά στη δύναμη. Διαμορφώθηκε ένας άλλος πόλος, ένας άλλος τρόπος ζωής, μια άλλη παιδεία. Αντί για την ελληνική οικουμενικότητα που δεν έδινε καμιά σημασία στη ράτσα, αντί για την ελληνική παιδεία που πάσχιζε να σώσει το Παιδί στον δάσκαλο και στον μαθητή, κυριάρχησε πλέον στην Ευρώπη ο ρατσισμός που χώριζε τους ανθρώπους σε γαλαζοαίματους και παρακατιανούς, κυριάρχησε ένας πολιτισμός που στη θέση του Παιδιού έβαλε τον «σκεφτόμενο άνθρωπο», το «σκέφτομαι άρα υπάρχω». Διασπάστηκε η καθολικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και απολυτοποιήθηκε το μυαλό. Η παιδεία εστίαζε πλέον στη μονομερή καλλιέργειά του. Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους εκείνη η ανάπηρη, σακάτικη παιδεία κυριάρχησε και στον τόπο μας. Η ισόρροπη καλλιέργεια της διάνοιας, της δύναμης, και της καλαισθησίας, μετατράπηκε σε μονόπλευρη καλλιέργεια του μισού μυαλού, της λεκτικής σκέψης. Η εικόνα, η εικονική σκέψη παραμελήθηκε. Το παιδί κυνηγήθηκε και στη θέση του θρονιάστηκε ο σοβαρός, με κύρος και καθωσπρεπισμό, ώριμος, βαρύς και βαρεμένος, άνθρωπος. Το μάθημα από έρωτας κατάντησε πόλεμος ανάμεσα στο μαθητή και το δάσκαλο.

Η τραγική ειρωνεία είναι ότι ενώ σήμερα οι περισσότεροι απόγονοι των δημιουργών της αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής εγκεφαλοκεντρικής παιδείας έχουν πλησιάσει τον τρόπο της καθολικής ελληνικής Παιδείας, οι οφίσιαλ –ως θα οφείλαμε– κληρονόμοι της επιμένουμε να συντηρούμε τον μεσαιωνικό εφιάλτη του ανέραστου κακέκτυπού της, με αποτέλεσμα οι καημένοι οι μαθητές … «κούτσουρα» να μπαίνουν και κακοψημένα «τούβλα» να βγαίνουν, τσουρουφλισμένες καρδιές, καμένα μυαλά, ανέραστα κορμιά, έχοντας κλειδαμπαρωμένο το Παιδί στα πιο σκοτεινά μπουντρούμια της καρδιάς τους.

Στ’ ακρογιάλια του Αιγαίου, κάτω από τον γαλανό, φωτεινό ουρανό συντελέστηκε ένα θαύμα καλό κι ωφέλιμο για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Βρέθηκε ο τρόπος να καλλιεργείται και να αναπτύσσεται το τσαγανό του ανθρώπου, βρέθηκε ο τρόπος ο θνητός από ασπόνδυλο μαλάκιο να μετατρέπεται σε σβέλτο κάβουρα, βρέθηκε ο τρόπος ο θνητός να φθείρει την τρέχουσα φθορά και να νικιέται ο χρόνος, βρέθηκε ο τρόπος το αεράκι της έμπνευσης να πνέει ακόμη κι όταν το φθαρτό σαρκίο πνέει τα λοίσθια … κι εκείνος ο τρόπος ονομάστηκε Παιδεία. Μπορεί να μοιάζει ότι χάθηκε εκείνη η Παιδεία αλλά λίγο αν το θελήσουμε, λίγο αν το ποθήσουμε «πάλι με χρόνους με καιρούς πάλι δικιά μας θάναι».


δισλεξία